DOI Artikel:
Winiewicz, Joanna: Wiedeńskie zbiory Karola Lanckorońskiego przed stu laty
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20620#0122
tematycznie na rynku antykwarskim, co odnotowy-
wały katalogi brytyjskich i szwajcarskich domów au-
kcyjnych zwłaszcza w latach 1958—1965, później w
latach osiemdziesiątych. Gdyby ktoś wówczas uważ-
nie śledził rynek pod tym właśnie kątem, doszedłby
zapewne do przekonania, że jednak spora ich część
ocalała — i to nie tylko obrazy, których sprzedaż była
komentowana, jak zakup obrazu Paola Ucella przez
British Museum w Londynie78 i dzieła Masaccia przez
The J. Paul Getty Museum w Los Angeles (wówczas
w Malibu)79. Wzbogacały one systematycznie także
inne europejskie i amerykańskie kolekcje.
W latach siedemdziesiątych Karolina Lancko-
rońska przekazała lub sprzedała kilkanaście dzieł
wiedeńskim zbiorom państwowym: Osterreichische
Galerie w Belwederze80 i Graphische Sammlung Al-
bertina81. Pojedyncze obrazy — jeszcze przed jej
wielkim darem z roku 1994 — przekazywała także
do Polski. W roku 1975 Muzeum Narodowe w
Krakowie otrzymało obraz Jacka Malczewskiego
zatytułowany Don Kichot i Sancho Pansa — portret
Karola Lanckorońskiego w roli Don Kichota i au-
toportret artysty, który przywdział kostium jego
giermka82. Również w latach siedemdziesiątych po-
darowała zakonowi Benedyktynów w Tyńcu płótno
Sw. Benedykt i św. Scholastyka^.
78 National Gallery w Londynie zakupiła obraz Św. Jerzy Pa-
ola Ucella w r. 1952. Pisał o tym wiedeński „Neuer Kurier” z 20
V 1952 r. pod tytułem Dorotheumskandal in London. Nabytek
komentowała też prasa brytyjska, o czym wiadomo z notatki w
„Gazette des Beaux-Arts”, nr 1086-1087, juillet-aout 1959
(supplement), s. 5: „L’acquisition du nouveau tableau de la Na-
tional Gallery Saint Georges et le dragon de Paolo Ucello pour 125
000 livres a ete commentee dans la presse anglaise [...] Peu de per-
sonnes avaient pu le voir [w pałacu Lanckorońskich - J.W.-W],
car il etait difficile d’en avoir la permission et elle n’avait pas
pretee a aucune exposition”.
79 Obecnie Los Angeles, muzeum nabyło obraz Masaccia Sw.
Andrzej w r. 1979, zob. Kuczman, Kolekcja włoskich obrazów...,
s. 124.
80 W Osterreichische Galerie znajdują się następujące obiek-
ty z daru Karoliny Lanckorońskiej z r. 1973: Heinrich von An-
geli (1840-1925), Portret Małgorzaty Lanckorońskiej, oh, deska,
70,5 X 53 cm, sygn. z prawej u dołu: H. Angeli.1914, nr inw.
6014, zob. Kunst in Wien nm 1900. Die andere Seite, Eisenstadt
1987 [katalog wystawy Schloss Halbturn], poz. 8, fig.; Karl von
Blaas (1815-1894), Portret Leonii z Potockich Lanckorońskiej z
synem Karolem, oh, pł., 179 X 127 cm, sygn. u dołu pośrodku:
C. Blaas 1852, nr inw. 5983, zob. B. Wild, Carl von Blaas
1815—1894. Wiirdigung des Historienmalers, Wien 1985 [katalog
wystawy Osterreichische Galerie, Oberes Belvedere], poz. 11, il.
10, tu wzmiankowany też szkic olejny (na kartonie) do tego
portretu, ze zbiorów prywatnych, tamże, poz. 12, il. 13; rzeź-
ba Wilhelma Góssera (1881-1966), Portret Adelajdy Lanckoroń-
skiej, brąz, nr inw. 5985 i relief w brązie, nr inw. 6013; Karl
Sterrer (1844—1918), Portret Karola Lanckorońskiego, oh, pł., nr
Rekonstrukcja kolekcji Karola Lanckorońskie-
go — zadanie do niedawna wydawałoby się karko-
łomne — dziś jest już w znacznym stopniu możli-
wa, mimo że wciąż brak solidnej bazy źródłowej w
postaci inwentarza, który obejmowałby całość
zbiorów. Liczne artykuły i felietony prasowe z
ostatniego dwudziestolecia wieku XIX, a także z
lat 1901—1933, wzmianki rozproszone po różnych
publikacjach, wreszcie spisy kolekcji z czasów II
wojny światowej i lat 1946—195084 pozwalają czę-
ściowo odtworzyć zarówno wygląd wnętrz pałacu,
jak i kolekcję obrazów.
* * *
„Man denkt an die Zeit Fischeńs von Erlach” —
opisywał nowo wzniesiony pałac Ludwig von He-
vesi. „Der Saalbau in der Mitte, das hohe Mansar-
dendach, die geschweisten Fenstergiebel, in denen
Instrumente und Gerathschaften der Kunst ais
Ornamente diennen — das Alles deutet in jene
grosse Wiener Zeit zuruck”85. Nawiązanie do ar-
chitektury okresu świetności Austrii było, jak wia-
domo, zamierzone, a jeden z jej najlepszych przy-
kładów — pałac belwederski księcia Eugeniusza Sa-
baudzkiego — znajdował się tuż obok86.
inw. 5984 (zob. przyp. 149). W tymże r. 1973 Galeria zakupi-
ła od Karoliny Lanckorońskiej kompozycję Hansa Makarta,
Motyw z parka Hellbrunn, oh, deska, 25 X 33,5 cm, nr inw.
6320. W r. 1960 Antoni Lanckoroński przekazał zbiorom w
Belwederze dwie XVIII-wieczne rzeźby kamienne z rodzinnej
kolekcji: Ceres i Popiersie kobiety (nry inw. 6281, 6282).
81 Pięć rysunków Augusta Pettenkofena (1822-1889) znaj-
dowało się jako depozyt bezterminowy w Verein der Museums-
freunde, nry inw. 28014—28018. Ich deponent, Antoni Lancko-
roński, zastrzegł, że w przypadku rozwiązania tego stowarzysze-
nia rysunki przejdą na własność Albertiny. W r. 1971 Alberti-
na kupiła od Karoliny i Adelajdy Lanckorońskich m.in. rysunek
Gustawa Klimta (1862—1918) Talia i Melpomena (nr inw.
36059), nieznanego artysty Studium portretowe kobiety iv ka-
peluszu przed oknem, nr inw. 36058, rysunek piórkiem Pau-
la Trogera (1698—1762) Fontanna rzymska, nr inw. 36054. W
r. 1972 Karolina Lanckorońska podarowała malowany tempe-
rą około r. 1881 obraz nieznanego artysty niemieckiego Para na
koniu, nr inw. 36220.
82 Orient w sztuce polskiej, Kraków 1992 [katalog wystawy,
Muzeum Narodowe w Krakowie], poz. III, 41.
83 Obraz przypisywany jest Antonio Sabattiniemu, zob. Ty-
niec. Sztuka i kultura benedyktynów od wieku XI do XVIII, Kra-
ków 1994 [katalog wystawy, Zamek Królewski na Wawelu], s.
50, poz. IV/2.
84 Zob. przyp. 60.
85 H evesi, Palais..., s. 17.
86 W r. 1752 cesarz nabył od jego spadkobierców pałac wraz
z ogrodem. W latach 1783-1889 w Belwederze mieściły się
cesarskie zbiory sztuki, w latach 1904—1914 w Górnym Belwe-
116
wały katalogi brytyjskich i szwajcarskich domów au-
kcyjnych zwłaszcza w latach 1958—1965, później w
latach osiemdziesiątych. Gdyby ktoś wówczas uważ-
nie śledził rynek pod tym właśnie kątem, doszedłby
zapewne do przekonania, że jednak spora ich część
ocalała — i to nie tylko obrazy, których sprzedaż była
komentowana, jak zakup obrazu Paola Ucella przez
British Museum w Londynie78 i dzieła Masaccia przez
The J. Paul Getty Museum w Los Angeles (wówczas
w Malibu)79. Wzbogacały one systematycznie także
inne europejskie i amerykańskie kolekcje.
W latach siedemdziesiątych Karolina Lancko-
rońska przekazała lub sprzedała kilkanaście dzieł
wiedeńskim zbiorom państwowym: Osterreichische
Galerie w Belwederze80 i Graphische Sammlung Al-
bertina81. Pojedyncze obrazy — jeszcze przed jej
wielkim darem z roku 1994 — przekazywała także
do Polski. W roku 1975 Muzeum Narodowe w
Krakowie otrzymało obraz Jacka Malczewskiego
zatytułowany Don Kichot i Sancho Pansa — portret
Karola Lanckorońskiego w roli Don Kichota i au-
toportret artysty, który przywdział kostium jego
giermka82. Również w latach siedemdziesiątych po-
darowała zakonowi Benedyktynów w Tyńcu płótno
Sw. Benedykt i św. Scholastyka^.
78 National Gallery w Londynie zakupiła obraz Św. Jerzy Pa-
ola Ucella w r. 1952. Pisał o tym wiedeński „Neuer Kurier” z 20
V 1952 r. pod tytułem Dorotheumskandal in London. Nabytek
komentowała też prasa brytyjska, o czym wiadomo z notatki w
„Gazette des Beaux-Arts”, nr 1086-1087, juillet-aout 1959
(supplement), s. 5: „L’acquisition du nouveau tableau de la Na-
tional Gallery Saint Georges et le dragon de Paolo Ucello pour 125
000 livres a ete commentee dans la presse anglaise [...] Peu de per-
sonnes avaient pu le voir [w pałacu Lanckorońskich - J.W.-W],
car il etait difficile d’en avoir la permission et elle n’avait pas
pretee a aucune exposition”.
79 Obecnie Los Angeles, muzeum nabyło obraz Masaccia Sw.
Andrzej w r. 1979, zob. Kuczman, Kolekcja włoskich obrazów...,
s. 124.
80 W Osterreichische Galerie znajdują się następujące obiek-
ty z daru Karoliny Lanckorońskiej z r. 1973: Heinrich von An-
geli (1840-1925), Portret Małgorzaty Lanckorońskiej, oh, deska,
70,5 X 53 cm, sygn. z prawej u dołu: H. Angeli.1914, nr inw.
6014, zob. Kunst in Wien nm 1900. Die andere Seite, Eisenstadt
1987 [katalog wystawy Schloss Halbturn], poz. 8, fig.; Karl von
Blaas (1815-1894), Portret Leonii z Potockich Lanckorońskiej z
synem Karolem, oh, pł., 179 X 127 cm, sygn. u dołu pośrodku:
C. Blaas 1852, nr inw. 5983, zob. B. Wild, Carl von Blaas
1815—1894. Wiirdigung des Historienmalers, Wien 1985 [katalog
wystawy Osterreichische Galerie, Oberes Belvedere], poz. 11, il.
10, tu wzmiankowany też szkic olejny (na kartonie) do tego
portretu, ze zbiorów prywatnych, tamże, poz. 12, il. 13; rzeź-
ba Wilhelma Góssera (1881-1966), Portret Adelajdy Lanckoroń-
skiej, brąz, nr inw. 5985 i relief w brązie, nr inw. 6013; Karl
Sterrer (1844—1918), Portret Karola Lanckorońskiego, oh, pł., nr
Rekonstrukcja kolekcji Karola Lanckorońskie-
go — zadanie do niedawna wydawałoby się karko-
łomne — dziś jest już w znacznym stopniu możli-
wa, mimo że wciąż brak solidnej bazy źródłowej w
postaci inwentarza, który obejmowałby całość
zbiorów. Liczne artykuły i felietony prasowe z
ostatniego dwudziestolecia wieku XIX, a także z
lat 1901—1933, wzmianki rozproszone po różnych
publikacjach, wreszcie spisy kolekcji z czasów II
wojny światowej i lat 1946—195084 pozwalają czę-
ściowo odtworzyć zarówno wygląd wnętrz pałacu,
jak i kolekcję obrazów.
* * *
„Man denkt an die Zeit Fischeńs von Erlach” —
opisywał nowo wzniesiony pałac Ludwig von He-
vesi. „Der Saalbau in der Mitte, das hohe Mansar-
dendach, die geschweisten Fenstergiebel, in denen
Instrumente und Gerathschaften der Kunst ais
Ornamente diennen — das Alles deutet in jene
grosse Wiener Zeit zuruck”85. Nawiązanie do ar-
chitektury okresu świetności Austrii było, jak wia-
domo, zamierzone, a jeden z jej najlepszych przy-
kładów — pałac belwederski księcia Eugeniusza Sa-
baudzkiego — znajdował się tuż obok86.
inw. 5984 (zob. przyp. 149). W tymże r. 1973 Galeria zakupi-
ła od Karoliny Lanckorońskiej kompozycję Hansa Makarta,
Motyw z parka Hellbrunn, oh, deska, 25 X 33,5 cm, nr inw.
6320. W r. 1960 Antoni Lanckoroński przekazał zbiorom w
Belwederze dwie XVIII-wieczne rzeźby kamienne z rodzinnej
kolekcji: Ceres i Popiersie kobiety (nry inw. 6281, 6282).
81 Pięć rysunków Augusta Pettenkofena (1822-1889) znaj-
dowało się jako depozyt bezterminowy w Verein der Museums-
freunde, nry inw. 28014—28018. Ich deponent, Antoni Lancko-
roński, zastrzegł, że w przypadku rozwiązania tego stowarzysze-
nia rysunki przejdą na własność Albertiny. W r. 1971 Alberti-
na kupiła od Karoliny i Adelajdy Lanckorońskich m.in. rysunek
Gustawa Klimta (1862—1918) Talia i Melpomena (nr inw.
36059), nieznanego artysty Studium portretowe kobiety iv ka-
peluszu przed oknem, nr inw. 36058, rysunek piórkiem Pau-
la Trogera (1698—1762) Fontanna rzymska, nr inw. 36054. W
r. 1972 Karolina Lanckorońska podarowała malowany tempe-
rą około r. 1881 obraz nieznanego artysty niemieckiego Para na
koniu, nr inw. 36220.
82 Orient w sztuce polskiej, Kraków 1992 [katalog wystawy,
Muzeum Narodowe w Krakowie], poz. III, 41.
83 Obraz przypisywany jest Antonio Sabattiniemu, zob. Ty-
niec. Sztuka i kultura benedyktynów od wieku XI do XVIII, Kra-
ków 1994 [katalog wystawy, Zamek Królewski na Wawelu], s.
50, poz. IV/2.
84 Zob. przyp. 60.
85 H evesi, Palais..., s. 17.
86 W r. 1752 cesarz nabył od jego spadkobierców pałac wraz
z ogrodem. W latach 1783-1889 w Belwederze mieściły się
cesarskie zbiory sztuki, w latach 1904—1914 w Górnym Belwe-
116