27. Matka Boska Bolesna i Chrystus Bolesny, skrzydła tryptyku
z nieznanej miejscowości. Warszawa, Muzeum Narodowe
(wg Dobrzenieckiego)
Stanisława w Starym Bielsku) — bliskie są odpo-
wiednim szczegółom w pasyjnym cyklu na tryptyku
z Szańca, powstałym w ostatnim dziesięcioleciu wieku
XV, zapewne około roku 149959. Związki obydwu
nastaw potwierdzają też postacie Matki Boskiej
z Dzieciątkiem na ich obrazach środkowych; ponad-
to pozbawione uśmiechu, niemal groźne oblicze św.
Jana Chrzciciela, towarzyszącego Marii na poliptyku
z Dobczyc, przypomina twarze śś. Piotra i Pawła
z Szańca60.
Ponieważ oddziaływania twórcy tryptyku z Szań-
ca, tzn. Mistrza Tryptyku z Blizanowa, ujawniły się
w dziele niosącym równocześnie ślady wpływów Mis-
trza z Goździkami, wnioskować trzeba, że kontakt
naszego malarza z pracownią starszego krakow-
skiego mistrza (datujący się może od czasów poprze-
dzających podróż artystyczną na Zachód) został od-
56 Por. W. R. Deutsch, Deutsche Malerei des funfzehnten
Jahrhunderts. Die Malerei der Spatgotik, Berlin 1936, s. 30, tabl. 96;
Schmidt, Cetto, o. c., s. 70, tabl. 33; Stange, Nelkenmeister
Berner..., il. na s. 569. T. Dobrowolski (prace cytowane wyżej
w przyp. 15) kształt skał na obrazach wykonanych w Krakowie
wywodził z formacji krakowskiej jury, jednak dla późnośred-
niowiecznego artysty nie natura, lecz inne dzieło sztuki było
ważniejszym wzorem do naśladowania: L. Kalinowski, Pojmo-
wanie sztuki w średniowieczu [w:] Wit Stwosz w Krakowie, pod red.
L. Kalinowskiego i F. Stolota, Kraków 1987, s. 13—17.
57 A. C. Glatz, Doplnky k spiśskej tahul ovej mai be z obdobia
1440-1540 l. [w:] Zbornik Slovenskej narodnej galerie, Galeria, 3:
Stare umenie, pod red. K. Vaculika, Bratislava 1975, s. 37.
58 Gadomski, Gotyckie malarstwo..., s. 159—165.
59 Ibid., s. 15—16 przyp. 19, s. 160—161, il. 169, 371, 372.
60 Ibid., s. 165—167, il. 191, 193, 392, 396.
poziomymi szczelinami „filarów”, wywodzących się
zapewne z kwatery ze Św. Janem na pustyni z tego
samego ołtarza Mistrza z Goździkami (kwatera dziś
w Zurychu)56. Obserwacje te prowadzą do wniosku,
że jeśli berneński ołtarz św. Jana Chrzciciela powstał
w latach 1495—1500 — „krakowski” uczeń Mistrza
z Goździkami (lub tylko obserwator jego dzieła)
stosunkowo szybko pokonał odległość między Ber-
nem a Krakowem i równie szybko wykorzystał zapa-
miętane motywy w swym pierwszym krakowskim
dziele, co potwierdzałoby proponowane już datowa-
nie poliptyku z Dobczyc na lata 1500—1505. Spięty
broszą turban Herodiady z berneńskiego Tańca Salo-
me pojawił się wkrótce na głowach królewskich
urzędników na tryptyku w Starym Bielsku, a skalne
„filary”, oprócz tego tryptyku, powrócą jeszcze na
tryptykach ze Skrzyszowa i Grywałdu. Dodajmy, że
także w poliptyku z Sabinowa dostrzeżono związki
z berneńskim ołtarzem św. Jana57.
Poliptyk z Dobczyc w swojej warstwie stylowej
zawiera też przekaz o kontakcie późniejszego Mistrza
Rodziny Marii z czynnym w ostatnim trzydziesto-
leciu wieku XV krakowskim malarzem nazwanym
Mistrzem Tryptyku z Blizanowa58. Ślady owych
związków znajdujemy w scenie Chrystusa dźwigają-
cego krzyż. Oblicze Zbawiciela: wygięta ku górze
dolna linia Jego oczu, grymas ust, kształt cierniowej
korony, a także rysunek zbroi żołnierza, m.in. deko-
racja płyt okrywających uda (podobną spotykamy
jeszcze u powalonego żołnierza w Zabójstwie św.
26. Matka Boska z Dzieciątkiem, śś. Marcinem i Urbanem. Pisarzo-
wice, kościół parafialny (fot. J. Doraczek)
94
z nieznanej miejscowości. Warszawa, Muzeum Narodowe
(wg Dobrzenieckiego)
Stanisława w Starym Bielsku) — bliskie są odpo-
wiednim szczegółom w pasyjnym cyklu na tryptyku
z Szańca, powstałym w ostatnim dziesięcioleciu wieku
XV, zapewne około roku 149959. Związki obydwu
nastaw potwierdzają też postacie Matki Boskiej
z Dzieciątkiem na ich obrazach środkowych; ponad-
to pozbawione uśmiechu, niemal groźne oblicze św.
Jana Chrzciciela, towarzyszącego Marii na poliptyku
z Dobczyc, przypomina twarze śś. Piotra i Pawła
z Szańca60.
Ponieważ oddziaływania twórcy tryptyku z Szań-
ca, tzn. Mistrza Tryptyku z Blizanowa, ujawniły się
w dziele niosącym równocześnie ślady wpływów Mis-
trza z Goździkami, wnioskować trzeba, że kontakt
naszego malarza z pracownią starszego krakow-
skiego mistrza (datujący się może od czasów poprze-
dzających podróż artystyczną na Zachód) został od-
56 Por. W. R. Deutsch, Deutsche Malerei des funfzehnten
Jahrhunderts. Die Malerei der Spatgotik, Berlin 1936, s. 30, tabl. 96;
Schmidt, Cetto, o. c., s. 70, tabl. 33; Stange, Nelkenmeister
Berner..., il. na s. 569. T. Dobrowolski (prace cytowane wyżej
w przyp. 15) kształt skał na obrazach wykonanych w Krakowie
wywodził z formacji krakowskiej jury, jednak dla późnośred-
niowiecznego artysty nie natura, lecz inne dzieło sztuki było
ważniejszym wzorem do naśladowania: L. Kalinowski, Pojmo-
wanie sztuki w średniowieczu [w:] Wit Stwosz w Krakowie, pod red.
L. Kalinowskiego i F. Stolota, Kraków 1987, s. 13—17.
57 A. C. Glatz, Doplnky k spiśskej tahul ovej mai be z obdobia
1440-1540 l. [w:] Zbornik Slovenskej narodnej galerie, Galeria, 3:
Stare umenie, pod red. K. Vaculika, Bratislava 1975, s. 37.
58 Gadomski, Gotyckie malarstwo..., s. 159—165.
59 Ibid., s. 15—16 przyp. 19, s. 160—161, il. 169, 371, 372.
60 Ibid., s. 165—167, il. 191, 193, 392, 396.
poziomymi szczelinami „filarów”, wywodzących się
zapewne z kwatery ze Św. Janem na pustyni z tego
samego ołtarza Mistrza z Goździkami (kwatera dziś
w Zurychu)56. Obserwacje te prowadzą do wniosku,
że jeśli berneński ołtarz św. Jana Chrzciciela powstał
w latach 1495—1500 — „krakowski” uczeń Mistrza
z Goździkami (lub tylko obserwator jego dzieła)
stosunkowo szybko pokonał odległość między Ber-
nem a Krakowem i równie szybko wykorzystał zapa-
miętane motywy w swym pierwszym krakowskim
dziele, co potwierdzałoby proponowane już datowa-
nie poliptyku z Dobczyc na lata 1500—1505. Spięty
broszą turban Herodiady z berneńskiego Tańca Salo-
me pojawił się wkrótce na głowach królewskich
urzędników na tryptyku w Starym Bielsku, a skalne
„filary”, oprócz tego tryptyku, powrócą jeszcze na
tryptykach ze Skrzyszowa i Grywałdu. Dodajmy, że
także w poliptyku z Sabinowa dostrzeżono związki
z berneńskim ołtarzem św. Jana57.
Poliptyk z Dobczyc w swojej warstwie stylowej
zawiera też przekaz o kontakcie późniejszego Mistrza
Rodziny Marii z czynnym w ostatnim trzydziesto-
leciu wieku XV krakowskim malarzem nazwanym
Mistrzem Tryptyku z Blizanowa58. Ślady owych
związków znajdujemy w scenie Chrystusa dźwigają-
cego krzyż. Oblicze Zbawiciela: wygięta ku górze
dolna linia Jego oczu, grymas ust, kształt cierniowej
korony, a także rysunek zbroi żołnierza, m.in. deko-
racja płyt okrywających uda (podobną spotykamy
jeszcze u powalonego żołnierza w Zabójstwie św.
26. Matka Boska z Dzieciątkiem, śś. Marcinem i Urbanem. Pisarzo-
wice, kościół parafialny (fot. J. Doraczek)
94