DOI Artikel:
Ostrowski, Jan K.: Samotny jeździec: Drogi adaptacji i przekształceń tradycyjnego obrazu bohatera w twórczości Piotra Michałowskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20538#0200
13. Eugene Delacroix, Polowanie na tygrysa, Paryż, Luwr (wg Exposition E. Dela-
croix, Paris 1930, repr. K. Mróz)
go pierwowzoru, a zarazem — wraz z pozosta-
łymi partiami dekoracji kościoła — jeden z rzad-
kich w wieku XIX przykładów prawdziwie wiel-
kiej sztuki religijnej.
Przesłanie ideowe obydwu interesujących nas
wariantów motywu jest więc w zasadzie identy-
czne, a analiza obydwu linii tradycji pozwala na
wzajemną weryfikację i wzbogacenie ich inter-
pretacji. Można zresztą założyć, że do podobnych
wyników doprowadziłyby szczegółowe badania nad
innymi jeszcze odmianami przedstawienia. Powo-
dy takiego stanu rzeczy są stosunkowo łatwo zro-
zumiałe. Koń — szczególnie siwy, taki, jakiego
wprowadził do swych obrazów Michałowski — to
par excellence zwierzę solarne 31, a w wyobrażeniu
samotnego jeźdźca znajduje swą realizację pow-
szechny, odwieczny archetyp władcy i bohatera.
Na takie jego odczytanie pozwalają już same
tkwiące w nim wartości ekspresyjne, automatycz-
nie kojarzące się z potęgą, niezwykłym czynem i
triumfem. Owe, niejako pierwotne, dostępne na
31 Bogate znaczenia wiązane z koniem przez różne
systemy mitologiczne omawia szeroko A. de Guber-
n a t i s, Zoological Mythology, London 1872, t. 1, s. 283—
357. Zob. też. F. Benoit, Uheroisation eąuestre, Aix-
pierwszy rzut oka treści znajdują rozwinięcie w
bogatej warstwie znaczeń konwencjonalnych, wy-
nikających z faktu, że od zarania historii europej-
skiej walka z konia była przywilejem i obowiąz-
kiem najwyższych warstw społecznych, co pro-
wadziło do włączenia przedstawień jeźdźca do
ścisłego kręgu tematów unaoczniających sacrum
władzy 32.
Rozwijany z całą świadomością język symbo-
liczny w znacznym stopniu skonwencjonalizował
pozornie przypadkowe, zaczerpnięte z natury
szczegóły. Wiemy już, że zwrot ku pokonanemu
wrogowi, występujący w wizerunkach cesarskich,
bywa interpretowany jako wyraz chrześcijańskie-
go miłosierdzia. W okresie baroku rumak idący
stępa był uważany za szczególnie właściwy dla
ukazania suwerennej pozycji jego parna, a luźno
puszczone cugle miały symbolizować absolutne
panowanie nad poddanymi — nie poprzez okreś-
lclne działanie, ale dzięki samemu faktowi pia-
stowania najwyższej godności, uzyskanej zgodnie
-en-Provence 1954.
32 h. Liitzeler, Zur Ikonologie des Pferdes in
der barocken Kunst, [w:] Festschrift fur Karl Lohmeyer,
hrsg. von K. S c h w i g e 1, Saarbi-iicken 1954, s. 124.
192
croix, Paris 1930, repr. K. Mróz)
go pierwowzoru, a zarazem — wraz z pozosta-
łymi partiami dekoracji kościoła — jeden z rzad-
kich w wieku XIX przykładów prawdziwie wiel-
kiej sztuki religijnej.
Przesłanie ideowe obydwu interesujących nas
wariantów motywu jest więc w zasadzie identy-
czne, a analiza obydwu linii tradycji pozwala na
wzajemną weryfikację i wzbogacenie ich inter-
pretacji. Można zresztą założyć, że do podobnych
wyników doprowadziłyby szczegółowe badania nad
innymi jeszcze odmianami przedstawienia. Powo-
dy takiego stanu rzeczy są stosunkowo łatwo zro-
zumiałe. Koń — szczególnie siwy, taki, jakiego
wprowadził do swych obrazów Michałowski — to
par excellence zwierzę solarne 31, a w wyobrażeniu
samotnego jeźdźca znajduje swą realizację pow-
szechny, odwieczny archetyp władcy i bohatera.
Na takie jego odczytanie pozwalają już same
tkwiące w nim wartości ekspresyjne, automatycz-
nie kojarzące się z potęgą, niezwykłym czynem i
triumfem. Owe, niejako pierwotne, dostępne na
31 Bogate znaczenia wiązane z koniem przez różne
systemy mitologiczne omawia szeroko A. de Guber-
n a t i s, Zoological Mythology, London 1872, t. 1, s. 283—
357. Zob. też. F. Benoit, Uheroisation eąuestre, Aix-
pierwszy rzut oka treści znajdują rozwinięcie w
bogatej warstwie znaczeń konwencjonalnych, wy-
nikających z faktu, że od zarania historii europej-
skiej walka z konia była przywilejem i obowiąz-
kiem najwyższych warstw społecznych, co pro-
wadziło do włączenia przedstawień jeźdźca do
ścisłego kręgu tematów unaoczniających sacrum
władzy 32.
Rozwijany z całą świadomością język symbo-
liczny w znacznym stopniu skonwencjonalizował
pozornie przypadkowe, zaczerpnięte z natury
szczegóły. Wiemy już, że zwrot ku pokonanemu
wrogowi, występujący w wizerunkach cesarskich,
bywa interpretowany jako wyraz chrześcijańskie-
go miłosierdzia. W okresie baroku rumak idący
stępa był uważany za szczególnie właściwy dla
ukazania suwerennej pozycji jego parna, a luźno
puszczone cugle miały symbolizować absolutne
panowanie nad poddanymi — nie poprzez okreś-
lclne działanie, ale dzięki samemu faktowi pia-
stowania najwyższej godności, uzyskanej zgodnie
-en-Provence 1954.
32 h. Liitzeler, Zur Ikonologie des Pferdes in
der barocken Kunst, [w:] Festschrift fur Karl Lohmeyer,
hrsg. von K. S c h w i g e 1, Saarbi-iicken 1954, s. 124.
192