DOI Artikel:
Fabiański, Marcin: Panteon jako źródło motywów architektonicznych w sztuce XV - XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20538#0106
2. Fragment planu Rzymu z Panteonem, pocz. w. XVI, Paryż, Luwr, Cab. des Desseins, nr
11029 (wg Fine Lichta)
Wyższy gzyms stanowi natomiast kontynuację
środkowego gzymsu obiegającego rotundę, podo-
bnie jak gzyms koronujący. Dwa dolne gzymsy
stanowią podstawę do lekkiego uskoku muru.
Elewację północną, wznoszącą się ponad dachem
pronaosu, zdobi wyróżniony analogicznym gzym-
sem przyczółek, wznoszący się od wysokości prze-
prowadzonego i tu środkowego gzymsu, a powta-
rzający kształt przyczółka portyku. Całość zosta-
ła nakryta płaskim dachem.
Kilkumetrowej grubości mur rotundy (ryc. 1)
skonstruowany jest w ten sam sposób, co człon
pośredni. Składa się on w rzeczywistości ze skom-
plikowanego systemu filarów szponowych, utwo-
rzonych przez zespół ośmiu nisz otwartych do
wnętrza świątyni oraz tyluż półkolistych w planie
wydrążeń. Wydrążenia te mieszczą się całkowicie
w grubości muru, tak że od zewnątrz widać je-
dynie wąskie otwory prowadzące do nich. Wscho-
dnia, zachodnia i południowa nisza otwierające się
do wnętrza budynku, posiadają w przekroju
kształt półkolisty. Natomiast cztery inne, miesz-
czące się na osiach diagonalnych, przybierają
kształt trapezu; wreszcie sklepiona w podkowia-
stą kolebkę nisza wejściowa jest prostokątna.
Od strony zewnętrznej cylinder murów wyso-
kością i rozmieszczeniem dwóch górnych gzymsów
odpowiada elewacji członu pośredniego. Natomiast
dolny gzyms, urywający się przy zetknięciu się
obu części, poprowadzony jest nieco niżej. Mało
prawdopodobna ze względów technicznych wyda-
je się możliwość ozdobienia tej elewacji nałożo-
nym porządkiem 15. Ponad gzymsem koronującym
oraz sześcioma pierścieniami uskakującymi schod-
nej fasady kościoła S. Anastasio dei Greci. Nie wydaje
się to prawdopodobne, ponieważ dzwonniczki Panteonu
znajdują się nad członem pośrednim, a nie w fasadzie.
MacDonald (I.c.) słusznie występuje natomiast prze-
ciw tezie o możliwości przejęcia pomysłu wieżyczek z
kościółka przy willi w Maser Palladia. Por. C. L. V.
M e e k s, Italian Architecture 1750—1914, New Haven —
London 1966, s. 168; B o r d i n i, o.c., s. 54; R. W i 11 k o-
w e r, Palladio and Bernini [w:] tegoż, Studies in Ar-
chitecture, London 1974, s. 32. Ze względu na położenie
z dala od większych centrów artystycznych i na brak
odpowiednich ilustracji prawie na pewno architekt rzym-
ski nie znał dzwonniczek Palladia. To samo twierdzi
Fine L i c h t, (o.c., s. 313) i T h i e m e, (o.c., s. 79).
Obok czynników estetycznych (symetria, por. ryc. 4) mo-
żna się tu doszukać również wpływu kontrreformacji
(por. przyp. 80 d 81) oraz — być może — Palladiańskiego
kościoła delle Zitelle w Wenecji.
15 Twierdzi tak Fine L i c h t, o.c., s. 108.
98
11029 (wg Fine Lichta)
Wyższy gzyms stanowi natomiast kontynuację
środkowego gzymsu obiegającego rotundę, podo-
bnie jak gzyms koronujący. Dwa dolne gzymsy
stanowią podstawę do lekkiego uskoku muru.
Elewację północną, wznoszącą się ponad dachem
pronaosu, zdobi wyróżniony analogicznym gzym-
sem przyczółek, wznoszący się od wysokości prze-
prowadzonego i tu środkowego gzymsu, a powta-
rzający kształt przyczółka portyku. Całość zosta-
ła nakryta płaskim dachem.
Kilkumetrowej grubości mur rotundy (ryc. 1)
skonstruowany jest w ten sam sposób, co człon
pośredni. Składa się on w rzeczywistości ze skom-
plikowanego systemu filarów szponowych, utwo-
rzonych przez zespół ośmiu nisz otwartych do
wnętrza świątyni oraz tyluż półkolistych w planie
wydrążeń. Wydrążenia te mieszczą się całkowicie
w grubości muru, tak że od zewnątrz widać je-
dynie wąskie otwory prowadzące do nich. Wscho-
dnia, zachodnia i południowa nisza otwierające się
do wnętrza budynku, posiadają w przekroju
kształt półkolisty. Natomiast cztery inne, miesz-
czące się na osiach diagonalnych, przybierają
kształt trapezu; wreszcie sklepiona w podkowia-
stą kolebkę nisza wejściowa jest prostokątna.
Od strony zewnętrznej cylinder murów wyso-
kością i rozmieszczeniem dwóch górnych gzymsów
odpowiada elewacji członu pośredniego. Natomiast
dolny gzyms, urywający się przy zetknięciu się
obu części, poprowadzony jest nieco niżej. Mało
prawdopodobna ze względów technicznych wyda-
je się możliwość ozdobienia tej elewacji nałożo-
nym porządkiem 15. Ponad gzymsem koronującym
oraz sześcioma pierścieniami uskakującymi schod-
nej fasady kościoła S. Anastasio dei Greci. Nie wydaje
się to prawdopodobne, ponieważ dzwonniczki Panteonu
znajdują się nad członem pośrednim, a nie w fasadzie.
MacDonald (I.c.) słusznie występuje natomiast prze-
ciw tezie o możliwości przejęcia pomysłu wieżyczek z
kościółka przy willi w Maser Palladia. Por. C. L. V.
M e e k s, Italian Architecture 1750—1914, New Haven —
London 1966, s. 168; B o r d i n i, o.c., s. 54; R. W i 11 k o-
w e r, Palladio and Bernini [w:] tegoż, Studies in Ar-
chitecture, London 1974, s. 32. Ze względu na położenie
z dala od większych centrów artystycznych i na brak
odpowiednich ilustracji prawie na pewno architekt rzym-
ski nie znał dzwonniczek Palladia. To samo twierdzi
Fine L i c h t, (o.c., s. 313) i T h i e m e, (o.c., s. 79).
Obok czynników estetycznych (symetria, por. ryc. 4) mo-
żna się tu doszukać również wpływu kontrreformacji
(por. przyp. 80 d 81) oraz — być może — Palladiańskiego
kościoła delle Zitelle w Wenecji.
15 Twierdzi tak Fine L i c h t, o.c., s. 108.
98