DOI article:
Fabiański, Marcin: Panteon jako źródło motywów architektonicznych w sztuce XV - XVIII wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20538#0134
33. B. Peruzzi, dekoracja malarska w Sala delle Prospettive w Villa
Farnesina w Rzymie (fot. M. Fabiański)
nie. Westybul ozdobiony jest kasetonowym stro-
pem. Rozczłonkowaniem całość przypominałaby
zatem wiernie przeźrocza Bramantowsko-Serliań-
skiej kopuły bazyliki Św. Piotra, gdyby nie umie-
szczenie półkolistych, hemisferycznie sklepionych
nisz w ścianach bocznych, mieszczących posągi.
Ten szczegół wskazuje na drugie ważne źródło
rozwiązania: starożytną tradycję budowy at-
rium 149. Sposób umieszczenia malowidła w Villa
Farnesina stwarza wrażenie, że podstawa przeźro-
cza znajduje się na poziomie posadzki. Wchodząc
zatem do sali, ma się złudzenie, że otwiera się
149 Wprawdzie A 1 b e r t i (o.c., ks. V, 17) opisuje at-
rium jako pomieszczenie służące do gromadzenia ro-
dziny, to jednak w praktyce nadawano mu funkcję
przejścia, jak np. w Palazzo Farnese w Rzymie czy Pa-
lazzo Trissino w Vicenzy. Tak też definiuje atrium
B. B a 1 d u s (De verborum V itruvianorum signijicatione,
Augustę Vindelicorum 1612, s. 22), a wcześniej G. B. da
S a n g a 11 o („Vitruvius Sulpitus” (rkp. w Bibliotece Cor-
siana w Rzymie, fol. 110)). Co do genezy nisz, które rów-
nież występują w Palazzo Farnese z posągami, można
przytoczyć zdanie F. Bionda (Roma Trionjante, Vene-
zia 1544, lib. IX, fol. 329), który twierdzi, że w atriach
ustawiano posągi przodków. Wreszcie trójnawowość wnę-
przed nami przejście, rodzaj westybulu. Taką wła-
śnie funkcję pełnią toskańskie kolumny u wej-
ścia Palazzo Massimo alle Colonne w Rzymie,
również dzieła Peruzziego, z lat 1535—1536 15°.
Wprawdzie autor wydatnie zwiększył w westybu-
lu liczbę podpór, ale zachował motyw flanku-
jących wejście, przełamanych pilastrów. W podo-
bny sposób — choć już bez narożnych pilas-
trów — rozwiązano otwory loggii w ogrodowej
fasadzie Casina w Villa Giulia w Rzymie z lat
1550—1555 (ryc. 34) 15i. Cała kompozycja tej pół-
okrągłej w planie, wklęsłej fasady ogólnie nawią-
trza tego pomieszczenia ma swoje źródło w błędnym
zrozumieniu witruwiańskiego alae jako naw bocznych.
Przykłady przytaczam za: H. B i e r m a n n, Das Palast-
modell Giuliano da Sangallos jur Ferdinand I. Konig
von Neapel (Wiener Jahrbuch flir Kunstgeschichte, 23;
1970), s. 177—181.
150 Gosebruch, l.c. W loggiach dziedzińca Palazzo
Massimo również występują motywy par kolumn pomię-
dzy filarami z przełamanymi pilastrami wzdłuż naroży.
151 Walcher-Casotti, o.c., s. 151—155; F. L.
M q o r e, A Contribution to the Study oj the Villa Giu-
lia (Romisches Jahrbuch fur Kunstgeschichte, XII, 1969),
s. 171—193.
126
Farnesina w Rzymie (fot. M. Fabiański)
nie. Westybul ozdobiony jest kasetonowym stro-
pem. Rozczłonkowaniem całość przypominałaby
zatem wiernie przeźrocza Bramantowsko-Serliań-
skiej kopuły bazyliki Św. Piotra, gdyby nie umie-
szczenie półkolistych, hemisferycznie sklepionych
nisz w ścianach bocznych, mieszczących posągi.
Ten szczegół wskazuje na drugie ważne źródło
rozwiązania: starożytną tradycję budowy at-
rium 149. Sposób umieszczenia malowidła w Villa
Farnesina stwarza wrażenie, że podstawa przeźro-
cza znajduje się na poziomie posadzki. Wchodząc
zatem do sali, ma się złudzenie, że otwiera się
149 Wprawdzie A 1 b e r t i (o.c., ks. V, 17) opisuje at-
rium jako pomieszczenie służące do gromadzenia ro-
dziny, to jednak w praktyce nadawano mu funkcję
przejścia, jak np. w Palazzo Farnese w Rzymie czy Pa-
lazzo Trissino w Vicenzy. Tak też definiuje atrium
B. B a 1 d u s (De verborum V itruvianorum signijicatione,
Augustę Vindelicorum 1612, s. 22), a wcześniej G. B. da
S a n g a 11 o („Vitruvius Sulpitus” (rkp. w Bibliotece Cor-
siana w Rzymie, fol. 110)). Co do genezy nisz, które rów-
nież występują w Palazzo Farnese z posągami, można
przytoczyć zdanie F. Bionda (Roma Trionjante, Vene-
zia 1544, lib. IX, fol. 329), który twierdzi, że w atriach
ustawiano posągi przodków. Wreszcie trójnawowość wnę-
przed nami przejście, rodzaj westybulu. Taką wła-
śnie funkcję pełnią toskańskie kolumny u wej-
ścia Palazzo Massimo alle Colonne w Rzymie,
również dzieła Peruzziego, z lat 1535—1536 15°.
Wprawdzie autor wydatnie zwiększył w westybu-
lu liczbę podpór, ale zachował motyw flanku-
jących wejście, przełamanych pilastrów. W podo-
bny sposób — choć już bez narożnych pilas-
trów — rozwiązano otwory loggii w ogrodowej
fasadzie Casina w Villa Giulia w Rzymie z lat
1550—1555 (ryc. 34) 15i. Cała kompozycja tej pół-
okrągłej w planie, wklęsłej fasady ogólnie nawią-
trza tego pomieszczenia ma swoje źródło w błędnym
zrozumieniu witruwiańskiego alae jako naw bocznych.
Przykłady przytaczam za: H. B i e r m a n n, Das Palast-
modell Giuliano da Sangallos jur Ferdinand I. Konig
von Neapel (Wiener Jahrbuch flir Kunstgeschichte, 23;
1970), s. 177—181.
150 Gosebruch, l.c. W loggiach dziedzińca Palazzo
Massimo również występują motywy par kolumn pomię-
dzy filarami z przełamanymi pilastrami wzdłuż naroży.
151 Walcher-Casotti, o.c., s. 151—155; F. L.
M q o r e, A Contribution to the Study oj the Villa Giu-
lia (Romisches Jahrbuch fur Kunstgeschichte, XII, 1969),
s. 171—193.
126