DOI Artikel:
Smorąg Różycka, Małgorzata: Miniatury "Ewangeliarza Ławryszewskiego": Zagadnienie stylu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20613#0035
dziełom, a rzadko obrazowany w sztuce ruskiej, jest
obszerny cykl cudów Chrystusa. Łączą je również
silnie zaznaczające się wartości linearne w modelunku
25. Archanioł Gabriel, fragment Zwiastowania, fresk w soborze
Przemienienia Mirożskiego monasteru pod Pskowem, połowa XII
wieku (wg Salko)
Chudożestwiennaja kultura Pskowa, Moskwa 1968, s. 47-48, datuje
freski na 1157-1158. Ostatnio przesuwają tę datę na lata 1153-1154
M.I. Milczyk i G. M. Sztender, Zapadnyje kamiery sobora
Mirożskiego monastyria w Pskowie [w:] Driewnierusskoje iskusstwo.
Chudożestwiennaja kultura X~pierwoj polowiny XIII wieka, Mos-
kwa 1988, s. 90.
53 Układ postaci anioła, jak np. w scenie Niewiast u grobu,
o niewątpliwym antycznym rodowodzie, trwał w sztuce nie tylko
bizantyńskiej, ale i w zachodniej, niezależnie od tego tematu, jak to
wykazał L. Kalinowski na przykładzie twórczości Giotta w arty-
postaci oraz kolorystyka, z dominacją brązów, czer-
wieni i zieleni. Zbliżony jest także typ fizjonomii
0 szerokim nosie, sposób malowania włosów z wyraź-
nym oddzieleniem poszczególnych pasem, wreszcie
licznie stosowany motyw stylizowanego liścia pod-
trzymującego tkaninę. Postać Chrystusa w Uzdro-
wieniu przy Owczej Sadzawce, Napominaniu w świąty-
ni oraz we Wskrzeszeniu Łazarza bliska jest sylwetce
archanioła Gabriela w Zwiastowaniu pskowskich fre-
sków (por. ryc. 24 i 25). Znaczne podobieństwo łączy
też anioła w scenie Niewiast u grobu z aniołem w tej
samej scenie przytaczanych fresków53. Również regu-
larny zarys osłoniętych chustami głów myrrofor oraz
sióstr Łazarza, rysy twarzy i modelunek szat ściśle
przylegających do ciała lub układających się w długie,
pionowe fałdy, zaznaczone wyraźną kreską, porów-
nać można z przedstawieniem niewiast w scenie
Zaśnięcia Marii pskowskich fresków (por. ryc. 26
1 27). Porównując wizerunek Mateusza Ewangelisty
z przedstawieniem jednego z apostołów w Cudzie na
jeziorze Genezaret dostrzec można podobny owal
twarzy, rysunek włosów, kształt szerokiego nosa,
podłużnych oczu i wąskich warg okolonych krótką
brodą (por. ryc. 28 i 29).
Stosowany przez malarza Łukasza Ewangelisty
typ twarzy o krótkim i szerokim nosie, silnie podkreś-
lane wartości linearne i sposób modelowania szat
znajduje analogie w miniaturze nowogrodzkiego psał-
terza z drugiej połowy XIII wieku (Moskwa, Mu-
zeum Historyczne, Chłudow nr 3)54, przedstawiającej
Dawida pośród muzyków, fol. lv (ryc. 30). Z inną
miniaturą w tym psałterzu, ukazującą Dawida piszą-
cego psalm, fol. 6v, (ryc. 31), można porównać przed-
stawienie Jana w Ewangeliarzu o podobnym układzie
postaci i motywach architektonicznych w tle (por.
ryc. 2 i 31). Tutaj też występuje wysoki podnóżek
oraz stół o podciętych arkadowo bokach.
W pierwszej ćwierci XIV wieku powstawały
w Nowogrodzie ikony w stylu już archaizującym,
wiernym tradycjom sztuki XIII wieku, by przytoczyć
ikony Św. Mikołaja z Luboni czy z Ozieriewa, w któ-
rych odnajdujemy wiele cech znanych nam z miniatur
grupy Łukasza Ewangelisty, a szczególnie typ fizjono-
mii55 (por. ryc. 32 i 33).
kule „Próba ognia” w kaplicy Bardich. Giotto a Bizancjum (Zeszyty
Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Historyczne 89,
1989), s. 99-106.
54 Zob. O. Popowa, Iskusstwo Nowgoroda i Moskwy pierwoj
polowiny XIVwieka. Jewo swjazi s Wizantijej, Moskwa 1980, s. 38.
55 Św. Mikołaj z Luboni, Leningrad, Gosudarstwiennyj Russ-
kij Muziej, nr inw. 3123; Św. Mikołaj z Ozieriewa, Leningrad,
Gosudarstwiennyj Russkij Muziej, nr inw. 3032. Zob. Nowgorod-
skaja ikona XII-XVII wieków, Leningrad 1983, il. 25-28; 29-31. Por.
także O. Popowa, Iskusstwo Nowgoroda..., s. 211 i przyp. 279.
31
obszerny cykl cudów Chrystusa. Łączą je również
silnie zaznaczające się wartości linearne w modelunku
25. Archanioł Gabriel, fragment Zwiastowania, fresk w soborze
Przemienienia Mirożskiego monasteru pod Pskowem, połowa XII
wieku (wg Salko)
Chudożestwiennaja kultura Pskowa, Moskwa 1968, s. 47-48, datuje
freski na 1157-1158. Ostatnio przesuwają tę datę na lata 1153-1154
M.I. Milczyk i G. M. Sztender, Zapadnyje kamiery sobora
Mirożskiego monastyria w Pskowie [w:] Driewnierusskoje iskusstwo.
Chudożestwiennaja kultura X~pierwoj polowiny XIII wieka, Mos-
kwa 1988, s. 90.
53 Układ postaci anioła, jak np. w scenie Niewiast u grobu,
o niewątpliwym antycznym rodowodzie, trwał w sztuce nie tylko
bizantyńskiej, ale i w zachodniej, niezależnie od tego tematu, jak to
wykazał L. Kalinowski na przykładzie twórczości Giotta w arty-
postaci oraz kolorystyka, z dominacją brązów, czer-
wieni i zieleni. Zbliżony jest także typ fizjonomii
0 szerokim nosie, sposób malowania włosów z wyraź-
nym oddzieleniem poszczególnych pasem, wreszcie
licznie stosowany motyw stylizowanego liścia pod-
trzymującego tkaninę. Postać Chrystusa w Uzdro-
wieniu przy Owczej Sadzawce, Napominaniu w świąty-
ni oraz we Wskrzeszeniu Łazarza bliska jest sylwetce
archanioła Gabriela w Zwiastowaniu pskowskich fre-
sków (por. ryc. 24 i 25). Znaczne podobieństwo łączy
też anioła w scenie Niewiast u grobu z aniołem w tej
samej scenie przytaczanych fresków53. Również regu-
larny zarys osłoniętych chustami głów myrrofor oraz
sióstr Łazarza, rysy twarzy i modelunek szat ściśle
przylegających do ciała lub układających się w długie,
pionowe fałdy, zaznaczone wyraźną kreską, porów-
nać można z przedstawieniem niewiast w scenie
Zaśnięcia Marii pskowskich fresków (por. ryc. 26
1 27). Porównując wizerunek Mateusza Ewangelisty
z przedstawieniem jednego z apostołów w Cudzie na
jeziorze Genezaret dostrzec można podobny owal
twarzy, rysunek włosów, kształt szerokiego nosa,
podłużnych oczu i wąskich warg okolonych krótką
brodą (por. ryc. 28 i 29).
Stosowany przez malarza Łukasza Ewangelisty
typ twarzy o krótkim i szerokim nosie, silnie podkreś-
lane wartości linearne i sposób modelowania szat
znajduje analogie w miniaturze nowogrodzkiego psał-
terza z drugiej połowy XIII wieku (Moskwa, Mu-
zeum Historyczne, Chłudow nr 3)54, przedstawiającej
Dawida pośród muzyków, fol. lv (ryc. 30). Z inną
miniaturą w tym psałterzu, ukazującą Dawida piszą-
cego psalm, fol. 6v, (ryc. 31), można porównać przed-
stawienie Jana w Ewangeliarzu o podobnym układzie
postaci i motywach architektonicznych w tle (por.
ryc. 2 i 31). Tutaj też występuje wysoki podnóżek
oraz stół o podciętych arkadowo bokach.
W pierwszej ćwierci XIV wieku powstawały
w Nowogrodzie ikony w stylu już archaizującym,
wiernym tradycjom sztuki XIII wieku, by przytoczyć
ikony Św. Mikołaja z Luboni czy z Ozieriewa, w któ-
rych odnajdujemy wiele cech znanych nam z miniatur
grupy Łukasza Ewangelisty, a szczególnie typ fizjono-
mii55 (por. ryc. 32 i 33).
kule „Próba ognia” w kaplicy Bardich. Giotto a Bizancjum (Zeszyty
Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Historyczne 89,
1989), s. 99-106.
54 Zob. O. Popowa, Iskusstwo Nowgoroda i Moskwy pierwoj
polowiny XIVwieka. Jewo swjazi s Wizantijej, Moskwa 1980, s. 38.
55 Św. Mikołaj z Luboni, Leningrad, Gosudarstwiennyj Russ-
kij Muziej, nr inw. 3123; Św. Mikołaj z Ozieriewa, Leningrad,
Gosudarstwiennyj Russkij Muziej, nr inw. 3032. Zob. Nowgorod-
skaja ikona XII-XVII wieków, Leningrad 1983, il. 25-28; 29-31. Por.
także O. Popowa, Iskusstwo Nowgoroda..., s. 211 i przyp. 279.
31