DOI Artikel:
Fabiański, Marcin: Panteon jako źródło motywów architektonicznych w sztuce XV - XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20538#0118
20. F. Mansart, projekt fasady kościoła Franciszkanów
w Paryżu, Sztokholm, Nationalmuseum, THC 8124 (wg
Brahama—Smitha)
21. A. Palladio, kościółek przy willi w Maser (wg R. Pa-
ne, Andrea Palladio)
stawienia u Palladia. Historyczne znaczenie bu-
dowli rzymskiej musiało tu przemóc artystyczne
wątpliwości co do prawidłowości takiego rozwią-
zania.
Innym, rzadziej naśladowanym, ale jeszcze bar-
dziej charakterystycznym motywem zbieżnym z
późniejszym wyglądem Panteonu są dwie kampa-
nile. Zostały np. umieszczone nad przyczółkiem w
fasadzie — nawiązującej (jak wyżej wspomnia-
łem) do członu pośredniego w Panteonie — ko-
ścioła delle Zitelle w Wenecji (proj. ok. r. 1576)
(ryc. 12). Wieżyczki, w planie kwadratowe, wzno-
szą się na niskim cokole zwieńczonym prostym
gzymsem. Ich główna część otwiera się z każdej
strony na przestrzał parą wąskich, prostokątnych
okienek, umieszczonych w taki sposób, że można
je uznać za wolną interpretację romańskich par
biforiów w istniejącej jeszcze wówczas średnio-
wiecznej kampanili Panteonu, również wzniesio-
nej na płaskim cokole. Podczas jednak, gdy w
średniowieczu nakrywał przybudówkę dach na-
miotowy z dachówki, dzwonniczki weneckie wień-
czy czteropołaciowy hełm blaszany o liniach wklę-
sło-wypukłych. Wolno je jednak uznać za taką
interpretację aktualnego wyglądu Panteonu, ja-
ką dał anonimowy autor planu Rzymu z początku
w. XV (ryc. 3).
Motyw pary wieżyczek raz jeszcze podjął Pal-
ladio w kilka lat później, rozpoczynając w latach
1579—1580 budowę kaplicy przy willi w Maser
(ryc. 21), pod wezwaniem Chrystusa Zmartwych-
wstałego 70. Już samym tylko zestawieniem kopu-
łowej rotundy z klasycznym pronaosem wiąże się
ten kościółek ze wzorem starożytnym 71. Wysmu-
70 Dokumentalnie stwierdzoną datę podaje np. P a n e,
Andrea Palladio, s. 303. Wg zamiaru fundatora kościółek
miał zastąpić dawną świątynię parafialną w Maser i -
tak jak ona — nosić wezwanie Sw. Pawła. Sprzeciwiły
się temu władze kościelne. Por. W. L o t z, II tempietto
di Maser: Notę e riflessioni (Bolletino del Centro Inter-
nazionale di Studi di Architettura Andrea Palladio, XIX,
1975), s. 125—126. Por. też S. S i n d i n g-L arsen, So-
me Functional and Iconographical Aspects of the Cen-
tralized Church in the Italian Renaissance (Acta ad
Archaelogiam et Artium Historiae Pertinentia, II, 1965),
s. 231. Kościółek w Maser został wybudowany z pewnoś-
cią bez nadzoru Palladia, który zmarł w r. 1580 (P u p p i,
Andrea Palladio, s. 433). Dlatego i tutaj, podobnie jak w
wypadku kościoła delle Zitelle, nie mamy całkowitej pe-
wności, czy np. motyw pary wieżyczek został istotnie
przewidziany w pierwotnym projekcie. Wątpliwości w tej
kwestii wyraził w rozmowie z autorem w r. 1983 prof.
H. Burns.
71 Podobieństwa do rekonstrukcji Palladia Mauzoleum
Romulusa przy Via Appia (RIBA, vol. VII, fol. 7), któ-
re zauważył H. Giinther (Studien zum Venezianischen
Aufenthalt des Sebastiano Serlio (Miinchner Jahrbuch
der bildenden Kunst, XXXII, 1981), s. 78, przyp. 337),
nie przeczą tezie o zależności tempietta Palladia od Pan-
teonu. Odpowiednie rysunki Peruzziego i Serlia, z któ-
rych korzystał Palladio, są — podobnie jak i jego wła-
110
w Paryżu, Sztokholm, Nationalmuseum, THC 8124 (wg
Brahama—Smitha)
21. A. Palladio, kościółek przy willi w Maser (wg R. Pa-
ne, Andrea Palladio)
stawienia u Palladia. Historyczne znaczenie bu-
dowli rzymskiej musiało tu przemóc artystyczne
wątpliwości co do prawidłowości takiego rozwią-
zania.
Innym, rzadziej naśladowanym, ale jeszcze bar-
dziej charakterystycznym motywem zbieżnym z
późniejszym wyglądem Panteonu są dwie kampa-
nile. Zostały np. umieszczone nad przyczółkiem w
fasadzie — nawiązującej (jak wyżej wspomnia-
łem) do członu pośredniego w Panteonie — ko-
ścioła delle Zitelle w Wenecji (proj. ok. r. 1576)
(ryc. 12). Wieżyczki, w planie kwadratowe, wzno-
szą się na niskim cokole zwieńczonym prostym
gzymsem. Ich główna część otwiera się z każdej
strony na przestrzał parą wąskich, prostokątnych
okienek, umieszczonych w taki sposób, że można
je uznać za wolną interpretację romańskich par
biforiów w istniejącej jeszcze wówczas średnio-
wiecznej kampanili Panteonu, również wzniesio-
nej na płaskim cokole. Podczas jednak, gdy w
średniowieczu nakrywał przybudówkę dach na-
miotowy z dachówki, dzwonniczki weneckie wień-
czy czteropołaciowy hełm blaszany o liniach wklę-
sło-wypukłych. Wolno je jednak uznać za taką
interpretację aktualnego wyglądu Panteonu, ja-
ką dał anonimowy autor planu Rzymu z początku
w. XV (ryc. 3).
Motyw pary wieżyczek raz jeszcze podjął Pal-
ladio w kilka lat później, rozpoczynając w latach
1579—1580 budowę kaplicy przy willi w Maser
(ryc. 21), pod wezwaniem Chrystusa Zmartwych-
wstałego 70. Już samym tylko zestawieniem kopu-
łowej rotundy z klasycznym pronaosem wiąże się
ten kościółek ze wzorem starożytnym 71. Wysmu-
70 Dokumentalnie stwierdzoną datę podaje np. P a n e,
Andrea Palladio, s. 303. Wg zamiaru fundatora kościółek
miał zastąpić dawną świątynię parafialną w Maser i -
tak jak ona — nosić wezwanie Sw. Pawła. Sprzeciwiły
się temu władze kościelne. Por. W. L o t z, II tempietto
di Maser: Notę e riflessioni (Bolletino del Centro Inter-
nazionale di Studi di Architettura Andrea Palladio, XIX,
1975), s. 125—126. Por. też S. S i n d i n g-L arsen, So-
me Functional and Iconographical Aspects of the Cen-
tralized Church in the Italian Renaissance (Acta ad
Archaelogiam et Artium Historiae Pertinentia, II, 1965),
s. 231. Kościółek w Maser został wybudowany z pewnoś-
cią bez nadzoru Palladia, który zmarł w r. 1580 (P u p p i,
Andrea Palladio, s. 433). Dlatego i tutaj, podobnie jak w
wypadku kościoła delle Zitelle, nie mamy całkowitej pe-
wności, czy np. motyw pary wieżyczek został istotnie
przewidziany w pierwotnym projekcie. Wątpliwości w tej
kwestii wyraził w rozmowie z autorem w r. 1983 prof.
H. Burns.
71 Podobieństwa do rekonstrukcji Palladia Mauzoleum
Romulusa przy Via Appia (RIBA, vol. VII, fol. 7), któ-
re zauważył H. Giinther (Studien zum Venezianischen
Aufenthalt des Sebastiano Serlio (Miinchner Jahrbuch
der bildenden Kunst, XXXII, 1981), s. 78, przyp. 337),
nie przeczą tezie o zależności tempietta Palladia od Pan-
teonu. Odpowiednie rysunki Peruzziego i Serlia, z któ-
rych korzystał Palladio, są — podobnie jak i jego wła-
110