DOI Artikel:
Stawowiak, Bożena: Późnoromańskie malodwidła w apsydzie kościoła ŚŚ. Jana Chrzciciela i Katarzyny w Świerzawie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20540#0026
mi, którego gałęzie zamieszkuje ptactwo i w któ-
rego cieniu zwierzęta znajdują schronienie (Księ-
ga Daniela 4, 7—9) — narzuca oprócz zbieżności
tematycznych (egzegeza chrześcijańska uznawała
^ wizję za proroctwo mesjanistyczne) również
zbieżności stylistyczne. Otóż wyraźne podobień-
stwo zaznacza się, mimo różnych technik, w wy-
łącznym, konsekwentnym posługiwaniu się linią,
w sposobie opracowania szczegółów, np. w po-
dobnym traktowaniu upierzenia ptaków (małe
kreseczki, faliste linie, koliste kropeczki), a także
w kompozycji ogólnej, ujętej jednoplanowo i de-
koracyjnie.
Nie możemy mówić o bezpośredniej zależności
malowideł ze Świerzawy od tej miniatury, ale o
zależności od miniatury w ogóle, miniatury po-
sługującej się środkami rysunkowymi, nie malar-
skimi.
A. Karłowska-Kamzowa w swoich badaniach
średniowiecznego malarstwa na Śląsku podkreśla
zasadnicze znaczenie metody łącznego analizowa-
nia malowideł ściennych, obrazów tablicowych i
rekopisów iluminowanych: „Problematyka arty-
styczna i w dużej mierze ikonograficzna wszyst-
kich trzech gatunków malarstwa jest zbliżona.
Niejednokrotnie bowiem ci sami mistrzowie two-
rzyli dzieła w różnych technikach i o rozmaitym
Przeznaczeniu" 65.
W pierwszej połowie XIII wieku tworzy się
na Śląsku lokalny ośrodek produkcji książko-
wej — skryptorium opactwa cystersów w Lubią-
żu. Być może właśnie z Lubiąża przybył do Świe-
rzawy jeden z mnichów, zajmujący się dekora-
cją klasztornych rękopisów, by ozdobić malowi-
dłami apsydę kościoła 6B. Najstarsze lubiąskie ilu-
minacje można odnaleźć w kilku zachowanych
kodeksach powstałych w pierwszej połowie XIII
wieku. Ich ozdobę stanowią gwaszowe inicjały
i miniatury całostronnicowe, 'ukształtowane pod
64 Cook, o.c, il. 39.
60 A. Karłowska-Kamzowa, Malarstwo ślą-
skie 1250—1450, Wrocław 1979, s. 6.
66 Podkreślić należy, że samo przedstawienie drzewa
życia występuje często w zabytkach związanych z dzia-
łalnością cystersów, np. w tympanonach z Jędrzejowa
1 Sulejowa (por. Sztuka polska..., il. 543—544), a także
w tympanonie z Końskich, który K. Białoskórska
(Problem relacji polsko-włoskich w XIII wieku —■ za-
gadnienie mecenatu biskupa Iwona Odrowąża i mało-
polskich opactw cysterskich (Spraw. PAN, Kraków 1993,
I—VI: 1196-3), s. 249—257) zalicza do powstałych w kręgu
^działywania warsztatu kamieniarskiego Koprzywnicy.
le bez znaczenia pozostaje chyba również i to, że w
ezPośredniej bliskości Świerzawy klasztor cystersów w
15. Sceny z życia Nabuchodonozora, Biblia z S. Pere de
Roda, Paryż, Bibliotheque Nationale, I poł. XI w. (wg
Cooka)
wpływem sasko-turyńskiej szkoły miniatorskiej67.
Wśród najstarszych rękopisów jest jeden — An-
tyfonarz z Lubiąża (I. F. 399), w którego dekora-
cji dominuje rysunek. Jego wykonanie przypada
na drugą ćwierć XIII wieku68. Antyfonarz za-
wiera trzydzieści cztery większe inicjały ornamen-
talne, plecionkowo-roślinne, z motywami zoomor-
ficznymi, w tym trzy figuralne. Dekoracje, „kre-
Lubiążu rozpoczął ok. poł. XIII w. intensywną działal-
ność kolonizacyjną; w latach 1216—1232 klasztor nabył
5100 wielkich łanów pod Złotoryją, zakładając szereg no-
wych wsi — por. K. Kalinowski, Lubiąż, Wrocław
1970, s. 11.
67 E. Kloss, Die schlesische Buchmalerei des Mittel-
alters, Berlin 1042; M. Walicki, Wyposażenie artysty-
czne dworu i kościoła [w:] Sztuka polska przedromańska
i romańska..., s. 270—2.72.
68 K 1 o s s (o.c, s. 198) datuje go na poł. XIII wieku;
Sztuka polska przedromańska i romańska... (s. 727) —
na 2. ćw. XIII wieku; K. Jażdżewski (Dzieła ka-
ligraficzne mnicha Jakuba, kopisty skryptorium cyster-
skiego w Lubiążu z I. ćw. XIII wieku (Studia Źródłozna-
wcze, 1976), s. 19—45) — na lata ok. 1205 roku.
23
rego cieniu zwierzęta znajdują schronienie (Księ-
ga Daniela 4, 7—9) — narzuca oprócz zbieżności
tematycznych (egzegeza chrześcijańska uznawała
^ wizję za proroctwo mesjanistyczne) również
zbieżności stylistyczne. Otóż wyraźne podobień-
stwo zaznacza się, mimo różnych technik, w wy-
łącznym, konsekwentnym posługiwaniu się linią,
w sposobie opracowania szczegółów, np. w po-
dobnym traktowaniu upierzenia ptaków (małe
kreseczki, faliste linie, koliste kropeczki), a także
w kompozycji ogólnej, ujętej jednoplanowo i de-
koracyjnie.
Nie możemy mówić o bezpośredniej zależności
malowideł ze Świerzawy od tej miniatury, ale o
zależności od miniatury w ogóle, miniatury po-
sługującej się środkami rysunkowymi, nie malar-
skimi.
A. Karłowska-Kamzowa w swoich badaniach
średniowiecznego malarstwa na Śląsku podkreśla
zasadnicze znaczenie metody łącznego analizowa-
nia malowideł ściennych, obrazów tablicowych i
rekopisów iluminowanych: „Problematyka arty-
styczna i w dużej mierze ikonograficzna wszyst-
kich trzech gatunków malarstwa jest zbliżona.
Niejednokrotnie bowiem ci sami mistrzowie two-
rzyli dzieła w różnych technikach i o rozmaitym
Przeznaczeniu" 65.
W pierwszej połowie XIII wieku tworzy się
na Śląsku lokalny ośrodek produkcji książko-
wej — skryptorium opactwa cystersów w Lubią-
żu. Być może właśnie z Lubiąża przybył do Świe-
rzawy jeden z mnichów, zajmujący się dekora-
cją klasztornych rękopisów, by ozdobić malowi-
dłami apsydę kościoła 6B. Najstarsze lubiąskie ilu-
minacje można odnaleźć w kilku zachowanych
kodeksach powstałych w pierwszej połowie XIII
wieku. Ich ozdobę stanowią gwaszowe inicjały
i miniatury całostronnicowe, 'ukształtowane pod
64 Cook, o.c, il. 39.
60 A. Karłowska-Kamzowa, Malarstwo ślą-
skie 1250—1450, Wrocław 1979, s. 6.
66 Podkreślić należy, że samo przedstawienie drzewa
życia występuje często w zabytkach związanych z dzia-
łalnością cystersów, np. w tympanonach z Jędrzejowa
1 Sulejowa (por. Sztuka polska..., il. 543—544), a także
w tympanonie z Końskich, który K. Białoskórska
(Problem relacji polsko-włoskich w XIII wieku —■ za-
gadnienie mecenatu biskupa Iwona Odrowąża i mało-
polskich opactw cysterskich (Spraw. PAN, Kraków 1993,
I—VI: 1196-3), s. 249—257) zalicza do powstałych w kręgu
^działywania warsztatu kamieniarskiego Koprzywnicy.
le bez znaczenia pozostaje chyba również i to, że w
ezPośredniej bliskości Świerzawy klasztor cystersów w
15. Sceny z życia Nabuchodonozora, Biblia z S. Pere de
Roda, Paryż, Bibliotheque Nationale, I poł. XI w. (wg
Cooka)
wpływem sasko-turyńskiej szkoły miniatorskiej67.
Wśród najstarszych rękopisów jest jeden — An-
tyfonarz z Lubiąża (I. F. 399), w którego dekora-
cji dominuje rysunek. Jego wykonanie przypada
na drugą ćwierć XIII wieku68. Antyfonarz za-
wiera trzydzieści cztery większe inicjały ornamen-
talne, plecionkowo-roślinne, z motywami zoomor-
ficznymi, w tym trzy figuralne. Dekoracje, „kre-
Lubiążu rozpoczął ok. poł. XIII w. intensywną działal-
ność kolonizacyjną; w latach 1216—1232 klasztor nabył
5100 wielkich łanów pod Złotoryją, zakładając szereg no-
wych wsi — por. K. Kalinowski, Lubiąż, Wrocław
1970, s. 11.
67 E. Kloss, Die schlesische Buchmalerei des Mittel-
alters, Berlin 1042; M. Walicki, Wyposażenie artysty-
czne dworu i kościoła [w:] Sztuka polska przedromańska
i romańska..., s. 270—2.72.
68 K 1 o s s (o.c, s. 198) datuje go na poł. XIII wieku;
Sztuka polska przedromańska i romańska... (s. 727) —
na 2. ćw. XIII wieku; K. Jażdżewski (Dzieła ka-
ligraficzne mnicha Jakuba, kopisty skryptorium cyster-
skiego w Lubiążu z I. ćw. XIII wieku (Studia Źródłozna-
wcze, 1976), s. 19—45) — na lata ok. 1205 roku.
23