DOI Artikel:
Pencakowski, Paweł: Cuda św. Jana Kantego - cykl obrazów włoskich w kolegiacie akademickiej Św Anny w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20620#0053
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 8-9 (2002/2003)
ISSN 0071-6723
Paweł Pencakowski
Cuda św. Jana Kantego — cykl obrazów włoskich
W KOLEGIACIE AKADEMICKIEJ Św. ANNY W KRAKOWIE*
Wprowadzenie
W krakowskim kościele Św. Anny zachował się
zespół sześciu osiemnastowiecznych obrazów przed-
stawiających cuda św. Jana Kantego. Są one malo-
wane na niezagruntowanym płótnie, które nacią-
gnięto na krosna, rozbudowane przez zastosowanie
dodatkowych, profilowanych desek, tworzących
bogatą formę obramienia. Technika malowania, ce-
lowo uwydatniająca splot materii, sprawia, że malo-
widła przypominają gobeliny1. Technika tego rodza-
ju nie była niczym niezwykłym w nowożytnej Euro-
pie (szczególnie w XVIII w.). Posługiwano się nią ze
względu na stosunkowo niską cenę i szybkie tempo
realizacji2. „Gobeliny” w kościele Św. Anny są wy-
jątkowe poprzez imitowanie obrazów w snycerskich
ramach, obwieszonych girlandami kwiatów (ukaza-
nych iluzjonistycznie). W dolnej partii każdego z
obrazów widnieje, „nałożony na ramę”, poziomy, ilu-
zjonistyczny kartusz o miękkich formach z jedno-
zdaniowym łacińskim napisem, malowanym kapita-
* Wyrazy wdzięczności za bezinteresowną, koleżeńską po-
moc w uzyskaniu niedostępnych w kraju materiałów oraz ilu-
stracji kieruję pod adresem prof. prof. ks. Andrzeja Witki
i Marcella Fagiola z Centro di Studi sulla Cultura e 1’Imagine di
Roma, dra Mirosława Lenarta z Uniwersytetu Padewskiego, p.
Ireny Woyciechowskiej z Krakowa oraz personelu Biblioteca
Casanatense di Roma. Tomaszowi Kalarusowi dziękuję za udo-
stępnienie mi fotografii.
1 Jedno z malowideł zostało przemalowane (z wyjątkiem
„ramy”), w związku z czym efekt imitacji tkaniny znikł. Restau-
racji tej dokonał w r. 1878 malarz Józef Cholewicz, który po-
zostawił o tym informację na obrazie. Ponadto wszystkie „me-
daliony” były odnawiane w latach 1882-1887 (ks. J. Bukow-
ski, Krótka wiadomośćbistoryczno-artystyczna o kościele Świętej Anny
w Krakowie..., Kraków 1903, s. 41) oraz w latach sześćdziesią-
tą w trzech biegnących falisto wierszach; mamy więc
tu do czynienia z podpisami pozwalającymi rozpo-
znać poszczególne wydarzenia. Dzieła te, z powodu
jednakowego kształtu, formatu, techniki wykonania,
formy podpisu i wyrazu artystycznego, na pierwszy
rzut oka sprawiają wrażenie pewnej całości.
Malowidła, eksponowane w prezbiterium kole-
giaty (il. 1), na ścianach nad stallami, nie doczeka-
ły się jak dotąd odrębnego opracowania, a wzmian-
ki o nich w literaturze naukowej charakteryzują się
lapidarnością. Obrazy (il. 3—8), wiązane w swej ge-
nezie z uroczystościami kanonizacji św. Jana Kante-
go, wspomniane były przez ks. Marcina Tylkowskie-
go, dziewiętnastowiecznego monografistę kościoła
Św. Anny3. W Katalogu zabytkóiu datowane są na
rok 1767 i przypisane Janowi Neyderferowi4. Mają
one przedstawiać: „cudowne uzdrowienia Sebastia-
na Luzarka, Antoniego Oleksowicza, Teresy Chyliń-
skiej, Marianny Gawlickiej, Jadwigi Paskówny i To-
masza Szreniawskiego”5. Atrybucję podtrzymali
Michał Rożek, Mariusz Karpowicz i ostatnio Jan
tych XX w. pod kierunkiem Eugeniusza Czuhorskiego. Po raz
ostatni malowidła konserwowane były w r. 1995 przez mgr
Małgorzatę Lisowską-Dziubową. Badania z zakresu chemii kon-
serwatorskiej przeprowadziła dr Maria Rogoż. Wspomniane
osoby udzieliły mi cennych informacji, za które niniejszym dzię-
kuję.
2 Dobrym przykładem, znanym mi ponadto z autopsji, są
malowidła w pałacu Gonzagów w Mantui, wykonane jako uzu-
pełnienie gobelinów Rafaela, których wczesną edycję posiadali
wspomniani książęta w swej rodowej siedzibie.
3 M. Tylkowski, Krótki opis kościoła akademickiego ko-
legiaty Sw. Anny w Krakowie, Kraków 1863, s. 18 i n.
4 Katalog zabytków sztuki w Polsce [dalej: KZSP], t. IV: Miasto
Kraków, ci. II: Kościoły i klasztory Śródmieścia, z. 1, s. 85.
5 Tamże.
47
Seria Nowa, t. 8-9 (2002/2003)
ISSN 0071-6723
Paweł Pencakowski
Cuda św. Jana Kantego — cykl obrazów włoskich
W KOLEGIACIE AKADEMICKIEJ Św. ANNY W KRAKOWIE*
Wprowadzenie
W krakowskim kościele Św. Anny zachował się
zespół sześciu osiemnastowiecznych obrazów przed-
stawiających cuda św. Jana Kantego. Są one malo-
wane na niezagruntowanym płótnie, które nacią-
gnięto na krosna, rozbudowane przez zastosowanie
dodatkowych, profilowanych desek, tworzących
bogatą formę obramienia. Technika malowania, ce-
lowo uwydatniająca splot materii, sprawia, że malo-
widła przypominają gobeliny1. Technika tego rodza-
ju nie była niczym niezwykłym w nowożytnej Euro-
pie (szczególnie w XVIII w.). Posługiwano się nią ze
względu na stosunkowo niską cenę i szybkie tempo
realizacji2. „Gobeliny” w kościele Św. Anny są wy-
jątkowe poprzez imitowanie obrazów w snycerskich
ramach, obwieszonych girlandami kwiatów (ukaza-
nych iluzjonistycznie). W dolnej partii każdego z
obrazów widnieje, „nałożony na ramę”, poziomy, ilu-
zjonistyczny kartusz o miękkich formach z jedno-
zdaniowym łacińskim napisem, malowanym kapita-
* Wyrazy wdzięczności za bezinteresowną, koleżeńską po-
moc w uzyskaniu niedostępnych w kraju materiałów oraz ilu-
stracji kieruję pod adresem prof. prof. ks. Andrzeja Witki
i Marcella Fagiola z Centro di Studi sulla Cultura e 1’Imagine di
Roma, dra Mirosława Lenarta z Uniwersytetu Padewskiego, p.
Ireny Woyciechowskiej z Krakowa oraz personelu Biblioteca
Casanatense di Roma. Tomaszowi Kalarusowi dziękuję za udo-
stępnienie mi fotografii.
1 Jedno z malowideł zostało przemalowane (z wyjątkiem
„ramy”), w związku z czym efekt imitacji tkaniny znikł. Restau-
racji tej dokonał w r. 1878 malarz Józef Cholewicz, który po-
zostawił o tym informację na obrazie. Ponadto wszystkie „me-
daliony” były odnawiane w latach 1882-1887 (ks. J. Bukow-
ski, Krótka wiadomośćbistoryczno-artystyczna o kościele Świętej Anny
w Krakowie..., Kraków 1903, s. 41) oraz w latach sześćdziesią-
tą w trzech biegnących falisto wierszach; mamy więc
tu do czynienia z podpisami pozwalającymi rozpo-
znać poszczególne wydarzenia. Dzieła te, z powodu
jednakowego kształtu, formatu, techniki wykonania,
formy podpisu i wyrazu artystycznego, na pierwszy
rzut oka sprawiają wrażenie pewnej całości.
Malowidła, eksponowane w prezbiterium kole-
giaty (il. 1), na ścianach nad stallami, nie doczeka-
ły się jak dotąd odrębnego opracowania, a wzmian-
ki o nich w literaturze naukowej charakteryzują się
lapidarnością. Obrazy (il. 3—8), wiązane w swej ge-
nezie z uroczystościami kanonizacji św. Jana Kante-
go, wspomniane były przez ks. Marcina Tylkowskie-
go, dziewiętnastowiecznego monografistę kościoła
Św. Anny3. W Katalogu zabytkóiu datowane są na
rok 1767 i przypisane Janowi Neyderferowi4. Mają
one przedstawiać: „cudowne uzdrowienia Sebastia-
na Luzarka, Antoniego Oleksowicza, Teresy Chyliń-
skiej, Marianny Gawlickiej, Jadwigi Paskówny i To-
masza Szreniawskiego”5. Atrybucję podtrzymali
Michał Rożek, Mariusz Karpowicz i ostatnio Jan
tych XX w. pod kierunkiem Eugeniusza Czuhorskiego. Po raz
ostatni malowidła konserwowane były w r. 1995 przez mgr
Małgorzatę Lisowską-Dziubową. Badania z zakresu chemii kon-
serwatorskiej przeprowadziła dr Maria Rogoż. Wspomniane
osoby udzieliły mi cennych informacji, za które niniejszym dzię-
kuję.
2 Dobrym przykładem, znanym mi ponadto z autopsji, są
malowidła w pałacu Gonzagów w Mantui, wykonane jako uzu-
pełnienie gobelinów Rafaela, których wczesną edycję posiadali
wspomniani książęta w swej rodowej siedzibie.
3 M. Tylkowski, Krótki opis kościoła akademickiego ko-
legiaty Sw. Anny w Krakowie, Kraków 1863, s. 18 i n.
4 Katalog zabytków sztuki w Polsce [dalej: KZSP], t. IV: Miasto
Kraków, ci. II: Kościoły i klasztory Śródmieścia, z. 1, s. 85.
5 Tamże.
47