DOI Artikel:
Gryglewicz, Tomasz: Tendencje regionalistyczno-narodowe w środkowoeuropejskim malarstwie około 1900 roku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20613#0129
11. Ludwig von Hofmann, Wschodnie, skaliste wybrzeże, ol./pł. Berlin, Staatliche Museum, Preupischer Kulturbesitz, Nationalgalerie
(wg Darmstadt 1901-1976,...)
panującej na przełomie wieków obyczajowości. Hasła
odnowy moralnej poprzez kult „rodzimej” natury
i nagiego ciała głosiły liczne już wówczas „volkistows-
kie” organizacje i ruchy społeczne, np. „Wander-
vogelbewegung” lub „Freikórperkultur”35. Ruchy te
posiadały z reguły nacjonalistyczny i antysemicki
charakter, toteż zostały w większości „bezboleśnie”
zaanektowane przez hitlerowców; sam Fidus ocenił
dojście Hitlera do władzy jako zwycięstwo swoich
własnych ideałów. Jednak przywódcy NSDAP zdecy-
dowanie nie zaakceptowali jego twórczości36.
Twórczość ilustratorska Fidusa ograniczała się
początkowo do nostalgicznych i sentymentalnych
scenek ze zwierzątkami leśnymi lub nagimi, bawiący-
mi się w plenerze dziećmi. Około 1900 roku prace
12. Fidus (Hugo Hóppener), Świątynia ziemi, 1895/1901 (wg J.
Hermand, Der Schein des schónen Lebens, Frankfurt 1972)
Fidusa stają się bardziej patetyczne, wyrażając mis-
tyczną komunię człowieka z naturą. Nadzy chłopcy,
stojący na skałach lub szczytach gór, przyglądają się
dramatycznie zachmurzonemu niebu (Wolkenmann,
1901) lub wyciągają ręce w geście orantów w stronę
tarczy słonecznej (Lichtgebet, 1913, ryc. 10). Tego
typu ikonografia, mająca w pewnym stopniu swoje
źródła w twórczości niemieckich romantyków, Run-
gego i Friedricha, pojawiała się oczywiście również
w twórczości wielu innych symbolistów strefy niemie-
ckojęzycznej, np. u Hodlera lub w malarstwie członka
„Berlińskiej Secesji” Ludwiga von Hofmanna, które-
go płótna przedstawiają nagie postacie młodzieńców
i dziewcząt na wysokich, skalistych brzegach mor-
skich (ryc. 11). Dalsze prace Fidusa łączą linearny
Jugendstil z heroizacją postaci ludzkiej. Obok dzieci
pojawiają się nadzy, aczkolwiek uzbrojeni, muskular-
ni mężczyźni i również nagie kobiety o długich blond
włosach, wędrujący, jak na popularnym rysunku
Sommerwanderer (1908), w kierunku promienistej tar-
czy słonecznej. Ten panteistyczny kult słońca i natury
potwierdza Fidus swoimi rysunkami utopijnej archi-
35 Zob. G. L. Mosse, Kryzys ideologii niemieckiej. Rodowód
intelektualny Trzeciej Rzeszy, Warszawa 1972, oraz K. Wolbert,
Die Nackten und die Toten des ,J)ritten Reiches”. Folgen einer
politischen Geschichte des Kórpers in der Plastik des deutschen
Faschismus, Giepen 1982; M. Kohler, Lebensreform durch Kór-
perkultur „Wir sind nackt und nenen uns du” [w:] Das Aktfoto.
Ansichten vom Kórper im fotografischen Zeitalter. Asthetik, Ges-
chichte, Ideologie, hrsg. v. M. Kohler und G. Bar che, Munchen
1985, s. 289—294.
36 Zob. rozdział Meister Fidus. Vom Jugendstil-Hippie zum
Germanenschwarmer (s. 55—127) książki Josta Hermanda, Der
Schein des schónen Lebens. Studien zur Jahrhundertwende, Frank-
furt 1971
125
(wg Darmstadt 1901-1976,...)
panującej na przełomie wieków obyczajowości. Hasła
odnowy moralnej poprzez kult „rodzimej” natury
i nagiego ciała głosiły liczne już wówczas „volkistows-
kie” organizacje i ruchy społeczne, np. „Wander-
vogelbewegung” lub „Freikórperkultur”35. Ruchy te
posiadały z reguły nacjonalistyczny i antysemicki
charakter, toteż zostały w większości „bezboleśnie”
zaanektowane przez hitlerowców; sam Fidus ocenił
dojście Hitlera do władzy jako zwycięstwo swoich
własnych ideałów. Jednak przywódcy NSDAP zdecy-
dowanie nie zaakceptowali jego twórczości36.
Twórczość ilustratorska Fidusa ograniczała się
początkowo do nostalgicznych i sentymentalnych
scenek ze zwierzątkami leśnymi lub nagimi, bawiący-
mi się w plenerze dziećmi. Około 1900 roku prace
12. Fidus (Hugo Hóppener), Świątynia ziemi, 1895/1901 (wg J.
Hermand, Der Schein des schónen Lebens, Frankfurt 1972)
Fidusa stają się bardziej patetyczne, wyrażając mis-
tyczną komunię człowieka z naturą. Nadzy chłopcy,
stojący na skałach lub szczytach gór, przyglądają się
dramatycznie zachmurzonemu niebu (Wolkenmann,
1901) lub wyciągają ręce w geście orantów w stronę
tarczy słonecznej (Lichtgebet, 1913, ryc. 10). Tego
typu ikonografia, mająca w pewnym stopniu swoje
źródła w twórczości niemieckich romantyków, Run-
gego i Friedricha, pojawiała się oczywiście również
w twórczości wielu innych symbolistów strefy niemie-
ckojęzycznej, np. u Hodlera lub w malarstwie członka
„Berlińskiej Secesji” Ludwiga von Hofmanna, które-
go płótna przedstawiają nagie postacie młodzieńców
i dziewcząt na wysokich, skalistych brzegach mor-
skich (ryc. 11). Dalsze prace Fidusa łączą linearny
Jugendstil z heroizacją postaci ludzkiej. Obok dzieci
pojawiają się nadzy, aczkolwiek uzbrojeni, muskular-
ni mężczyźni i również nagie kobiety o długich blond
włosach, wędrujący, jak na popularnym rysunku
Sommerwanderer (1908), w kierunku promienistej tar-
czy słonecznej. Ten panteistyczny kult słońca i natury
potwierdza Fidus swoimi rysunkami utopijnej archi-
35 Zob. G. L. Mosse, Kryzys ideologii niemieckiej. Rodowód
intelektualny Trzeciej Rzeszy, Warszawa 1972, oraz K. Wolbert,
Die Nackten und die Toten des ,J)ritten Reiches”. Folgen einer
politischen Geschichte des Kórpers in der Plastik des deutschen
Faschismus, Giepen 1982; M. Kohler, Lebensreform durch Kór-
perkultur „Wir sind nackt und nenen uns du” [w:] Das Aktfoto.
Ansichten vom Kórper im fotografischen Zeitalter. Asthetik, Ges-
chichte, Ideologie, hrsg. v. M. Kohler und G. Bar che, Munchen
1985, s. 289—294.
36 Zob. rozdział Meister Fidus. Vom Jugendstil-Hippie zum
Germanenschwarmer (s. 55—127) książki Josta Hermanda, Der
Schein des schónen Lebens. Studien zur Jahrhundertwende, Frank-
furt 1971
125