DOI Artikel:
Kalinowski, Lech: Jan Białostocki jako historyk sztuki
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20613#0009
Folia Historiae Artium, t. XXVIII (1992)
PL ISSN 0071-6723
LECH KALINOWSKI
JAN BIAŁOSTOCKI JAKO HISTORYK SZTUKI*
Bogactwo twórczości pisarskiej, znakomitość
warsztatu i szerokość horyzontów badawczych spra-
wiły, że Jan Białostocki zajmuje osobne miejsce nie
tylko w polskiej historii sztuki.
Okres drugiej wojny światowej i pierwsze lata
powojenne, na jakie przypadła młodość Białostoc-
kiego, to czas przekształceń politycznych, ustrojo-
wych i społecznych, które w decydujący sposób
wyznaczyły przyszłe ramy jego życia i działalności
naukowej w kraju.
Na stosunku Białostockiego do sztuki i historii
sztuki silne i trwałe piętno odcisnęły z jednej stro-
ny rozpoczęte w czasie okupacji niemieckiej, w ra-
mach tajnego nauczania, studia wyższe — m.in. fi-
lologii klasycznej, ukończone już po wojnie pod zna-
kiem filozofii Tadeusza Kotarbińskiego i estetyki
Władysława Tatarkiewicza, na którego seminarium
wykonał Białostocki pracę magisterską — a z dru-
giej osobowość i przyjaźń Michała Walickiego.
Po zakończeniu wojny ukształtowały się, wzorem
Walickiego, dwa zakresy naukowej działalności Bia-
łostockiego: jednym było Muzeum Narodowe —
gdzie Walicki pełnił obowiązki kustosza w dziale
malarstwa — reaktywowane przez Stanisława Loren-
tza, profesora historii sztuki nowożytnej na Uniwer-
sytecie Warszawskim, a drugim Katedra Historii
Sztuki Średniowiecznej Uniwersytetu Warszawskiego
kierowana przez Walickiego, którego Białostocki był
asystentem od roku 1945 do roku 1950, kiedy Walic-
ki został aresztowany, a Białostocki odsunięty od
pracy uniwersyteckiej.
Tak więc od samego początku trzy ogniska inte-
lektualne wyznaczyły pole zainteresowań naukowych
i praktyki zawodowej Jana Białostockiego: myśl filo-
* Niniejszy tekst, napisany w r. 1989 z inicjatywy prof. dra
Jerzego Łozińskiego, przeznaczony był w tłumaczeniu angielskim,
wykonanym przez mgr Ewę Malcharek, do dedykowanej pamięci
Jana Białostockiego księgi Porta mortis mającej się ukazać stara-
zoficzna, muzealnictwo i uniwersytecka historia sztu-
ki. Studia filozoficzne zaważyły w istotny sposób za-
równo na swoistym minimalizmie — żeby użyć ter-
minologii Władysława Tatarkiewicza — jego posta-
wy badawczej na wszystkich odcinkach pracy, jak też
na szczególnym zainteresowaniu teorią sztuki i dok-
trynami artystycznymi, które z biegiem lat stały się
głównym zakresem jego pracy dydaktycznej i ważną
częścią twórczości pisarskiej. Muzealnictwo wpro-
wadziło go w świat nowożytnego malarstwa euro-
pejskiego. Uniwersytecka historia sztuki, do której
powrócił w r. 1959 jako docent przy Katedrze His-
torii Sztuki Nowożytnej i Krytyki Artystycznej, pro-
wadzonej przez Juliusza Starzyńskiego, dała mu moż-
liwość kształcenia młodych uczonych.
Rezultaty pobytu Jana Białostockiego we Francji
jako stypendysty rządu francuskiego w latach 1947/
1948 trudno przecenić. W Paryżu zetknął się z fran-
cuską historią sztuki lat powojennych i z wielką sztu-
ką zachodnioeuropejską. Słuchał wykładów Germai-
na Bazin z muzealnictwa w Ecole du Louvre, zawarł
szereg znajomości, które nabrały cech naukowej
przyjaźni o trwałych więzach, m.in. z Karolem Ster-
lingiem i Andre Chastelem, z Ludwikiem Gró-
deckim i Jurgisem Baltruśaitisem, odbył podróże
naukowe do Belgii i Holandii, a, co równie ważne,
zaopatrzył się w tamtejszych księgarniach i antykwa-
riatach w wiele książek nowych i dawnych, kładąc
w ten sposób podwaliny pod swoją wspaniałą bi-
bliotekę, pierwszorzędne narzędzie pracy, szczególnie
przydatne w okresie, jaki nastąpił po zapadnięciu
żelaznej kurtyny. W najtrudniejszych dla polskiej
nauki i kultury latach potrafił przyswoić sobie
podstawowy dorobek zachodnioeuropejskiej historii
5
niem wydawnictwa IRSA. W brzmieniu polskim drukowany jest
obecnie za zgodą Komitetu Redakcyjnego księgi, reprezentowane-
go przez prof. dr hab. Marię Poprzęcką.
PL ISSN 0071-6723
LECH KALINOWSKI
JAN BIAŁOSTOCKI JAKO HISTORYK SZTUKI*
Bogactwo twórczości pisarskiej, znakomitość
warsztatu i szerokość horyzontów badawczych spra-
wiły, że Jan Białostocki zajmuje osobne miejsce nie
tylko w polskiej historii sztuki.
Okres drugiej wojny światowej i pierwsze lata
powojenne, na jakie przypadła młodość Białostoc-
kiego, to czas przekształceń politycznych, ustrojo-
wych i społecznych, które w decydujący sposób
wyznaczyły przyszłe ramy jego życia i działalności
naukowej w kraju.
Na stosunku Białostockiego do sztuki i historii
sztuki silne i trwałe piętno odcisnęły z jednej stro-
ny rozpoczęte w czasie okupacji niemieckiej, w ra-
mach tajnego nauczania, studia wyższe — m.in. fi-
lologii klasycznej, ukończone już po wojnie pod zna-
kiem filozofii Tadeusza Kotarbińskiego i estetyki
Władysława Tatarkiewicza, na którego seminarium
wykonał Białostocki pracę magisterską — a z dru-
giej osobowość i przyjaźń Michała Walickiego.
Po zakończeniu wojny ukształtowały się, wzorem
Walickiego, dwa zakresy naukowej działalności Bia-
łostockiego: jednym było Muzeum Narodowe —
gdzie Walicki pełnił obowiązki kustosza w dziale
malarstwa — reaktywowane przez Stanisława Loren-
tza, profesora historii sztuki nowożytnej na Uniwer-
sytecie Warszawskim, a drugim Katedra Historii
Sztuki Średniowiecznej Uniwersytetu Warszawskiego
kierowana przez Walickiego, którego Białostocki był
asystentem od roku 1945 do roku 1950, kiedy Walic-
ki został aresztowany, a Białostocki odsunięty od
pracy uniwersyteckiej.
Tak więc od samego początku trzy ogniska inte-
lektualne wyznaczyły pole zainteresowań naukowych
i praktyki zawodowej Jana Białostockiego: myśl filo-
* Niniejszy tekst, napisany w r. 1989 z inicjatywy prof. dra
Jerzego Łozińskiego, przeznaczony był w tłumaczeniu angielskim,
wykonanym przez mgr Ewę Malcharek, do dedykowanej pamięci
Jana Białostockiego księgi Porta mortis mającej się ukazać stara-
zoficzna, muzealnictwo i uniwersytecka historia sztu-
ki. Studia filozoficzne zaważyły w istotny sposób za-
równo na swoistym minimalizmie — żeby użyć ter-
minologii Władysława Tatarkiewicza — jego posta-
wy badawczej na wszystkich odcinkach pracy, jak też
na szczególnym zainteresowaniu teorią sztuki i dok-
trynami artystycznymi, które z biegiem lat stały się
głównym zakresem jego pracy dydaktycznej i ważną
częścią twórczości pisarskiej. Muzealnictwo wpro-
wadziło go w świat nowożytnego malarstwa euro-
pejskiego. Uniwersytecka historia sztuki, do której
powrócił w r. 1959 jako docent przy Katedrze His-
torii Sztuki Nowożytnej i Krytyki Artystycznej, pro-
wadzonej przez Juliusza Starzyńskiego, dała mu moż-
liwość kształcenia młodych uczonych.
Rezultaty pobytu Jana Białostockiego we Francji
jako stypendysty rządu francuskiego w latach 1947/
1948 trudno przecenić. W Paryżu zetknął się z fran-
cuską historią sztuki lat powojennych i z wielką sztu-
ką zachodnioeuropejską. Słuchał wykładów Germai-
na Bazin z muzealnictwa w Ecole du Louvre, zawarł
szereg znajomości, które nabrały cech naukowej
przyjaźni o trwałych więzach, m.in. z Karolem Ster-
lingiem i Andre Chastelem, z Ludwikiem Gró-
deckim i Jurgisem Baltruśaitisem, odbył podróże
naukowe do Belgii i Holandii, a, co równie ważne,
zaopatrzył się w tamtejszych księgarniach i antykwa-
riatach w wiele książek nowych i dawnych, kładąc
w ten sposób podwaliny pod swoją wspaniałą bi-
bliotekę, pierwszorzędne narzędzie pracy, szczególnie
przydatne w okresie, jaki nastąpił po zapadnięciu
żelaznej kurtyny. W najtrudniejszych dla polskiej
nauki i kultury latach potrafił przyswoić sobie
podstawowy dorobek zachodnioeuropejskiej historii
5
niem wydawnictwa IRSA. W brzmieniu polskim drukowany jest
obecnie za zgodą Komitetu Redakcyjnego księgi, reprezentowane-
go przez prof. dr hab. Marię Poprzęcką.