DOI Artikel:
Zgórniak, Marek: Dlaczego goryl Fremieta porywa kobietę?
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20620#0087
p. Fremieta, Goryl porywający młodą Murzynkę, nie
została przyjęta. Była to grupa bardzo dziwna i od-
rażająca, która może przyśnić się w koszmarnym
śnie: małpa o herkulesowej sile ciągnąca w biegu
kruche i wdzięczne zwłoki, przyciśnięte do włocha-
tej piersi. Mamy nadzieję, że to znakomite dzieło, bo
jest znakomite, zostanie odlane w brązie i umiesz-
czone w jakimś muzeum zoologicznym”20.
W „Journal amusant” Nadar opublikował kary-
katurę rzeźby z podpisem, który wyśmiewał raczej
jury niż artystę: „Oto, Panowie i Panie, sławny Go-
ryl p. Fremieta. Unosi do puszczy kobietkę, by ją
zjeść. Pan Fremiet nie potrafił powiedzieć, z jakim
sosem, a jury wykorzystało to jako pretekst, by od-
rzucić tę interesującą pracę”21. Ernest Chesneau do-
strzegał w rzeźbie metaforyczny protest przeciw
męskiej brutalności22, ale inni, jak Du Camp, stawia-
li poważne zarzuty: Fremiet szuka już tylko dowci-
pu i niezwykłości, cennych rzeczy, z którymi jednak
sztuka nie ma zwykle nic wspólnego23. Przyczyny
oburzenia wyjaśnia tekst Baudelaire’a: „Fremiet to
na pewno dobry rzeźbiarz; zręczny, odważny, subtel-
ny, szuka zaskakującego efektu i czasem go znajdu-
je; ale nieszczęście w tym, że szuka go, omijając wła-
ściwą drogę. Orangutan porywa kobietę w głąb lasu
(praca odrzucona, której oczywiście nie widziałem)
jest pomysłem prawdziwie godnym dowcipnisia.
Dlaczego nie krokodyl, tygrys czy inne zwierzę, któ-
re może pożreć kobietę? A nie, bo tu nie chodzi o po-
żarcie, ale o zgwałcenie. Tylko małpa, i to małpa
ogromna, która jest czymś mniej i czymś więcej niż
człowiek, ma czasem jego apetyt na kobietę. Oto
sposób zaskoczenia. «On ją porywa; czy ona zdoła się
oprzeć?» Takie pytanie postawi sobie cała publicz-
ność kobieca. Uczucie osobliwe, złożone po części
z przerażenia, po części ze sprośnej ciekawości, za-
pewni sukces. A jednak, ponieważ Fremiet jest do-
skonałym rzemieślnikiem, dobrze skopiuje i wymo-
deluje zwierzę i kobietę. Takie tematy doprawdy nie
są godne dojrzałego talentu i jury dobrze zrobiło, od-
rzucając ten grząski dramat”24.
20 T. Gautier, Exposition de 1859, wyd. W. Drost,
U. Henninges, Heidelberg 1992, s. 213.
21 „Journal amusant”, 16 VII 1859- Rysunek reprodukują
Drost i Riechers w: C. B audelaire, La sculpture au Salon de
1859. Texte de la „Revue franęaise”. Preprint partiel d’une edition
commentee du Salon 1859 par W. Drost avec la cooperation de
U. Riechers, Fachbereich. Universitat Siegen 3: 1999, s. 37.
Chevillot (op. cit., s. 35) podaje: „Journal pour rire”, 16 VII.
Wyrażenie „a ąuelle sauce” oznacza również „w jaki sposób”.
22 „protestation [...] contrę la brutalite de 1’homme”.
E. Che sneau, Librę etude sur Part contemporain. Salon de
7. Jules-Laurent Terrier, goryle w Muzeum Historii Naturalnej
w Paryżu — aranżacja rzeźbiarska (wg Fremiet, Les Gorilles
du Museum, „Illustration”, 1900, t. 115). W r. 2002 grupa
była nadal eksponowana w muzeum, w Grandę Galerie
de l’Evolution
Porównanie powyższych wypowiedzi wskazuje,
że ich autorzy różnili się nie tylko w moralnej i ar-
tystycznej ocenie, ale też w rozpoznaniu tematu
dzieła, które jako odrzucone nie figurowało w kata-
logu Salonu25. Odosobnione twierdzenie Baude-
laire’a, iż wielka małpa jest orangutanem, można po-
minąć, jako że poeta ponoć rzeźby nie widział.
1859, Revue des Races latines 14: 1859, s. 17. Drost i Rie-
chers, op. cit., s. 76.
23 Du Camp, Le Salon de 1859, Paris 1859, s. 193. Po-
daję za Gautier, op. cit., s. 449 (przypisy wydawców).
24 C. Baudelaire, Salon 1859 [w:] Tegoż, Rozmaitości es-
tetyczne, wstęp i przekład J. Guze, Gdańsk 2000, s. 300—301.
25 Nie wiadomo, z jakim tytułem Fremiet zgłosił swoją rzeź-
bę na wystawę. We fragmentarycznie zachowanym archiwum
Salonu 1859 (Archives du Louvre [dalej: AL], X Salon 1859) nie
ma informacji o dziełach odrzuconych.
81
została przyjęta. Była to grupa bardzo dziwna i od-
rażająca, która może przyśnić się w koszmarnym
śnie: małpa o herkulesowej sile ciągnąca w biegu
kruche i wdzięczne zwłoki, przyciśnięte do włocha-
tej piersi. Mamy nadzieję, że to znakomite dzieło, bo
jest znakomite, zostanie odlane w brązie i umiesz-
czone w jakimś muzeum zoologicznym”20.
W „Journal amusant” Nadar opublikował kary-
katurę rzeźby z podpisem, który wyśmiewał raczej
jury niż artystę: „Oto, Panowie i Panie, sławny Go-
ryl p. Fremieta. Unosi do puszczy kobietkę, by ją
zjeść. Pan Fremiet nie potrafił powiedzieć, z jakim
sosem, a jury wykorzystało to jako pretekst, by od-
rzucić tę interesującą pracę”21. Ernest Chesneau do-
strzegał w rzeźbie metaforyczny protest przeciw
męskiej brutalności22, ale inni, jak Du Camp, stawia-
li poważne zarzuty: Fremiet szuka już tylko dowci-
pu i niezwykłości, cennych rzeczy, z którymi jednak
sztuka nie ma zwykle nic wspólnego23. Przyczyny
oburzenia wyjaśnia tekst Baudelaire’a: „Fremiet to
na pewno dobry rzeźbiarz; zręczny, odważny, subtel-
ny, szuka zaskakującego efektu i czasem go znajdu-
je; ale nieszczęście w tym, że szuka go, omijając wła-
ściwą drogę. Orangutan porywa kobietę w głąb lasu
(praca odrzucona, której oczywiście nie widziałem)
jest pomysłem prawdziwie godnym dowcipnisia.
Dlaczego nie krokodyl, tygrys czy inne zwierzę, któ-
re może pożreć kobietę? A nie, bo tu nie chodzi o po-
żarcie, ale o zgwałcenie. Tylko małpa, i to małpa
ogromna, która jest czymś mniej i czymś więcej niż
człowiek, ma czasem jego apetyt na kobietę. Oto
sposób zaskoczenia. «On ją porywa; czy ona zdoła się
oprzeć?» Takie pytanie postawi sobie cała publicz-
ność kobieca. Uczucie osobliwe, złożone po części
z przerażenia, po części ze sprośnej ciekawości, za-
pewni sukces. A jednak, ponieważ Fremiet jest do-
skonałym rzemieślnikiem, dobrze skopiuje i wymo-
deluje zwierzę i kobietę. Takie tematy doprawdy nie
są godne dojrzałego talentu i jury dobrze zrobiło, od-
rzucając ten grząski dramat”24.
20 T. Gautier, Exposition de 1859, wyd. W. Drost,
U. Henninges, Heidelberg 1992, s. 213.
21 „Journal amusant”, 16 VII 1859- Rysunek reprodukują
Drost i Riechers w: C. B audelaire, La sculpture au Salon de
1859. Texte de la „Revue franęaise”. Preprint partiel d’une edition
commentee du Salon 1859 par W. Drost avec la cooperation de
U. Riechers, Fachbereich. Universitat Siegen 3: 1999, s. 37.
Chevillot (op. cit., s. 35) podaje: „Journal pour rire”, 16 VII.
Wyrażenie „a ąuelle sauce” oznacza również „w jaki sposób”.
22 „protestation [...] contrę la brutalite de 1’homme”.
E. Che sneau, Librę etude sur Part contemporain. Salon de
7. Jules-Laurent Terrier, goryle w Muzeum Historii Naturalnej
w Paryżu — aranżacja rzeźbiarska (wg Fremiet, Les Gorilles
du Museum, „Illustration”, 1900, t. 115). W r. 2002 grupa
była nadal eksponowana w muzeum, w Grandę Galerie
de l’Evolution
Porównanie powyższych wypowiedzi wskazuje,
że ich autorzy różnili się nie tylko w moralnej i ar-
tystycznej ocenie, ale też w rozpoznaniu tematu
dzieła, które jako odrzucone nie figurowało w kata-
logu Salonu25. Odosobnione twierdzenie Baude-
laire’a, iż wielka małpa jest orangutanem, można po-
minąć, jako że poeta ponoć rzeźby nie widział.
1859, Revue des Races latines 14: 1859, s. 17. Drost i Rie-
chers, op. cit., s. 76.
23 Du Camp, Le Salon de 1859, Paris 1859, s. 193. Po-
daję za Gautier, op. cit., s. 449 (przypisy wydawców).
24 C. Baudelaire, Salon 1859 [w:] Tegoż, Rozmaitości es-
tetyczne, wstęp i przekład J. Guze, Gdańsk 2000, s. 300—301.
25 Nie wiadomo, z jakim tytułem Fremiet zgłosił swoją rzeź-
bę na wystawę. We fragmentarycznie zachowanym archiwum
Salonu 1859 (Archives du Louvre [dalej: AL], X Salon 1859) nie
ma informacji o dziełach odrzuconych.
81