DOI article:
Ostrowski, Jan K.: Samotny jeździec: Drogi adaptacji i przekształceń tradycyjnego obrazu bohatera w twórczości Piotra Michałowskiego
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20538#0202
15. Św. Marcin, Bejsce, kościół parafialny (fot. M. Kar-
powicz)
Sobieski, wspomagany w swych czynach przez
moce niebieskie, stanowi więc idealne wprost
wcielenie rycerza chrześcijańskiego. Taką inter-
pretację ryciny Romeyna de Hooghe potwierdzają
wprost jej dwie bardzo znamienne trawestacje.
Pierwsza z nich — obraz z kościoła parafialnego
w Bejscach 39 — podkreśla paralelę pomiędzy het-
manem a patronem zwycięstwa, św. Marcinem,
który, zanim został duchownym i biskupem, rów-
nież wykonywał zawód rycerski. Przy zachowa-
niu niemal bez zmian kompozycji ii szczegółów
przejętych z akwaforty, święty zajął po prostu
miejsce Sobieskiego, którego analogicznie ujęta,
pomniejszona sylwetka została przesunięta na dal-
szy plan obrazu, wyróżniając się jednak zdecy-
dowanie z tłumu walczących (ryc. 15). Drugi przy-
kład to nieudolne malowidło, należące do zbiorów
Muzeum Narodowego w Wraszawie, pokazane w
r. 1979 na wielkiej wystawie „Polaków portret
39 O obrazie zob. m. in.: A. R y s z k i e w i c z, Ga-
leria obrazów Aleksandra Chodkiewicza (Rocznik War-
szawski, I, 1960, s. 110), wyd. ponownie w tegoż, Zbie-
racze i obrazy, Warszawa 1972, s. 28; Katalog zabytków
sztuki w Polsce, III, Woj. kieleckie, z. 9, Pow. pińczow-
ski. Oprać. K. Kutrzebianka, J. Z. Łoziński
18. Carel Allard, Emeryk Thókóly, akwaforta (fot. Z.
Erdokiirti)
własny”. Przejęta od Romeyna de Hooghe cha-
rakterystyczna postać Sobieskiego znalazła się tu
pośrodku ujętego z ptasiej perspektywy placu
przed bazyliką Św. Piotra w Rzymie40. PoliSkd
bohater walczący na dalekich rubieżach broni więc
bezpośrednio stolicy chrześcijaństwa, zasługując
sobie na pomnik, którego ustawienie w przed-
sionku bazyliki Piotrowej rzeczywiście planowa-
no.
Teza, iż holenderski sztycharz świadomie po-
służył się formułą o wielowiekowej, cesarsko-sa-
kralnej genealogii nie wymaga więc dalszego u-
zasadnienia. Ze względu na istnienie wielu ana-
logicznych rozwiązań trudno natomiast wskazać
z całą pewnością bezpośredni pierwowzór wize-
runku Sobieskiego, jakkolwiek sugestia, że była
nim jedna z rycin Antonia Tempesty41, posiada
wiele cech prawdopodobieństwa. Warto również
dodać, że sarmackie realia mogły zostać zaczer-
i B. Wolf, Warszawa 1961, s. 2.
40 Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. 183342,
71 X 93 cm.
41 M. Morka, Gloryfikacja Piotra I w sztuce jego
epoki (Biuletyn HS, XLII, 1980), s. 387.
194
powicz)
Sobieski, wspomagany w swych czynach przez
moce niebieskie, stanowi więc idealne wprost
wcielenie rycerza chrześcijańskiego. Taką inter-
pretację ryciny Romeyna de Hooghe potwierdzają
wprost jej dwie bardzo znamienne trawestacje.
Pierwsza z nich — obraz z kościoła parafialnego
w Bejscach 39 — podkreśla paralelę pomiędzy het-
manem a patronem zwycięstwa, św. Marcinem,
który, zanim został duchownym i biskupem, rów-
nież wykonywał zawód rycerski. Przy zachowa-
niu niemal bez zmian kompozycji ii szczegółów
przejętych z akwaforty, święty zajął po prostu
miejsce Sobieskiego, którego analogicznie ujęta,
pomniejszona sylwetka została przesunięta na dal-
szy plan obrazu, wyróżniając się jednak zdecy-
dowanie z tłumu walczących (ryc. 15). Drugi przy-
kład to nieudolne malowidło, należące do zbiorów
Muzeum Narodowego w Wraszawie, pokazane w
r. 1979 na wielkiej wystawie „Polaków portret
39 O obrazie zob. m. in.: A. R y s z k i e w i c z, Ga-
leria obrazów Aleksandra Chodkiewicza (Rocznik War-
szawski, I, 1960, s. 110), wyd. ponownie w tegoż, Zbie-
racze i obrazy, Warszawa 1972, s. 28; Katalog zabytków
sztuki w Polsce, III, Woj. kieleckie, z. 9, Pow. pińczow-
ski. Oprać. K. Kutrzebianka, J. Z. Łoziński
18. Carel Allard, Emeryk Thókóly, akwaforta (fot. Z.
Erdokiirti)
własny”. Przejęta od Romeyna de Hooghe cha-
rakterystyczna postać Sobieskiego znalazła się tu
pośrodku ujętego z ptasiej perspektywy placu
przed bazyliką Św. Piotra w Rzymie40. PoliSkd
bohater walczący na dalekich rubieżach broni więc
bezpośrednio stolicy chrześcijaństwa, zasługując
sobie na pomnik, którego ustawienie w przed-
sionku bazyliki Piotrowej rzeczywiście planowa-
no.
Teza, iż holenderski sztycharz świadomie po-
służył się formułą o wielowiekowej, cesarsko-sa-
kralnej genealogii nie wymaga więc dalszego u-
zasadnienia. Ze względu na istnienie wielu ana-
logicznych rozwiązań trudno natomiast wskazać
z całą pewnością bezpośredni pierwowzór wize-
runku Sobieskiego, jakkolwiek sugestia, że była
nim jedna z rycin Antonia Tempesty41, posiada
wiele cech prawdopodobieństwa. Warto również
dodać, że sarmackie realia mogły zostać zaczer-
i B. Wolf, Warszawa 1961, s. 2.
40 Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. 183342,
71 X 93 cm.
41 M. Morka, Gloryfikacja Piotra I w sztuce jego
epoki (Biuletyn HS, XLII, 1980), s. 387.
194