DOI Artikel:
Gadomski, Jerzy: Mistrz Rodziny Marii - krakowski malarz pierwszej ćwierci XVI wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20613#0101
częściej w dziełach wczesnych, zdaje się należeć do
własnych cech stylu Mistrza Rodziny Marii, to dwa
następne przejął malarz niewątpliwie w czasie warsz-
tatowej praktyki krakowskiej62 z ekspresyjnego stylu
draperii Wita Stwosza63. Z Ołtarza Mariackiego
wywodzą się wszelkie stosowane przez Mistrza dyna-
miczne układy, w których „rolę nadrzędną przejęły
nieregularne figury złożone z rozmaitych krzywych:
z odcinków koła, spirali, esów-floresów [...] uzys-
kiwanych przez śmiałe odginanie na zewnątrz brze-
gów szaty i ukazywanie podszewki [...]. Figury te,
łączone ze sobą w sposób ciągły, tworzyły zespoły
giętkich, kaligraficznych linii przewodnich, zamyka-
jących' enklawy układów geometry żujących”64.
W głównym dziele Stwosza znajdujemy też ostre
zakończenia płaszczy65, powtarzające się w każdym
niemal dziele Mistrza Rodziny Marii. Stwoszowskie
źródła takich motywów i dynamicznych układów
potwierdza w sposób nie budzący wątpliwości fine-
zyjny rysunek płaszcza św. Anny w Spotkaniu przy
Złotej Bramie na kwaterze z Rychnowa, powtórzony
za płaszczem Joachima ze sceny o tym samym
temacie na lewym nieruchomym skrzydle Ołtarza
Mariackiego (ryc. 33, 34)66. Układy draperii inspiro-
wane stylem Stwosza Mistrz Rodziny Marii często
upraszczał lub nadawał im formę „szczątkową”, ale
żaden inny malarz krakowski nie był tak dalece
zafascynowany stwoszowskim stylem draperii, a fas-
cynacja ta ujawniała się jeszcze w drugim dziesięcio-
leciu wieku XVI. Z tego samego dzieła Stwosza
wywodzi się „taneczna” poza zmartwychwstającego
33. Wit Stwosz, draperia, fragment Spotkania przy Złotej Bramie
w Ołtarzu Mariackim (wg Wit Stwosz...)
62 Podobne układy można wprawdzie spotkać w malarstwie
Niemiec południowo-zachodnich, np. w dziełach czynnego w Kem-
pten Ulricha Maira (Vegh, Fifteenth Century..., s. 16, tabl. 30), nad
Górnym Renem (Deutsch, o. c., s. 26, tabl. 67), a nawet u samego
Berneńskiego Mistrza z Goździkami (P. Bouffard, Lart gothiąue
en Suisse, Geneve 1948, tabl. 85 — postać św. Elżbiety), jednak
bezpośrednie inspiracje służące krakowskiemu malarzowi musiały
pochodzić z bogatego repertuaru wzorów jego własnego środowis-
ka artystycznego.
63 W poszczególnych dziełach malarza, w tym także w ob-
razach dopiero dziś związanych z Mistrzem Rodziny Marii,
oddziaływania stylu Stwosza dostrzegali m.in.: Kopera, Kwiat-
kowski, o. c., s. 65; M. Walicki, Polska sztuka gotycka. Katalog
wystawy zorganizowanej przez Towarzystwo Opieki nad Zabytkami
Przeszłości w Warszawie (kwiecień-maj 1935), Warszawa 1935, s.
48, nr 171; Dobrowolski, Wystawa..., s. 222; M. Skrudlik,
Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny w nauce Kościoła i w sztu-
ce, Gostyń 1936, s. 39.
64 L. Kalinowski, Kryzys w sztuce późnego średniowiecza
[w:] Kryzysy w sztuce. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków
Sztuki. Lublin, grudzień 1985, Warszawa 1988, s. 52.
65 Por. Wit Stwosz. Ołtarz krakowski ze wstępem T. Do-
browolskiego i J. E. Dutkiewicza, Warszawa 1964: „roz-
wiane” formy draperii — tabl. 16, 20, 66, 67, XI; zakola i wy-
dłużone łuki z układami „wewnętrznymi” — tabl. 9, 12, 20, 90, V,
VI, XVII; ostre zakończenia draperii — tabl. 10, 12, 13, 22, 88, 89,
107, IV.
66 Ibid, tabl. 10.
34. Draperia, fragment ryc. 14 (wg Walickiego)
97
własnych cech stylu Mistrza Rodziny Marii, to dwa
następne przejął malarz niewątpliwie w czasie warsz-
tatowej praktyki krakowskiej62 z ekspresyjnego stylu
draperii Wita Stwosza63. Z Ołtarza Mariackiego
wywodzą się wszelkie stosowane przez Mistrza dyna-
miczne układy, w których „rolę nadrzędną przejęły
nieregularne figury złożone z rozmaitych krzywych:
z odcinków koła, spirali, esów-floresów [...] uzys-
kiwanych przez śmiałe odginanie na zewnątrz brze-
gów szaty i ukazywanie podszewki [...]. Figury te,
łączone ze sobą w sposób ciągły, tworzyły zespoły
giętkich, kaligraficznych linii przewodnich, zamyka-
jących' enklawy układów geometry żujących”64.
W głównym dziele Stwosza znajdujemy też ostre
zakończenia płaszczy65, powtarzające się w każdym
niemal dziele Mistrza Rodziny Marii. Stwoszowskie
źródła takich motywów i dynamicznych układów
potwierdza w sposób nie budzący wątpliwości fine-
zyjny rysunek płaszcza św. Anny w Spotkaniu przy
Złotej Bramie na kwaterze z Rychnowa, powtórzony
za płaszczem Joachima ze sceny o tym samym
temacie na lewym nieruchomym skrzydle Ołtarza
Mariackiego (ryc. 33, 34)66. Układy draperii inspiro-
wane stylem Stwosza Mistrz Rodziny Marii często
upraszczał lub nadawał im formę „szczątkową”, ale
żaden inny malarz krakowski nie był tak dalece
zafascynowany stwoszowskim stylem draperii, a fas-
cynacja ta ujawniała się jeszcze w drugim dziesięcio-
leciu wieku XVI. Z tego samego dzieła Stwosza
wywodzi się „taneczna” poza zmartwychwstającego
33. Wit Stwosz, draperia, fragment Spotkania przy Złotej Bramie
w Ołtarzu Mariackim (wg Wit Stwosz...)
62 Podobne układy można wprawdzie spotkać w malarstwie
Niemiec południowo-zachodnich, np. w dziełach czynnego w Kem-
pten Ulricha Maira (Vegh, Fifteenth Century..., s. 16, tabl. 30), nad
Górnym Renem (Deutsch, o. c., s. 26, tabl. 67), a nawet u samego
Berneńskiego Mistrza z Goździkami (P. Bouffard, Lart gothiąue
en Suisse, Geneve 1948, tabl. 85 — postać św. Elżbiety), jednak
bezpośrednie inspiracje służące krakowskiemu malarzowi musiały
pochodzić z bogatego repertuaru wzorów jego własnego środowis-
ka artystycznego.
63 W poszczególnych dziełach malarza, w tym także w ob-
razach dopiero dziś związanych z Mistrzem Rodziny Marii,
oddziaływania stylu Stwosza dostrzegali m.in.: Kopera, Kwiat-
kowski, o. c., s. 65; M. Walicki, Polska sztuka gotycka. Katalog
wystawy zorganizowanej przez Towarzystwo Opieki nad Zabytkami
Przeszłości w Warszawie (kwiecień-maj 1935), Warszawa 1935, s.
48, nr 171; Dobrowolski, Wystawa..., s. 222; M. Skrudlik,
Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny w nauce Kościoła i w sztu-
ce, Gostyń 1936, s. 39.
64 L. Kalinowski, Kryzys w sztuce późnego średniowiecza
[w:] Kryzysy w sztuce. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków
Sztuki. Lublin, grudzień 1985, Warszawa 1988, s. 52.
65 Por. Wit Stwosz. Ołtarz krakowski ze wstępem T. Do-
browolskiego i J. E. Dutkiewicza, Warszawa 1964: „roz-
wiane” formy draperii — tabl. 16, 20, 66, 67, XI; zakola i wy-
dłużone łuki z układami „wewnętrznymi” — tabl. 9, 12, 20, 90, V,
VI, XVII; ostre zakończenia draperii — tabl. 10, 12, 13, 22, 88, 89,
107, IV.
66 Ibid, tabl. 10.
34. Draperia, fragment ryc. 14 (wg Walickiego)
97