DOI article:
Fabiański, Marcin: Panteon jako źródło motywów architektonicznych w sztuce XV - XVIII wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20538#0127
29. Ch. Wren, projekt katedry Św. Pawła w Londynie, „wielki model”, przekrój (wg Seklera)
kowanej formie element ten występuje w Bra-
mantowskiej kopule watykańskiej w wersji Serlia
(ryc. 25). Między belkowaniem kolumnady właś-
ciwego tamburu a schodkami u podstawy czaszy
mieści się — ujęty obustronnie gzymsami — dość
wysoki pierścień. Od zewnątrz zarówno on, jak
i belkowanie mogą być traktowane jako części
niezależne od kopuły. Tymczasem wewnątrz jej
krzywizna dochodzi znacznie niżej. Należy dodać,
że motyw szczątkowego pozornego bębna wystę-
puje również w późniejszych wersjach projek-
tów 118. Nigdzie jednak nie zakłóca w większym
stopniu dominacji ważnej sylwetowo czaszy ko-
puły.
Zupełnie inny charakter nadał swojemu roz-
wiązaniu Vignola (ryc. 11). Czasza kopuły wspo-
mnianego wyżej kościółka S. Andrea in Via Fla-
minia dochodzi wewnątrz aż na wysokość gzym-
su koronującego dolną, prostopadłościenną część
świątyńki. Od strony zewnętrznej wznosi się wy-
żej gładki, owalny cylinder, ujęty od góry innym
gzymsem. Jeszcze wyżej przechodzi on dwoma
uskokami w już niemal płaską górną część cza-
118 Por. np. projekt Antonia da Sangallo młodszego
(UA 359), Peruzziego (UA 26) czy rysunek Dosia wg
Michała Anioła, przedstawiający przekrój kopuły waty-
szy kopuły, ukrytą tak bardzo, że właściwie jej
nie widać od zewnątrz. Tak więc wysokość pozor-
nego bębna wynosi więcej niż połowę wysokości
czaszy wewnętrznej. W ten sposób zewnętrzny
wygląd świątyńki nie zapowiada kopuły i nie
odpowiada charakterowi wnętrza. Zestawienie su-
rowych brył prostopadłościanu podstawy z cylin-
drem bębna nadaje kościółkowi kubiczny charak-
ter.
Nieco inaczej niezgodność zewnętrznej i wew-
nętrznej wielkości czaszy rozwiązał Palladio. Ko-
puła kościółka przy willi w Maser osłonięta jest
od zewnątrz w dwóch trzecich wysokości cylin-
drycznymi murami, przedzielonymi jednak w po-
łowie gzymsem z uskokiem. Tylko górna część
może się wydawać niewysokim tamburem. To
rozwiązanie sprawia ogólnie wrażenie nieco przy-
padkowego — pod tym względem — połączenia
dwóch koncepcji. Oglądana z daleka kopuła (ryc.
21) nie znika zupełnie, tylko sprawia wrażenie
spłaszczonej. Wespół z optycznie bardzo wysoką
latarnią „napiera” na bardzo skromny tambur.
Robi on wrażenie „zapadania się” w zbyt wyso-
kańskiej, zilustrowany przez Ackermana, The Ar-
chitecture...
119
kowanej formie element ten występuje w Bra-
mantowskiej kopule watykańskiej w wersji Serlia
(ryc. 25). Między belkowaniem kolumnady właś-
ciwego tamburu a schodkami u podstawy czaszy
mieści się — ujęty obustronnie gzymsami — dość
wysoki pierścień. Od zewnątrz zarówno on, jak
i belkowanie mogą być traktowane jako części
niezależne od kopuły. Tymczasem wewnątrz jej
krzywizna dochodzi znacznie niżej. Należy dodać,
że motyw szczątkowego pozornego bębna wystę-
puje również w późniejszych wersjach projek-
tów 118. Nigdzie jednak nie zakłóca w większym
stopniu dominacji ważnej sylwetowo czaszy ko-
puły.
Zupełnie inny charakter nadał swojemu roz-
wiązaniu Vignola (ryc. 11). Czasza kopuły wspo-
mnianego wyżej kościółka S. Andrea in Via Fla-
minia dochodzi wewnątrz aż na wysokość gzym-
su koronującego dolną, prostopadłościenną część
świątyńki. Od strony zewnętrznej wznosi się wy-
żej gładki, owalny cylinder, ujęty od góry innym
gzymsem. Jeszcze wyżej przechodzi on dwoma
uskokami w już niemal płaską górną część cza-
118 Por. np. projekt Antonia da Sangallo młodszego
(UA 359), Peruzziego (UA 26) czy rysunek Dosia wg
Michała Anioła, przedstawiający przekrój kopuły waty-
szy kopuły, ukrytą tak bardzo, że właściwie jej
nie widać od zewnątrz. Tak więc wysokość pozor-
nego bębna wynosi więcej niż połowę wysokości
czaszy wewnętrznej. W ten sposób zewnętrzny
wygląd świątyńki nie zapowiada kopuły i nie
odpowiada charakterowi wnętrza. Zestawienie su-
rowych brył prostopadłościanu podstawy z cylin-
drem bębna nadaje kościółkowi kubiczny charak-
ter.
Nieco inaczej niezgodność zewnętrznej i wew-
nętrznej wielkości czaszy rozwiązał Palladio. Ko-
puła kościółka przy willi w Maser osłonięta jest
od zewnątrz w dwóch trzecich wysokości cylin-
drycznymi murami, przedzielonymi jednak w po-
łowie gzymsem z uskokiem. Tylko górna część
może się wydawać niewysokim tamburem. To
rozwiązanie sprawia ogólnie wrażenie nieco przy-
padkowego — pod tym względem — połączenia
dwóch koncepcji. Oglądana z daleka kopuła (ryc.
21) nie znika zupełnie, tylko sprawia wrażenie
spłaszczonej. Wespół z optycznie bardzo wysoką
latarnią „napiera” na bardzo skromny tambur.
Robi on wrażenie „zapadania się” w zbyt wyso-
kańskiej, zilustrowany przez Ackermana, The Ar-
chitecture...
119