DOI article:
Stawowiak, Bożena: Późnoromańskie malodwidła w apsydzie kościoła ŚŚ. Jana Chrzciciela i Katarzyny w Świerzawie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20540#0023
a b
9. Kamienne krzyże z wyspy Man, X w. (wg Laszlo)
ni, zaś na poziomej belce widnieją ustawione na-
przeciw siebie ptaki. Podobnie zwykłe, pospolite
zwierzęta (kozła i świnię) — stojące u podnóża
krzyża scharakteryzowanego jako drzewo życia —
zawiera miniatura z bizantyjskiego ewangeliarza
z XI wieku i(Państwowa Biblioteka Publiczna,
Leningrad, Gr. 67, Folio 14) (ryc. 10)60. Przed-
stawieniom drzewa życia i źródła życia — czy to
w postaci strumieni rajskich wypływających pod
krzyżem (jak na mozaikach apsyd bazyliki na La-
teranie i San Clernemte), czy w postaci stud-
ni wody żywej (jak w miniaturze Ewangeliarza
z Saitssoins (Paryż, Bibliotheąue Nationale) 61 (ryc.
11) — towarzyszą bardzo często podążające doń
symetrycznie po obu stronach, zestawione para-
mi zwierzęta i ptaki: jelenie, baranki, kuropa-
twy, łabędzie, pawie, pelikany.
Wyobrażane w wielu wariantach drzewo życia
występuje w miniaturach ewangeliarzy armeń-
skich XI wieku. Dekoracja prologu i tablic ka-
nonów Ewangeliarza nr 7736 (Erewan, Matena-
daran) jest szczególnie interesująca (ryc. 12 i
13)62. Tworzy ją rodzaj łuków triumfalnych,
zwieńczanych przedstawieniami wiążącymi się z
symboliką drzewa życia — wyrastający z roślin-
ności kielich z krzyżem otoczony symetrycznie
parami ptaków, drzewa, często z szyszkami pinii
rozdającymi wodę. Są tu i zwierzęta: rzeczywi-
ste i fantastyczne twory mieszane. Wspierają się
o kolumny, towarzyszą drzewom, a przede wszy-
stkim wypełniają pola zawarte w łuku na bel-
kowaniu. Jedno z nich grupuje zwierzyniec po-
dobny do tego, który występuje w malowidłach
ze Świerzawy (pole II). Składa się on z wyobra-
żeń gryfów, sfinksa, skrzydlatego' smoka, fanta-
10. Krzyż w otoczeniu zwierząt, Ewangeliarz, Gr. 67,
Folio 14, Leningrad, Państwowa Biblioteka Publiczna,
XI w. (wg Lichaóevej)
60 W. D. Lichaćeva, Vizantijska ja miniatjura, 61 Skubiszewski, Malarstwo europejskie..., il. 5.
Moskva 1977, tabl. 30 . 82 T. A. I z m a j 1 o v a, o.c, il. 81—88.
20
9. Kamienne krzyże z wyspy Man, X w. (wg Laszlo)
ni, zaś na poziomej belce widnieją ustawione na-
przeciw siebie ptaki. Podobnie zwykłe, pospolite
zwierzęta (kozła i świnię) — stojące u podnóża
krzyża scharakteryzowanego jako drzewo życia —
zawiera miniatura z bizantyjskiego ewangeliarza
z XI wieku i(Państwowa Biblioteka Publiczna,
Leningrad, Gr. 67, Folio 14) (ryc. 10)60. Przed-
stawieniom drzewa życia i źródła życia — czy to
w postaci strumieni rajskich wypływających pod
krzyżem (jak na mozaikach apsyd bazyliki na La-
teranie i San Clernemte), czy w postaci stud-
ni wody żywej (jak w miniaturze Ewangeliarza
z Saitssoins (Paryż, Bibliotheąue Nationale) 61 (ryc.
11) — towarzyszą bardzo często podążające doń
symetrycznie po obu stronach, zestawione para-
mi zwierzęta i ptaki: jelenie, baranki, kuropa-
twy, łabędzie, pawie, pelikany.
Wyobrażane w wielu wariantach drzewo życia
występuje w miniaturach ewangeliarzy armeń-
skich XI wieku. Dekoracja prologu i tablic ka-
nonów Ewangeliarza nr 7736 (Erewan, Matena-
daran) jest szczególnie interesująca (ryc. 12 i
13)62. Tworzy ją rodzaj łuków triumfalnych,
zwieńczanych przedstawieniami wiążącymi się z
symboliką drzewa życia — wyrastający z roślin-
ności kielich z krzyżem otoczony symetrycznie
parami ptaków, drzewa, często z szyszkami pinii
rozdającymi wodę. Są tu i zwierzęta: rzeczywi-
ste i fantastyczne twory mieszane. Wspierają się
o kolumny, towarzyszą drzewom, a przede wszy-
stkim wypełniają pola zawarte w łuku na bel-
kowaniu. Jedno z nich grupuje zwierzyniec po-
dobny do tego, który występuje w malowidłach
ze Świerzawy (pole II). Składa się on z wyobra-
żeń gryfów, sfinksa, skrzydlatego' smoka, fanta-
10. Krzyż w otoczeniu zwierząt, Ewangeliarz, Gr. 67,
Folio 14, Leningrad, Państwowa Biblioteka Publiczna,
XI w. (wg Lichaóevej)
60 W. D. Lichaćeva, Vizantijska ja miniatjura, 61 Skubiszewski, Malarstwo europejskie..., il. 5.
Moskva 1977, tabl. 30 . 82 T. A. I z m a j 1 o v a, o.c, il. 81—88.
20