DOI article:
Gadomski, Jerzy: Mistrz Rodziny Marii - krakowski malarz pierwszej ćwierci XVI wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20613#0089
ży do dzieł najwcześniej związanych z Mistrzem
Rodziny Marii29. Mimo zaznaczającej się w literatu-
rze różnicy zdań na temat warsztatowych powiązań
tego obrazu30, zgodzić się trzeba z opinią T. Dob-
rowolskiego z roku 1935 i uznać Zaśnięcie w War-
szawie za dzieło w całości wykonane przez Mistrza
Rodziny Marii. Obydwa jego Zaśnięcia: w Piotr-
kowie i Warszawie, łączy wspólna formuła ikono-
graficzno-formalna, z podobnie ujętą grupą Wniebo-
wzięcia; w obydwu znajdujemy powtórzony za tym
samym wzorem graficznym układ klęczącego po lewej
stronie apostoła31 i motyw gronostajowego kołnierza
u innego ucznia Chrystusa; tam i tu malarz zadbał
o kolorystyczne zróżnicowanie karnacji. Do stałego
repertuaru stosowanych przez Mistrza motywów na-
leży roślinny wzór złoconego tła, ostre zakończenie
płaszcza Matki Boskiej i charakterystyka twarzy,
zwłaszcza apostoła umieszczonego przy lewym brze-
gu kompozycji, w drugim rzędzie. Możliwy wpływ
ikonograficznej formuły Zaśnięcia z bodzentyńskiego
tryptyku Marcina Czarnego pozwala odnieść tablicę
w Warszawie do lat około 1510.
9. Istnieją podstawy aby sądzić, że Mistrz Rodzi-
ny Marii związał się epizodycznie z obszarem północ-
nych Węgier, biorąc udział w wykonaniu malowa-
nych kwater na skrzydłach poliptyku dla głównego
ołtarza św. Jana Chrzciciela w kościele parafialnym
w Sabinowie nad Torysą (słów. Sabinov, węg.
Kisszeben, niem. Zeben), dziś w Magyar Nemzeti
Galeria w Budapeszcie (nr inw. 3916; ryc. 11—13)32.
Na udział ów wskazuje zbieżność stylu obrazów
węgierskiej nastawy z krakowskimi dziełami Mistrza,
29 Zob. przyp. 1.
30 Literaturę zgromadził i stan badań przedstawił T. Dob-
rzeniecki, Malarstwo tablicowe. Katalog zbiorów. Muzeum Naro-
dowe w Warszawie. Galeria Sztuki Średniowiecznej, Warszawa 1972,
s. 51—53 nr 14.
31 Puciata, o. c., s. 103, ił. 5—7.
32 J. Rados, Magyar oltarok, Budapest 1938, s. 53, tabl.
LVIII; D. Radocsay, A kozepkori magyarorszag tablakepei, Buda-
pest 1955, s. 174, 355—356; D. Radocsay w: G. Kakay Szabó,
D. Radocsay, Les volets du maitre-autel de Sabinov (Bulletin du
Musee National Hongrois de Beaux-Arts, 16, 1960), s. 72—76; D.
Radocsay, Gotische Tafelmalerei in Ungarn, Budapest 1963, s.
31—32, 58—59 (tu pełna bibliografia), tabl. 29, 30; J. Vegh w: The
Hungarian National Gallery. The Old Collections, Budapest 1984, nr
100—102; L. Cidlińska, Goticke krłdlove oltare na Slovensku,
Bratislava 1989, s. 68-69, il. czarnobiała 81.
33 Radocsay w: Kakay Szabó, Radocsay, o. c., s. 76; J.
Ross, Więzi artystyczne zachodniej Słowiańszczyzny w latach
1500-1650 [w:] Studia renesansowe, III, Wrocław 1963, il. 3, 4;
Walicki, Złoty widnokrąg, s. 84; E. Polak-Trajdos, Więzi
artystyczne Polski ze Spiszem i Słowacją od połowy XV do począt-
ków XVI wieku. Rzeźba i malarstwo, Wrocław 1970, s. 38 (na s.
31—32 autorka relacjonuje dotychczasowe próby datowania oł-
tarza z Sabinowa); Ta sama, Polonica..., s. 187—192, il. 13—18;
Vegh w: The Hungarian..., tekst do nr. 101.
34 Zagadnienie to rozpatrzyła najdokładniej Polak-Traj-
dos, Polonica..., s. 187—192.
13. Zmartwychwstanie, kwatera poliptyku z Sabinowa. Budapeszt,
Magyar Nemzeti Galeria (wg Cidlinskiej)
szczególnie z poliptykiem z Dobczyc i tryptykiem
w Starym Bielsku, na którą w literaturze węgierskiej
i polskiej zwracano już uwagę33.
Wśród kwater poliptyku z Sabinowa cechy stylu
Mistrza Rodziny Marii ujawniają się m.in. w scenach:
Ofiara Zachariasza, Uczta Heroda, Zwiastowanie, Na-
rodzenie Chrystusa, Zmartwychwstanie, Sąd Ostatecz-
ny. Pojawiają się w nich podobne do spotykanych,
zwłaszcza we wczesnych dziełach Mistrza, typy po-
staciowe, zbliżona ekspresja fizjonomiczna i ta sama
technika malowania szczegółów, np. lśniących wło-
sów i fryzowanych bród. Najwyraźniejsze podobień-
stwa, z zastosowaniem tych samych motywów, łączą
sceny Uczty Heroda na poliptykach z Dobczyc i Sabi-
nowa (ryc. 1, 12)34.
Dyskusyjny wszakże pozostaje problem datowa-
85
Rodziny Marii29. Mimo zaznaczającej się w literatu-
rze różnicy zdań na temat warsztatowych powiązań
tego obrazu30, zgodzić się trzeba z opinią T. Dob-
rowolskiego z roku 1935 i uznać Zaśnięcie w War-
szawie za dzieło w całości wykonane przez Mistrza
Rodziny Marii. Obydwa jego Zaśnięcia: w Piotr-
kowie i Warszawie, łączy wspólna formuła ikono-
graficzno-formalna, z podobnie ujętą grupą Wniebo-
wzięcia; w obydwu znajdujemy powtórzony za tym
samym wzorem graficznym układ klęczącego po lewej
stronie apostoła31 i motyw gronostajowego kołnierza
u innego ucznia Chrystusa; tam i tu malarz zadbał
o kolorystyczne zróżnicowanie karnacji. Do stałego
repertuaru stosowanych przez Mistrza motywów na-
leży roślinny wzór złoconego tła, ostre zakończenie
płaszcza Matki Boskiej i charakterystyka twarzy,
zwłaszcza apostoła umieszczonego przy lewym brze-
gu kompozycji, w drugim rzędzie. Możliwy wpływ
ikonograficznej formuły Zaśnięcia z bodzentyńskiego
tryptyku Marcina Czarnego pozwala odnieść tablicę
w Warszawie do lat około 1510.
9. Istnieją podstawy aby sądzić, że Mistrz Rodzi-
ny Marii związał się epizodycznie z obszarem północ-
nych Węgier, biorąc udział w wykonaniu malowa-
nych kwater na skrzydłach poliptyku dla głównego
ołtarza św. Jana Chrzciciela w kościele parafialnym
w Sabinowie nad Torysą (słów. Sabinov, węg.
Kisszeben, niem. Zeben), dziś w Magyar Nemzeti
Galeria w Budapeszcie (nr inw. 3916; ryc. 11—13)32.
Na udział ów wskazuje zbieżność stylu obrazów
węgierskiej nastawy z krakowskimi dziełami Mistrza,
29 Zob. przyp. 1.
30 Literaturę zgromadził i stan badań przedstawił T. Dob-
rzeniecki, Malarstwo tablicowe. Katalog zbiorów. Muzeum Naro-
dowe w Warszawie. Galeria Sztuki Średniowiecznej, Warszawa 1972,
s. 51—53 nr 14.
31 Puciata, o. c., s. 103, ił. 5—7.
32 J. Rados, Magyar oltarok, Budapest 1938, s. 53, tabl.
LVIII; D. Radocsay, A kozepkori magyarorszag tablakepei, Buda-
pest 1955, s. 174, 355—356; D. Radocsay w: G. Kakay Szabó,
D. Radocsay, Les volets du maitre-autel de Sabinov (Bulletin du
Musee National Hongrois de Beaux-Arts, 16, 1960), s. 72—76; D.
Radocsay, Gotische Tafelmalerei in Ungarn, Budapest 1963, s.
31—32, 58—59 (tu pełna bibliografia), tabl. 29, 30; J. Vegh w: The
Hungarian National Gallery. The Old Collections, Budapest 1984, nr
100—102; L. Cidlińska, Goticke krłdlove oltare na Slovensku,
Bratislava 1989, s. 68-69, il. czarnobiała 81.
33 Radocsay w: Kakay Szabó, Radocsay, o. c., s. 76; J.
Ross, Więzi artystyczne zachodniej Słowiańszczyzny w latach
1500-1650 [w:] Studia renesansowe, III, Wrocław 1963, il. 3, 4;
Walicki, Złoty widnokrąg, s. 84; E. Polak-Trajdos, Więzi
artystyczne Polski ze Spiszem i Słowacją od połowy XV do począt-
ków XVI wieku. Rzeźba i malarstwo, Wrocław 1970, s. 38 (na s.
31—32 autorka relacjonuje dotychczasowe próby datowania oł-
tarza z Sabinowa); Ta sama, Polonica..., s. 187—192, il. 13—18;
Vegh w: The Hungarian..., tekst do nr. 101.
34 Zagadnienie to rozpatrzyła najdokładniej Polak-Traj-
dos, Polonica..., s. 187—192.
13. Zmartwychwstanie, kwatera poliptyku z Sabinowa. Budapeszt,
Magyar Nemzeti Galeria (wg Cidlinskiej)
szczególnie z poliptykiem z Dobczyc i tryptykiem
w Starym Bielsku, na którą w literaturze węgierskiej
i polskiej zwracano już uwagę33.
Wśród kwater poliptyku z Sabinowa cechy stylu
Mistrza Rodziny Marii ujawniają się m.in. w scenach:
Ofiara Zachariasza, Uczta Heroda, Zwiastowanie, Na-
rodzenie Chrystusa, Zmartwychwstanie, Sąd Ostatecz-
ny. Pojawiają się w nich podobne do spotykanych,
zwłaszcza we wczesnych dziełach Mistrza, typy po-
staciowe, zbliżona ekspresja fizjonomiczna i ta sama
technika malowania szczegółów, np. lśniących wło-
sów i fryzowanych bród. Najwyraźniejsze podobień-
stwa, z zastosowaniem tych samych motywów, łączą
sceny Uczty Heroda na poliptykach z Dobczyc i Sabi-
nowa (ryc. 1, 12)34.
Dyskusyjny wszakże pozostaje problem datowa-
85