DOI Artikel:
Płonka-Bałus, Katarzyna: Francuski posąg kamienny Madonny z Dzieciątkiem z wieku XVI w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20613#0046
zwraca się ku Matce, a wyciągniętą prawą ręką
dotyka Jej podbródka, ona, mimo iż pochyla ku
Dzieciątku twarz, zdaje się nie reagować na jego gest.
Spojrzenia nie krzyżują się; każda z postaci ma jakby
swą własną, wewnętrzną dynamikę i utajony ruch.
Tył figury jest opracowany rzeźbiarsko, lecz prawie
zupełnie płaski. Płaszcz przylega ściśle do pleców,
a welon powtarza dokładnie zarys jego rytmicznych,
v-kształtnych sfałdowań. Zatem figura, choć pełno-
plastyczna, tworzona była z myślą o oglądaniu jej
z przodu.
Stan zachowania rzeźby ocenić trzeba jako dość
dobry. Niewielkie ubytki kamienia widoczne ponad
lewą dłonią Marii i na brzegu welonu oraz braki
dostrzegane pod jej prawą ręką w nieznacznym tylko
stopniu zniekształcają pierwotny wygląd posągu, po-
dobnie jak wtórnie osadzona główka Jezusa. Poważ-
niejsze zmiany zaszły w partii stóp Marii obutych
w ciżemki z bardzo cienkiej skóry, a wyglądających
jak bose. Niespotykane w takiej postaci w licznie
zachowanych przedstawieniach Madonny z Dzieciąt-
kiem zdają się uszkodzone, być może wtórnie pod-
rzeźbione. Nie zachował się cokół, a podstawa rzeźby
jest ułamana. Nie istnieje też berło kwiatowe, którego
niewielki ułomek tkwi jeszcze w prawej ręce Marii.
Na podstawie porównania z innymi figurami wolno
rekonstruować je jako gałązkę polnej róży eglantine,
występującej jako atrybut Marii o wiele częściej
aniżeli lilia heraldyczna bądź irys1.
Pomimo stosunkowo dobrego stanu zachowania
czas wycisnął na posągu nieuchronne piętno, niszcząc
polichromię. Owa charakterystyczna dla licznych
1 C. Schaeffer, La sculpture en ronde bossę dans la Duche de
Bourgogne, Paris 1954, s. 48-49; W. Forsyth, The Virgin and Child
in French fourteenth century sculpture. A method of classification
(The Art BuUetin, 39, 1957), s. 172-173; M. Vloberg, La Vierge et
iEnfant dans iartfranęais, Paris 1958, s. 280; D. Shorr, The Christ
Child in devotional images during the XIV century in Italy, New
York 1954, s. 113; Ź. Szmodis-Eszlary, Vierge lorraine inconnue
du XLV‘ siecle; du groupe de Saint-Die (Acta Historiae Artium, 24,
1978), s. 107-111.
X.-
1. Madonna z Dzieciątkiem, około 1350, Paryż (Ile-de-France?),
Muzeum Narodowe w Krakowie (fot. Muzeum)
2. Madonna z Dzieciątkiem, fragment. Muzeum Narodowe w Kra-
kowie (fot. Muzeum)
42
dotyka Jej podbródka, ona, mimo iż pochyla ku
Dzieciątku twarz, zdaje się nie reagować na jego gest.
Spojrzenia nie krzyżują się; każda z postaci ma jakby
swą własną, wewnętrzną dynamikę i utajony ruch.
Tył figury jest opracowany rzeźbiarsko, lecz prawie
zupełnie płaski. Płaszcz przylega ściśle do pleców,
a welon powtarza dokładnie zarys jego rytmicznych,
v-kształtnych sfałdowań. Zatem figura, choć pełno-
plastyczna, tworzona była z myślą o oglądaniu jej
z przodu.
Stan zachowania rzeźby ocenić trzeba jako dość
dobry. Niewielkie ubytki kamienia widoczne ponad
lewą dłonią Marii i na brzegu welonu oraz braki
dostrzegane pod jej prawą ręką w nieznacznym tylko
stopniu zniekształcają pierwotny wygląd posągu, po-
dobnie jak wtórnie osadzona główka Jezusa. Poważ-
niejsze zmiany zaszły w partii stóp Marii obutych
w ciżemki z bardzo cienkiej skóry, a wyglądających
jak bose. Niespotykane w takiej postaci w licznie
zachowanych przedstawieniach Madonny z Dzieciąt-
kiem zdają się uszkodzone, być może wtórnie pod-
rzeźbione. Nie zachował się cokół, a podstawa rzeźby
jest ułamana. Nie istnieje też berło kwiatowe, którego
niewielki ułomek tkwi jeszcze w prawej ręce Marii.
Na podstawie porównania z innymi figurami wolno
rekonstruować je jako gałązkę polnej róży eglantine,
występującej jako atrybut Marii o wiele częściej
aniżeli lilia heraldyczna bądź irys1.
Pomimo stosunkowo dobrego stanu zachowania
czas wycisnął na posągu nieuchronne piętno, niszcząc
polichromię. Owa charakterystyczna dla licznych
1 C. Schaeffer, La sculpture en ronde bossę dans la Duche de
Bourgogne, Paris 1954, s. 48-49; W. Forsyth, The Virgin and Child
in French fourteenth century sculpture. A method of classification
(The Art BuUetin, 39, 1957), s. 172-173; M. Vloberg, La Vierge et
iEnfant dans iartfranęais, Paris 1958, s. 280; D. Shorr, The Christ
Child in devotional images during the XIV century in Italy, New
York 1954, s. 113; Ź. Szmodis-Eszlary, Vierge lorraine inconnue
du XLV‘ siecle; du groupe de Saint-Die (Acta Historiae Artium, 24,
1978), s. 107-111.
X.-
1. Madonna z Dzieciątkiem, około 1350, Paryż (Ile-de-France?),
Muzeum Narodowe w Krakowie (fot. Muzeum)
2. Madonna z Dzieciątkiem, fragment. Muzeum Narodowe w Kra-
kowie (fot. Muzeum)
42