DOI Heft:
Recenzje - przeglądy
DOI Artikel:Marcinkowski, Wojciech: Mikołaj z Lejdy a rzeźba późnogotycka w Europie środkowo-wschodniej: Przegląd nowszych publikacji
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20619#0155
26. Warsztat Michaela Wolgemuta, ŚŚ. Barbara i Małgorzata
w retabulum ołtarza głównego kościoła par. (ew.) Panny Marii
w Zwickau, ukończone 1479 (cop. Sachsische Landesbibliothek -
Staats- und Universitatsbibliothek Dresden, Dezernat Deutsche
Fotothek; fot. W. Móbius)
Brak natomiast w całej Europie środkowowschod-
niej grobowców dwukondygnacyjnych, podobnie epi-
tafiów z dwiema postaciami (bez osoby polecającej).
Trudno też wskazać tu na wolno stojące krucyfiksy
cmentarne w typie Mikołajowego dla Baden-Baden.
Wydaje się, że w tym właśnie tkwi zasadnicza różnica
w stosunku do oddziaływań Mikołaja na Zachodzie,
gdzie dzieł zdradzających inspirację pracami Holendra
także w ich „gatunkowym” wymiarze jest bardzo wiele.
Mimo tych wszystkich zastrzeżeń, pojęcie „wpływ
Mikołaja z Lejdy” wydaje się dopuszczalne, gdy traktu-
jemy osobę rzeźbiarza jako pars pro toto wielkiej fali in-
spiracji zachodniej, tak jak mówiąc o „parleryzmie” mamy
przecież na myśli szeroko rozpowszechnione w sztuce
po roku 1350 znamiona realistycznej reakcji na idealizm
„gotyku promienistego”, niekoniecznie będące dziełem
członków sławnej rodziny architektów i kamieniarzy.
27. Św. Małgorzata, ok. 1470. Strasburg,
Musee de POeuvre Notre-Dame (fot. W. Marcinkowski)
W obu tych przypadkach to jeden człowiek wyzwala prze-
łom, ale później wydarzenia postępują już niejako sa-
moczynnie: następców poszukuje się tam, skąd przybył
mistrz, jedno zamówienie implikuje następne, naśladu-
jące uznane dzieło. Powracamy przez to do konstatacji
Mullera, od której rozpoczęliśmy ten przegląd: Mikołaj
z Lejdy jako „outstanding exponent” tego, co nowe
w rzeźbie ostatniej tercji wieku XV na północ od Alp.
5.2. Europa środkowo-wschodnia u schyłku średniowiecza
- „Kunstlandschaft” czy „Passland”?
Analizując wpływ Mikołaja z Lejdy i sztuki górno-
reńskiej w Europie środkowo-wschodniej w końcu wie-
ku XV zauważa się tylko jedno tiwałe centrum tych od-
działywań - Wiedeń. Jedynie w Wiedniu ta sztuka za-
151
w retabulum ołtarza głównego kościoła par. (ew.) Panny Marii
w Zwickau, ukończone 1479 (cop. Sachsische Landesbibliothek -
Staats- und Universitatsbibliothek Dresden, Dezernat Deutsche
Fotothek; fot. W. Móbius)
Brak natomiast w całej Europie środkowowschod-
niej grobowców dwukondygnacyjnych, podobnie epi-
tafiów z dwiema postaciami (bez osoby polecającej).
Trudno też wskazać tu na wolno stojące krucyfiksy
cmentarne w typie Mikołajowego dla Baden-Baden.
Wydaje się, że w tym właśnie tkwi zasadnicza różnica
w stosunku do oddziaływań Mikołaja na Zachodzie,
gdzie dzieł zdradzających inspirację pracami Holendra
także w ich „gatunkowym” wymiarze jest bardzo wiele.
Mimo tych wszystkich zastrzeżeń, pojęcie „wpływ
Mikołaja z Lejdy” wydaje się dopuszczalne, gdy traktu-
jemy osobę rzeźbiarza jako pars pro toto wielkiej fali in-
spiracji zachodniej, tak jak mówiąc o „parleryzmie” mamy
przecież na myśli szeroko rozpowszechnione w sztuce
po roku 1350 znamiona realistycznej reakcji na idealizm
„gotyku promienistego”, niekoniecznie będące dziełem
członków sławnej rodziny architektów i kamieniarzy.
27. Św. Małgorzata, ok. 1470. Strasburg,
Musee de POeuvre Notre-Dame (fot. W. Marcinkowski)
W obu tych przypadkach to jeden człowiek wyzwala prze-
łom, ale później wydarzenia postępują już niejako sa-
moczynnie: następców poszukuje się tam, skąd przybył
mistrz, jedno zamówienie implikuje następne, naśladu-
jące uznane dzieło. Powracamy przez to do konstatacji
Mullera, od której rozpoczęliśmy ten przegląd: Mikołaj
z Lejdy jako „outstanding exponent” tego, co nowe
w rzeźbie ostatniej tercji wieku XV na północ od Alp.
5.2. Europa środkowo-wschodnia u schyłku średniowiecza
- „Kunstlandschaft” czy „Passland”?
Analizując wpływ Mikołaja z Lejdy i sztuki górno-
reńskiej w Europie środkowo-wschodniej w końcu wie-
ku XV zauważa się tylko jedno tiwałe centrum tych od-
działywań - Wiedeń. Jedynie w Wiedniu ta sztuka za-
151