DOI Artikel:
Pencakowski, Paweł: Kamienny krucyfiks Wita Stwosza w kościele Mariackim w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20540#0052
Folia Historiae Artium, T. XXII (1986)
PL ISSN 0071—6723
PAWEŁ PENCAKOWSKI
KAMIENNY KRUCYFIKS WITA STWOSZA
W KOŚCIELE MARIACKIM W KRAKOWIE *
W północnej nawie kościoła Panny Maryi w
Krakowie znajduje się okazały ołtarz późnobaroko-
Wy, przysłaniający całą ścianę wschodnią — mię-
dzy ostrołukową arkadą kaplicy Św. Jana Nepomu-
cena od południa a arkadą międzynawową od pół-
nocy — i sięgający do wysokości sklepienia1.
Ołtarz nosi wezwanie Świętego Krzyża. Zbu-
dowany jest z czarnego marmuru dębnickiego, in-
krustowanego różowym marmurem paczółtowic-
kiim, z wykorzystaniem spiżowych kolumn, odle-
wów mosiężnych i brązowych, rzeźb drewnianych,
pokrytych złoceniami, oraz trybowanej blachy
srebrnej. Ma on formę rozbudowanego edykulu,
o architekturze kształtowanej dynamicznie, z
wielkim zmysłem dekoracyjnym. Ustawiony na
trzech stopniach i oddzielony od nawy balaska-
mi, ołtarz wznosi się na. wysokim cokole, do któ-
rego przylega w partii środkowej mensa. Edykuł
tworzą cztery spiżowe kolumny korynckie, które
dźwigają pełne belkowanie, załamane i przerwa-
* Pragnę w tym miejscu podziękować serdecznie
prof. drowi Lechowi Kalinowskiemu za szereg życzli-
wych uwag i rad, jakich był mi łaskaw udzielić w cza-
sie pisania pracy. Wdzięczność winienem wyrazić także
drowi hab. Andrzejowi Olszewskiemu za przekazanie mi
wielu cennych spostrzeżeń.
1 Z zewnątrz budynku, we wschodniej ścianie połud-
niowej nawy bocznej, widać zaślepione ostrołukowe okno,
które najpierw obniżono od góry, częściowo zamurowu-
jąc gotycką cegłą w układzie polskim, przy czym pozo-
stała nisza (lub otwór) miała także ostrołukowe zam-
knięcie. Zamknięto go ostatecznie w okresie później-
szym, używając w tym celu drobnej cegły barokowej
z użyciem w przypadkowych miejscach kilku ciosów.
W szwach między ościeżami okna a jego późniejszym
wypełnieniem widnieją ślady tynku.
2 Kolumny te pochodzą z dawnego ołtarza Św. An-
nę w środku 2. Znajduje się tam marmurowa ta-
blica z majuśkułowym napisem: HOC OPUS
NOSTRAE SALUTIS 3. Nad belkowaniem widnie-
je przyczółek, dekorowany fryzem składającym
się z przeistylizowanych złoconych konsol — try-
glifów i rozetek. Na jego zewnętrznych krawę-
dziach umieszczono rzeźbione przedstawienie Du-
cha Świętego w postaci gołębicy na tle obło-
ków — otoczonej przez dwa putta niosące koronę
cierniową i gwoździe — oraz kilka uskrzydlonych
główek anielskich.
Nad mensą, między kolumnami, znajduje się
wykonana z drewna i złocona rama, zamknięta łu-
kiem półkolistymi, z motywem wielkiej muszli w
kluczu. Jej wnętrze wyłożone jest trybowaną bla-
chą srebrną, przedstawiającą w górnej części słoń-
ce i księżyc pośród obłoków, a w dolnej widok
Jerozolimy ukazanej jako skupisko świątyń, pa-
łaców, mostów, akweduktów i drzew, piętrzących
się na zboczu wzgórza 4.
ny istniejącego do początku w. XVIII (zapewne do 1732)
w kaplicy Wisembergów. Ich wtórne użycie w Ołtarzu
Świętego Krzyża — za zgodą potomka fundatorów ka-
plicy, ma polecenie archiprezbitera mariackiego, ks. Hia-
cynta Łoipackiego — odnotowano w napisie rytym na
cokole jednej z kolumn. Pisemne zezwolenie Zygmunta
Wisemberga na ich powtórne użycie znajduje się wśród
dokumentów w Archiwum Kościoła Mariackiego w Kra-
kowie, vol. VI/4. Opublikowane w: J. Kuś, Jacek Ło-
packi i nowe o nim przyczynki (Rocznik Krakowski, L,
1980, s. 11,36.)
3 Napis tworzą mosiężne litery osadzane na bolcach
w marmurze.
4 Blacha tabulatury ołtarzowej wykonana została z
przetopionych w tym celu srebrnych wotów należących
do ołtarza. Autorem jej jest złotnik krakowski Józef
Ceypler, który wykonał ją w dwóch etapach: słońce i
4 — Folia Historiae Artium, t. XXII
49
PL ISSN 0071—6723
PAWEŁ PENCAKOWSKI
KAMIENNY KRUCYFIKS WITA STWOSZA
W KOŚCIELE MARIACKIM W KRAKOWIE *
W północnej nawie kościoła Panny Maryi w
Krakowie znajduje się okazały ołtarz późnobaroko-
Wy, przysłaniający całą ścianę wschodnią — mię-
dzy ostrołukową arkadą kaplicy Św. Jana Nepomu-
cena od południa a arkadą międzynawową od pół-
nocy — i sięgający do wysokości sklepienia1.
Ołtarz nosi wezwanie Świętego Krzyża. Zbu-
dowany jest z czarnego marmuru dębnickiego, in-
krustowanego różowym marmurem paczółtowic-
kiim, z wykorzystaniem spiżowych kolumn, odle-
wów mosiężnych i brązowych, rzeźb drewnianych,
pokrytych złoceniami, oraz trybowanej blachy
srebrnej. Ma on formę rozbudowanego edykulu,
o architekturze kształtowanej dynamicznie, z
wielkim zmysłem dekoracyjnym. Ustawiony na
trzech stopniach i oddzielony od nawy balaska-
mi, ołtarz wznosi się na. wysokim cokole, do któ-
rego przylega w partii środkowej mensa. Edykuł
tworzą cztery spiżowe kolumny korynckie, które
dźwigają pełne belkowanie, załamane i przerwa-
* Pragnę w tym miejscu podziękować serdecznie
prof. drowi Lechowi Kalinowskiemu za szereg życzli-
wych uwag i rad, jakich był mi łaskaw udzielić w cza-
sie pisania pracy. Wdzięczność winienem wyrazić także
drowi hab. Andrzejowi Olszewskiemu za przekazanie mi
wielu cennych spostrzeżeń.
1 Z zewnątrz budynku, we wschodniej ścianie połud-
niowej nawy bocznej, widać zaślepione ostrołukowe okno,
które najpierw obniżono od góry, częściowo zamurowu-
jąc gotycką cegłą w układzie polskim, przy czym pozo-
stała nisza (lub otwór) miała także ostrołukowe zam-
knięcie. Zamknięto go ostatecznie w okresie później-
szym, używając w tym celu drobnej cegły barokowej
z użyciem w przypadkowych miejscach kilku ciosów.
W szwach między ościeżami okna a jego późniejszym
wypełnieniem widnieją ślady tynku.
2 Kolumny te pochodzą z dawnego ołtarza Św. An-
nę w środku 2. Znajduje się tam marmurowa ta-
blica z majuśkułowym napisem: HOC OPUS
NOSTRAE SALUTIS 3. Nad belkowaniem widnie-
je przyczółek, dekorowany fryzem składającym
się z przeistylizowanych złoconych konsol — try-
glifów i rozetek. Na jego zewnętrznych krawę-
dziach umieszczono rzeźbione przedstawienie Du-
cha Świętego w postaci gołębicy na tle obło-
ków — otoczonej przez dwa putta niosące koronę
cierniową i gwoździe — oraz kilka uskrzydlonych
główek anielskich.
Nad mensą, między kolumnami, znajduje się
wykonana z drewna i złocona rama, zamknięta łu-
kiem półkolistymi, z motywem wielkiej muszli w
kluczu. Jej wnętrze wyłożone jest trybowaną bla-
chą srebrną, przedstawiającą w górnej części słoń-
ce i księżyc pośród obłoków, a w dolnej widok
Jerozolimy ukazanej jako skupisko świątyń, pa-
łaców, mostów, akweduktów i drzew, piętrzących
się na zboczu wzgórza 4.
ny istniejącego do początku w. XVIII (zapewne do 1732)
w kaplicy Wisembergów. Ich wtórne użycie w Ołtarzu
Świętego Krzyża — za zgodą potomka fundatorów ka-
plicy, ma polecenie archiprezbitera mariackiego, ks. Hia-
cynta Łoipackiego — odnotowano w napisie rytym na
cokole jednej z kolumn. Pisemne zezwolenie Zygmunta
Wisemberga na ich powtórne użycie znajduje się wśród
dokumentów w Archiwum Kościoła Mariackiego w Kra-
kowie, vol. VI/4. Opublikowane w: J. Kuś, Jacek Ło-
packi i nowe o nim przyczynki (Rocznik Krakowski, L,
1980, s. 11,36.)
3 Napis tworzą mosiężne litery osadzane na bolcach
w marmurze.
4 Blacha tabulatury ołtarzowej wykonana została z
przetopionych w tym celu srebrnych wotów należących
do ołtarza. Autorem jej jest złotnik krakowski Józef
Ceypler, który wykonał ją w dwóch etapach: słońce i
4 — Folia Historiae Artium, t. XXII
49