DOI Artikel:
Gadomski, Jerzy: Mistrz Rodziny Marii - krakowski malarz pierwszej ćwierci XVI wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20613#0100
32. Berneński Mistrz z Goździkami, Taniec Salome, kwatera tryptyku św. Jana Chrzciciela. Budapeszt, Szepmuveszeti Muzeum
(wg Glasera)
nowiony lub nawiązany wkrótce po powrocie z węd-
rówki, tzn. około roku 1500. Wtedy to dla dalszej
kariery Mistrza Rodziny Marii ważny mógł się oka-
zać fakt, że fundatorzy retabulów z Szańca i Dobczyc:
Krzesław z Kurozwęk i nieznany przedstawiciel rodu
Lanckorońskich, połączeni byli więzami pokrewień-
stwa61. Pracujący dla Krzesława Mistrz Tryptyku
z Blizanowa ułatwił może młodszemu koledze począ-
tki krakowskiej działalności, odgrywając ze strony
cechu rolę promotora i zarazem pośrednika w uzys-
kaniu protekcji Lanckorońskich (poliptyk z Dob-
czyc), wkrótce potwierdzonej powtórnym zamówie-
niem złożonym u Mistrza Rodziny Marii przez tego
samego lub innego członka rodu (skrzydła z Jęd-
rzejowa).
W dziedzinie kształtowania draperii dzieła Mist-
rza Rodziny Marii prezentują wyjątkową różnorod-
ność stylowych odmian. Znajdujemy w jego obrazach
układy fałdów paralelnych i promienistych, systemy
wielokierunkowych załamań o cechach zbliżonych do
stylu geometrycznego i zespoły fałdów, „zgniecio-
nych”, a także dwie skrajne i przeciwstawne koncep-
cje kształtowania tkaniny: przylegającej ściśle do
ciała i od ciała oderwanej, jakby poruszonej pod-
muchem wiatru. Twórczość Mistrza stanowi niejako
zaprzeczenie następstwa faz stylowych: daje przegląd
niemal wszystkich konwencji stosowanych w krako-
wskim malarstwie i rzeźbie drugiej połowy wieku XV.
W tym eklektyzmie, łączącym różne style draperii,
dominują trzy sposoby jej kształtowania:
1) wielkie, zamaszyste powierzchnie płaszczy dzia-
łające głównie szeroką płaszczyzną obwiedzioną de-
koracyjną linią zewnętrznego konturu, utworzonego
z łuków i odcinków prostych i podkreślonego wyrazi-
stym rysunkiem brzegów tkaniny (ryc. 2, 6, 7, 25);
2) dynamiczne, autonomiczne układy draperii,
przeważnie jej pasma unoszące się obok postaci,
o arealistycznym charakterze i dekoracyjnym kształ-
cie (ryc. 1, 4, 21). Zbliżoną rolę dekoracyjną od-
grywają przewijające się wśród postaci Rodziny Ma-
rii banderole (ryc. 15—17);
3) szerokie, plastycznie modelowane rzuty płasz-
cza, tworzące zakola wokół ramion, lub wydłużone
luki biegnące od ramion do stóp; owe łuki tworzą dla
postaci ludzkiej rodzaj „monumentalizującego” syl-
wetę obramowania. Tkanina odgina się na zewnątrz,
ukazując gładką powierzchnię podszewki lub zam-
knięte w zakolach układy fałdów (ryc. 2, 5—8, 10,
12—14, 16, 19, 21, 24—27).
Nieodłącznym niemal motywem odtwarzanej
przez Mistrza draperii są ostro ukształtowane, szpi-
czaste „wypustki” (ryc. 2, 4—8, 10, 12, 14, 19,
21, 25, 27).
Jeżeli pierwszy, „linearno-płaszczyznowy” sposób
komponowania powierzchni płaszczy, pojawiający się
61 W. Dworzaczek, Genealogia, Warszawa 1959, Tablice,
tabl. 99: Kurozwęccy; F. Ki ryk, Lcuickoroński Stanisław [w:]
Polski słownik biograficzny, XVI, Wrocław 1971, s. 450.
96
(wg Glasera)
nowiony lub nawiązany wkrótce po powrocie z węd-
rówki, tzn. około roku 1500. Wtedy to dla dalszej
kariery Mistrza Rodziny Marii ważny mógł się oka-
zać fakt, że fundatorzy retabulów z Szańca i Dobczyc:
Krzesław z Kurozwęk i nieznany przedstawiciel rodu
Lanckorońskich, połączeni byli więzami pokrewień-
stwa61. Pracujący dla Krzesława Mistrz Tryptyku
z Blizanowa ułatwił może młodszemu koledze począ-
tki krakowskiej działalności, odgrywając ze strony
cechu rolę promotora i zarazem pośrednika w uzys-
kaniu protekcji Lanckorońskich (poliptyk z Dob-
czyc), wkrótce potwierdzonej powtórnym zamówie-
niem złożonym u Mistrza Rodziny Marii przez tego
samego lub innego członka rodu (skrzydła z Jęd-
rzejowa).
W dziedzinie kształtowania draperii dzieła Mist-
rza Rodziny Marii prezentują wyjątkową różnorod-
ność stylowych odmian. Znajdujemy w jego obrazach
układy fałdów paralelnych i promienistych, systemy
wielokierunkowych załamań o cechach zbliżonych do
stylu geometrycznego i zespoły fałdów, „zgniecio-
nych”, a także dwie skrajne i przeciwstawne koncep-
cje kształtowania tkaniny: przylegającej ściśle do
ciała i od ciała oderwanej, jakby poruszonej pod-
muchem wiatru. Twórczość Mistrza stanowi niejako
zaprzeczenie następstwa faz stylowych: daje przegląd
niemal wszystkich konwencji stosowanych w krako-
wskim malarstwie i rzeźbie drugiej połowy wieku XV.
W tym eklektyzmie, łączącym różne style draperii,
dominują trzy sposoby jej kształtowania:
1) wielkie, zamaszyste powierzchnie płaszczy dzia-
łające głównie szeroką płaszczyzną obwiedzioną de-
koracyjną linią zewnętrznego konturu, utworzonego
z łuków i odcinków prostych i podkreślonego wyrazi-
stym rysunkiem brzegów tkaniny (ryc. 2, 6, 7, 25);
2) dynamiczne, autonomiczne układy draperii,
przeważnie jej pasma unoszące się obok postaci,
o arealistycznym charakterze i dekoracyjnym kształ-
cie (ryc. 1, 4, 21). Zbliżoną rolę dekoracyjną od-
grywają przewijające się wśród postaci Rodziny Ma-
rii banderole (ryc. 15—17);
3) szerokie, plastycznie modelowane rzuty płasz-
cza, tworzące zakola wokół ramion, lub wydłużone
luki biegnące od ramion do stóp; owe łuki tworzą dla
postaci ludzkiej rodzaj „monumentalizującego” syl-
wetę obramowania. Tkanina odgina się na zewnątrz,
ukazując gładką powierzchnię podszewki lub zam-
knięte w zakolach układy fałdów (ryc. 2, 5—8, 10,
12—14, 16, 19, 21, 24—27).
Nieodłącznym niemal motywem odtwarzanej
przez Mistrza draperii są ostro ukształtowane, szpi-
czaste „wypustki” (ryc. 2, 4—8, 10, 12, 14, 19,
21, 25, 27).
Jeżeli pierwszy, „linearno-płaszczyznowy” sposób
komponowania powierzchni płaszczy, pojawiający się
61 W. Dworzaczek, Genealogia, Warszawa 1959, Tablice,
tabl. 99: Kurozwęccy; F. Ki ryk, Lcuickoroński Stanisław [w:]
Polski słownik biograficzny, XVI, Wrocław 1971, s. 450.
96