DOI Artikel:
Ostrowski, Jan K.: Samotny jeździec: Drogi adaptacji i przekształceń tradycyjnego obrazu bohatera w twórczości Piotra Michałowskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20538#0195
Barberinich z Luwru (ryc. 8), płaskorzeźba z ko-
ści słoniowej, datowana na pierwszą połowę VI
w., przedstawiająca jednego z cesarzy wschodnich
(wymienia się Konstantyna, Zenona, Anastazju-
sza i Justyniana) 10. Skrót ciała galopującego ko-
nia i silny zwrot jego głowy mogą wynikać z
konieczności zmieszczenia podłużnej z natury kom-
pozycji w polu plakiety o kształcie stojącego pro-
stokąta, wiele wskazuje jednak na to, że wpro-
wadzono je celowo, dla podkreślenia specyficz-
nych, chrześcijańskich treści przedstawienia. Koń
imperatora nie tratuje, jak zwykle, powalonego
barbarzyńcy, na którego miejscu znalazła się
personifikacja Ziemi, podtrzymująca strzemię
jeźdźca. Włócznia to nie tylko narzędzie walki,
ale, tak jak i w innych redakcjach tematów ad-
ventus i profectio augusti, znamię władzy — ha-
sta, summa imperii. Pokonany poganin kroczy
spokojnie za cesarzem, który zwraca się ku nie-
mu, jak gdyby w geście przebaczenia i opieki11,
co z kolei mogło wpłynąć na sposób przedstawie-
nia rumaka.
Chrześcijański charakter sceny podkreśla u-
mieszczony w górnej partii obramienia wizerunek
młodzieńczego Chrystusa. W sumie tak przed-
stawiony cesarz to iz pewnością miles christianus,
defensor fidei, triumfujący nad pogaństwem, dą-
żący jednak nie tylko do rozgromienia niewier-
nych, ale także do włączenia ich do chrześcijań-
skiej społeczności.
Dalsze podobne przykłady (niekoniecznie
przedstawienia cesarzy), pochodzące z I tysiącle-
cia, można wskazać w sztuce bizantyńskiej, karo-
lińskiej ii koptyjskiej 12. Wielkie rozpowszechnie-
nie się motywu przyniosło natomiast późne śred-
niowiecze, kiedy związał się on na stałe z ikono-
grafią św. Jerzego. Na Wschodzie musiał om zy-
skać jakąś monumentalną realizację w okresie
renesansu Paleologów, której odbiciem są skrom-
ne zachowane przykłady bizantyńskie13 i która
10 S t r o n g, o.c., s. 347; L. B r e h i e r, La sculptu-
re et les arts mineurs byzantins, Paris 1936, s. 70—71;
A. G r a b a r, L’empereur dans Vart byzantin. Recher-
ches sur Part ofjiciel de 1’Empire d’Orient, Paris 1936,
s. 48—50; F. Delbrueck, Die Consulardyptychen und
Verwandte Denkmaler, Berlin 1929, s. 188—196; J. Bec-
k w i t h, The Arts of Constantinople. An Introduction
to Byzantine Art 350—1453, London 1961, s. 38—40.
11 G r a b a r, l.c.
12 Z. K a d a r, Sul tipo del cavaliere draconoctono
nelParte carolingia [w:] Riforma religiosa e arti nelPepo-
ca carolingia, Atti del 24 Congresso del Comitato Inter-
nazionale di Storia delPArte, Bologna 1982, t. 1, s. 143—
—145.
13 Zob. O. W u 1 f f, Altchristliche und mittelalteri-
* »*« pAiff acta m»vAVfr i vvo camj-o vior.s i vc.naviv ik
łUSłM < j&f A*łV».Kt<* MU1A AtUHl MAPTii H\ SC V T. Sł»l -U '?
i 501H L I t TiUh BH> Uh, UMH' LHIUHW * i *
<?U***XK !»%**>*» <** AV»* . , _ { ,
6. Cesare Bassano, Ottauio Piccolomini (wg R seicento
lombardo..., repr. K. Mróz)
zadecydowała o jego popularności w różnych o-
środkach kultury prawosławia z jej późnego okre-
su, od w. XV do XIX (Nowogród (ryc. 9), Grecja,
Bułgaria, chrześcijańska Syria i Liban (ryc. 10)) u.
W sztuce zachodniej podobne realizacje pojawiły
się niemal równocześnie jak w Bizancjum, ok. po-
łowy XIV w. Do (najwcześniejszych należy nie-
sche, byzantinische und italienische Bildwerke, Kónigli-
chen Museen zu Berlin, Beschreibung der Bildwerke der
christlichen Epochen, Berlin 1911, t. III, s. 63, nr 1855.
Obszerna rozprawa J. Myslivca — Svaty Jifi ve
wychodnokrestanskem umeni (Byzantinoslavica, V, 1933—
—1934, s. 304—375) — nie przynosi materiału w intere-
sującej nas dziedzinie.
u M. A ł p a t o w, O sztuce ruskiej i rosyjskiej,
Warszawa 1975, s. 130; Les icones dans les collections
suisses. Musee Rath, Geneve 1968, nr 69; Sztuka na ziemi
bułgarskiej od czasów starożytnych do dnia dzisiejszego.
Katalog wystawy. Muzeum Narodowe, Warszawa 1963.
s. 39, nr 178; Icones melkites. Exposition organisee par
le Musee Sursock..., Beyrouth 1969, s. 150, nr 9, s. 167,
nr 27, s. 238, nr 104.
187
ści słoniowej, datowana na pierwszą połowę VI
w., przedstawiająca jednego z cesarzy wschodnich
(wymienia się Konstantyna, Zenona, Anastazju-
sza i Justyniana) 10. Skrót ciała galopującego ko-
nia i silny zwrot jego głowy mogą wynikać z
konieczności zmieszczenia podłużnej z natury kom-
pozycji w polu plakiety o kształcie stojącego pro-
stokąta, wiele wskazuje jednak na to, że wpro-
wadzono je celowo, dla podkreślenia specyficz-
nych, chrześcijańskich treści przedstawienia. Koń
imperatora nie tratuje, jak zwykle, powalonego
barbarzyńcy, na którego miejscu znalazła się
personifikacja Ziemi, podtrzymująca strzemię
jeźdźca. Włócznia to nie tylko narzędzie walki,
ale, tak jak i w innych redakcjach tematów ad-
ventus i profectio augusti, znamię władzy — ha-
sta, summa imperii. Pokonany poganin kroczy
spokojnie za cesarzem, który zwraca się ku nie-
mu, jak gdyby w geście przebaczenia i opieki11,
co z kolei mogło wpłynąć na sposób przedstawie-
nia rumaka.
Chrześcijański charakter sceny podkreśla u-
mieszczony w górnej partii obramienia wizerunek
młodzieńczego Chrystusa. W sumie tak przed-
stawiony cesarz to iz pewnością miles christianus,
defensor fidei, triumfujący nad pogaństwem, dą-
żący jednak nie tylko do rozgromienia niewier-
nych, ale także do włączenia ich do chrześcijań-
skiej społeczności.
Dalsze podobne przykłady (niekoniecznie
przedstawienia cesarzy), pochodzące z I tysiącle-
cia, można wskazać w sztuce bizantyńskiej, karo-
lińskiej ii koptyjskiej 12. Wielkie rozpowszechnie-
nie się motywu przyniosło natomiast późne śred-
niowiecze, kiedy związał się on na stałe z ikono-
grafią św. Jerzego. Na Wschodzie musiał om zy-
skać jakąś monumentalną realizację w okresie
renesansu Paleologów, której odbiciem są skrom-
ne zachowane przykłady bizantyńskie13 i która
10 S t r o n g, o.c., s. 347; L. B r e h i e r, La sculptu-
re et les arts mineurs byzantins, Paris 1936, s. 70—71;
A. G r a b a r, L’empereur dans Vart byzantin. Recher-
ches sur Part ofjiciel de 1’Empire d’Orient, Paris 1936,
s. 48—50; F. Delbrueck, Die Consulardyptychen und
Verwandte Denkmaler, Berlin 1929, s. 188—196; J. Bec-
k w i t h, The Arts of Constantinople. An Introduction
to Byzantine Art 350—1453, London 1961, s. 38—40.
11 G r a b a r, l.c.
12 Z. K a d a r, Sul tipo del cavaliere draconoctono
nelParte carolingia [w:] Riforma religiosa e arti nelPepo-
ca carolingia, Atti del 24 Congresso del Comitato Inter-
nazionale di Storia delPArte, Bologna 1982, t. 1, s. 143—
—145.
13 Zob. O. W u 1 f f, Altchristliche und mittelalteri-
* »*« pAiff acta m»vAVfr i vvo camj-o vior.s i vc.naviv ik
łUSłM < j&f A*łV».Kt<* MU1A AtUHl MAPTii H\ SC V T. Sł»l -U '?
i 501H L I t TiUh BH> Uh, UMH' LHIUHW * i *
<?U***XK !»%**>*» <** AV»* . , _ { ,
6. Cesare Bassano, Ottauio Piccolomini (wg R seicento
lombardo..., repr. K. Mróz)
zadecydowała o jego popularności w różnych o-
środkach kultury prawosławia z jej późnego okre-
su, od w. XV do XIX (Nowogród (ryc. 9), Grecja,
Bułgaria, chrześcijańska Syria i Liban (ryc. 10)) u.
W sztuce zachodniej podobne realizacje pojawiły
się niemal równocześnie jak w Bizancjum, ok. po-
łowy XIV w. Do (najwcześniejszych należy nie-
sche, byzantinische und italienische Bildwerke, Kónigli-
chen Museen zu Berlin, Beschreibung der Bildwerke der
christlichen Epochen, Berlin 1911, t. III, s. 63, nr 1855.
Obszerna rozprawa J. Myslivca — Svaty Jifi ve
wychodnokrestanskem umeni (Byzantinoslavica, V, 1933—
—1934, s. 304—375) — nie przynosi materiału w intere-
sującej nas dziedzinie.
u M. A ł p a t o w, O sztuce ruskiej i rosyjskiej,
Warszawa 1975, s. 130; Les icones dans les collections
suisses. Musee Rath, Geneve 1968, nr 69; Sztuka na ziemi
bułgarskiej od czasów starożytnych do dnia dzisiejszego.
Katalog wystawy. Muzeum Narodowe, Warszawa 1963.
s. 39, nr 178; Icones melkites. Exposition organisee par
le Musee Sursock..., Beyrouth 1969, s. 150, nr 9, s. 167,
nr 27, s. 238, nr 104.
187