DOI Artikel:
Fabiański, Marcin: Panteon jako źródło motywów architektonicznych w sztuce XV - XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20538#0135
34. Yignola, elewacja Casina w Yilla Giulia w Rzymie (wg Walcher-Casotti)
żuje do wnętrza Panteonu 152, dlatego brak prze-
łamanych pilastrów w niszach nie przeszkadza łą-
czyć całej kompozycji z tą świątynią. W podobny
sposób wyzyskał motyw czterokolumnowych prze-
źroczy Pirro Ligoirio w fasadach Casiina i loggii
Casina Piusa IV na Watykanie z lat 1558—1563
(ryc. 35) 153. Kolumny toskańskie są ustawione w
równych od siebie odległościach, ale skrajne nie-
mal przylegają do narożnych, przełamanych pi-
lastrów. Bardzo podobną formę nadał wejściu do
kościoła S. Maria in Via Lata w Rzymie z lat
1658—1662 Piętro da Cortona 154.
Wymienione westybule różniły się z reguły w
szczegółach od przeźroczy panteonowych. Sam
Peruzzi natomiast znacznie wierniej powtórzył ca-
ły motyw w projekcie centralnego kościoła 155, jak
również w portyku projektowanej świątyni na
Kapitolu156. Ten ostatni motywem półokrągłych
152 Walcher-Casotti, o.c., s. 70; Małkiewicz,
o.c., s. 46.
153 por_ q Smith, The Casino of Pius IV, Prince-
ton 1977, s. 8—15 i 25. Autor określił ten zespół jako
„rustykalną wersję Palazzo Massimo”.
154 W. B u c h o w i e c k i, Handbuch der Kirchen
Roms, Bd. 3, Wien 1974, s. 259.
155 UA 4137. Por. P. Portoghesi, o.c., t. 2.
156 U A 513 {tamże, ił. XXXVIII).
157 U A 176 (tamże, il. XXI).
158 Rysunek przechowywany w Uffiziach, wykonany
na podstawie modelu bazyliki Sw. Piotra Antonia da
nisz z półkopułkami, umieszczonych w ścianach
bocznych, znowu przypomina rozwiązanie Bra-
mantowskich przeźroczy z tamburu kopuły waty-
kańskiej i malowidło w Villa Farnesina. Trzeba
jeszcze wymienić projekt elewacji nawy kościel-
nej (Peruzzi) 157 oraz nawy bazyliki Św. Piotra
na Watykanie 158, gdzie jeszcze raz powtarza się
motyw przeźroczy z przełamanymi pilastrami.
Rozwiązanie przeźroczy w Bramantowskim
tamburze najdokładniej jednak zrealizował Mi-
chele Sanmicheli w czterech oknach górnej kon-
dygnacji kaplicy Pellegrinich w Weronie, budo-
wanej w latach dwudziestych wieku XVI (ryc.
36) 159. Przejął je również, w skondensowanej for-
mie, Michał Anioł, projektując w r. 1524 artyku-
lację ścian przedsionka florenckiej Laurenziany
(ryc. 37) 16°. Płytkie, prostokątne nisze miały być
ozdobione przez przełamane pilastry toskańskie,
Sangallo z r. 1540 {tamże, il. XLVII).
159 Budowę rozpoczęto przed r. 1529. Por. L. Pup p i,
Michele Sanmicheli — Architetto di Verona, Padova 1971,
s. 41.
160 Rysunek w Casa Buonarroti we Florencji, nr 78r,
gdzie po raz pierwszy pojawia się opisany układ kolumn
i obramowań płycin, powstał między styczniem a kwiet-
niem r. 1524. Rysunek nr 81r. (ryc. 37) — między kwiet-
niem a listopadem r. 1525. Por. P. Barrocchi, Michel-
angelo e la sua scuola (Accademia di Scienze e Lettere
„La Co-lombaria”. Studi VIII, Firenze 1962, t. 1), s. 100
i 104.
127
żuje do wnętrza Panteonu 152, dlatego brak prze-
łamanych pilastrów w niszach nie przeszkadza łą-
czyć całej kompozycji z tą świątynią. W podobny
sposób wyzyskał motyw czterokolumnowych prze-
źroczy Pirro Ligoirio w fasadach Casiina i loggii
Casina Piusa IV na Watykanie z lat 1558—1563
(ryc. 35) 153. Kolumny toskańskie są ustawione w
równych od siebie odległościach, ale skrajne nie-
mal przylegają do narożnych, przełamanych pi-
lastrów. Bardzo podobną formę nadał wejściu do
kościoła S. Maria in Via Lata w Rzymie z lat
1658—1662 Piętro da Cortona 154.
Wymienione westybule różniły się z reguły w
szczegółach od przeźroczy panteonowych. Sam
Peruzzi natomiast znacznie wierniej powtórzył ca-
ły motyw w projekcie centralnego kościoła 155, jak
również w portyku projektowanej świątyni na
Kapitolu156. Ten ostatni motywem półokrągłych
152 Walcher-Casotti, o.c., s. 70; Małkiewicz,
o.c., s. 46.
153 por_ q Smith, The Casino of Pius IV, Prince-
ton 1977, s. 8—15 i 25. Autor określił ten zespół jako
„rustykalną wersję Palazzo Massimo”.
154 W. B u c h o w i e c k i, Handbuch der Kirchen
Roms, Bd. 3, Wien 1974, s. 259.
155 UA 4137. Por. P. Portoghesi, o.c., t. 2.
156 U A 513 {tamże, ił. XXXVIII).
157 U A 176 (tamże, il. XXI).
158 Rysunek przechowywany w Uffiziach, wykonany
na podstawie modelu bazyliki Sw. Piotra Antonia da
nisz z półkopułkami, umieszczonych w ścianach
bocznych, znowu przypomina rozwiązanie Bra-
mantowskich przeźroczy z tamburu kopuły waty-
kańskiej i malowidło w Villa Farnesina. Trzeba
jeszcze wymienić projekt elewacji nawy kościel-
nej (Peruzzi) 157 oraz nawy bazyliki Św. Piotra
na Watykanie 158, gdzie jeszcze raz powtarza się
motyw przeźroczy z przełamanymi pilastrami.
Rozwiązanie przeźroczy w Bramantowskim
tamburze najdokładniej jednak zrealizował Mi-
chele Sanmicheli w czterech oknach górnej kon-
dygnacji kaplicy Pellegrinich w Weronie, budo-
wanej w latach dwudziestych wieku XVI (ryc.
36) 159. Przejął je również, w skondensowanej for-
mie, Michał Anioł, projektując w r. 1524 artyku-
lację ścian przedsionka florenckiej Laurenziany
(ryc. 37) 16°. Płytkie, prostokątne nisze miały być
ozdobione przez przełamane pilastry toskańskie,
Sangallo z r. 1540 {tamże, il. XLVII).
159 Budowę rozpoczęto przed r. 1529. Por. L. Pup p i,
Michele Sanmicheli — Architetto di Verona, Padova 1971,
s. 41.
160 Rysunek w Casa Buonarroti we Florencji, nr 78r,
gdzie po raz pierwszy pojawia się opisany układ kolumn
i obramowań płycin, powstał między styczniem a kwiet-
niem r. 1524. Rysunek nr 81r. (ryc. 37) — między kwiet-
niem a listopadem r. 1525. Por. P. Barrocchi, Michel-
angelo e la sua scuola (Accademia di Scienze e Lettere
„La Co-lombaria”. Studi VIII, Firenze 1962, t. 1), s. 100
i 104.
127