DOI Artikel:
Ostrowski, Jan K.: Samotny jeździec: Drogi adaptacji i przekształceń tradycyjnego obrazu bohatera w twórczości Piotra Michałowskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20538#0199
11. Vitale da Bodogna, Św. Jerzy, Bolonia, Piinacoteca
Nazionale (wg Skubiszewskiej, repr. A. Rzepecki)
będący bezpośrednią transpozycją postaci Heliodo-
ra 28. W Polsce to samo ujęcie jeźdźca pojawiło
się kilkakrotnie w ikonografii Wazów 29, z Polską
związany jest też najlepszy może przykład w dzie-
dzinie malarstwa historycznego — wielkie płótno
Marcina Altomontego z fa;ry w Żółkwi, przedsta-
wiające Bitwę pod Wiedniem. Centralna partia
kompozycji, z postacią Sobieskiego i(ryo. 14), jest
tu wyraźnie wzorowana ma fresku Rafaela, łącz-
nie z poganinem pod kopytami konia, który za-
jął miejsce biblijnego grabieżcy świątyni30.
28 II seicento lombardo. Catalogo dei disegni, libri,
stampe, Milano b. d. [1973], s. 68, nr 382, il. 224.
29 Np. Władysław IV, miedzioryt D. Tscherninga, sta-
nowiący stronę tytułową panegiryku Samuela Twardow-
skiego z r. 1649, a przede wszystkim portret Jana Ka-
zimierza w Państwowych Zbiorach Sztuki na Wawelu.
Ten ostatni był zestawiany przez T. Dobrowolskie-
g o (Polskie malarstwo portretowe, Warszawa 1948, s.
116—117) z rytowanym wizerunkiem Wallensteina, a
przez W. Tomkiewicza w Malarstwie dworskim w
dobie Władysława IV (Biuletyn HS, XII, 1950), s. 158 —
160 — z portretem Gustawa Adolfa pędzla J. J. Walte-
ra w Muzeum w Strassburgu. W rzeczywistości wszy-
stkie trzy wymienione dzieła ,są wiernymi powtórzenia-
mi ryciny Tempesty.
30 M. Karpowicz, Polskie itinerarium Marcina
Altomontego (Rocznik Historii Sztuki, VI, 1966), s. 117—
12. P. P. Rubens, Św. Jerzy, Madryt, Prado (repr. W.
Gumuła)
Popularność swą dzieło Rafaela zawdzięczało
z pewnością nie tylko niezwykle trafnemu roz-
wiązaniu formalnemu. Aluzyjne zestawienie z
niebiańskim jeźdźcem gromiącym świętokradcę
pasowało przecież Henryka IV, Oktawiana Pic-
colominiego czy Jana III na niezwyciężonych bo-
haterów, obrońców chrześcijaństwa30a. I w tym
wypadku ostatnie liczące się ogniwo serii odnajdu-
jemy w twórczości Delacroix. Jego Wypędzenie
Heliodora ze świątyni w paryskim St. Sulpice
stanowi nową, kongenialną wersję Rafaelowskie-
—118. Szkic tej samej sceny, przechowywany w Her-
zogenburgu (tamże, il. 15), różni się nieco bardziej pro-
filowanym ujęciem postaci króla. Niemal identycznie
Sobieski przedstawiony jest ponadto na rycinie zdobią-
cej almanach na r. 1684, wydany przez F. Jollain; zob.
Chwała i sława Jana III w sztuce i literaturze XVII—
XX w., Katalog Wystawy Jubileuszowej z okazji trzech-
setlecia odsieczy wiedeńskiej, Warszawa 1983, ,s. 160, nr
90, il. 64. Istnieje także portret króla o kompozycji za-
czerpniętej wprost z ryciny Tempesty (Muzeum Naro-
dowe w Warszawie, zob. Chwała i sława..., s. 132, nr 9,
il. 4).
30a Na obecność symboliki rycerza chrześcijańskiego
w wielu portretach władców wskazał ostatnio J. F. M o f-
f i t, „Le roi a la ciasse?”: Kings Christian Knights,
and van Dyck’s Singular „Dismounted Eąuestrian Por-
trait” of Charles I (Artibus et Historiae 1983, nr 7, s.
79—99).
191
Nazionale (wg Skubiszewskiej, repr. A. Rzepecki)
będący bezpośrednią transpozycją postaci Heliodo-
ra 28. W Polsce to samo ujęcie jeźdźca pojawiło
się kilkakrotnie w ikonografii Wazów 29, z Polską
związany jest też najlepszy może przykład w dzie-
dzinie malarstwa historycznego — wielkie płótno
Marcina Altomontego z fa;ry w Żółkwi, przedsta-
wiające Bitwę pod Wiedniem. Centralna partia
kompozycji, z postacią Sobieskiego i(ryo. 14), jest
tu wyraźnie wzorowana ma fresku Rafaela, łącz-
nie z poganinem pod kopytami konia, który za-
jął miejsce biblijnego grabieżcy świątyni30.
28 II seicento lombardo. Catalogo dei disegni, libri,
stampe, Milano b. d. [1973], s. 68, nr 382, il. 224.
29 Np. Władysław IV, miedzioryt D. Tscherninga, sta-
nowiący stronę tytułową panegiryku Samuela Twardow-
skiego z r. 1649, a przede wszystkim portret Jana Ka-
zimierza w Państwowych Zbiorach Sztuki na Wawelu.
Ten ostatni był zestawiany przez T. Dobrowolskie-
g o (Polskie malarstwo portretowe, Warszawa 1948, s.
116—117) z rytowanym wizerunkiem Wallensteina, a
przez W. Tomkiewicza w Malarstwie dworskim w
dobie Władysława IV (Biuletyn HS, XII, 1950), s. 158 —
160 — z portretem Gustawa Adolfa pędzla J. J. Walte-
ra w Muzeum w Strassburgu. W rzeczywistości wszy-
stkie trzy wymienione dzieła ,są wiernymi powtórzenia-
mi ryciny Tempesty.
30 M. Karpowicz, Polskie itinerarium Marcina
Altomontego (Rocznik Historii Sztuki, VI, 1966), s. 117—
12. P. P. Rubens, Św. Jerzy, Madryt, Prado (repr. W.
Gumuła)
Popularność swą dzieło Rafaela zawdzięczało
z pewnością nie tylko niezwykle trafnemu roz-
wiązaniu formalnemu. Aluzyjne zestawienie z
niebiańskim jeźdźcem gromiącym świętokradcę
pasowało przecież Henryka IV, Oktawiana Pic-
colominiego czy Jana III na niezwyciężonych bo-
haterów, obrońców chrześcijaństwa30a. I w tym
wypadku ostatnie liczące się ogniwo serii odnajdu-
jemy w twórczości Delacroix. Jego Wypędzenie
Heliodora ze świątyni w paryskim St. Sulpice
stanowi nową, kongenialną wersję Rafaelowskie-
—118. Szkic tej samej sceny, przechowywany w Her-
zogenburgu (tamże, il. 15), różni się nieco bardziej pro-
filowanym ujęciem postaci króla. Niemal identycznie
Sobieski przedstawiony jest ponadto na rycinie zdobią-
cej almanach na r. 1684, wydany przez F. Jollain; zob.
Chwała i sława Jana III w sztuce i literaturze XVII—
XX w., Katalog Wystawy Jubileuszowej z okazji trzech-
setlecia odsieczy wiedeńskiej, Warszawa 1983, ,s. 160, nr
90, il. 64. Istnieje także portret króla o kompozycji za-
czerpniętej wprost z ryciny Tempesty (Muzeum Naro-
dowe w Warszawie, zob. Chwała i sława..., s. 132, nr 9,
il. 4).
30a Na obecność symboliki rycerza chrześcijańskiego
w wielu portretach władców wskazał ostatnio J. F. M o f-
f i t, „Le roi a la ciasse?”: Kings Christian Knights,
and van Dyck’s Singular „Dismounted Eąuestrian Por-
trait” of Charles I (Artibus et Historiae 1983, nr 7, s.
79—99).
191