DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Grzęda, Mateusz: Wizerunek Władysława Jagiełły na nagrobku w katedrze na Wawelu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.32431#0069
63
7. Figury sokoła i psa na cokole tumby nagrobnej Władysława Jagiełły (Gabinet Rycin Polskiej Akademii Umiejętności)
skojarzenia ze sztuką włoskiego późnego Trecenta i wcze-
snego Quattrocenta. Chociaż trudno wskazać na podobne
wizerunki wykonane w kamieniu, to nie sposób pominąć
realistycznych rysunków zwierząt w północnowłoskich tzw.
taccuinach, czyli zbiorach rysunków, stanowiących rodzaj
wzorników artystycznych 68. W podstawowym do dziś eseju
dotyczącym „portretów zwierzęcych” Otto Pacht wskazał na
środowisko artystyczne Lombardii, w którym dokonał się
ważny przełom, polegający na tworzeniu wizerunków zwie-
rząt i roślin w oparciu o obserwację świata naturalnego 69.
Znanym artystą, którego rysunki zwierząt wykraczają poza
ówczesne standardy w odzwierciedlaniu natury jest Gio-
vannino de’Grassi (około 1355/60-1398), który w ostatniej
ćwierci xiv wieku pełnił wiodącą rolę na dworze księcia
Mediolanu Gian Galeazza Viscontiego, dla którego praco-
wał jako malarz, rzeźbiarz i architekt 70. Taccuino autorstwa
Giovannina de’Grassiego i jego uczniów, przechowywane
w Bergamo 71, zawiera pokaźny zbiór szczegółowych stu-
diów różnych gatunków zwierząt, wśród których poczesne
miejsce zajmują rysunki jastrzębi 72. Naturalizm zwierząt
przypisywanych Giovanniniemu de’Grassiemu ma jednak
szczególny charakter. Znajdujące się w Taccuino z Bergamo
rysunki prezentują ptaki, psy, konie i jelenie w drobiazgowy,
a zarazem statyczny sposób. Żadne ze zwierząt nie jest uka-
zane w ruchu, co nadaje im poniekąd charakter ilustracji
encyklopedycznych 73. Próby ukazania zwierząt w akcji,
68 O późnośredniowiecznych wzornikach zob. U. Jenni, Vom Mus-
terburch zum Skizzenbuch, [w:] Die Parler und der Schóne Stil, t. 3,
s. 139-141-
69 O. Pacht, Early Italian Nature Studies and the Early Calendar
Landscape, „Journal of the Warburg and Courtauld Institutes”, 13,
1950, no. 1/2, s. 13-25.
70 Por. M. Rossi, Giovannino de Grassi. La corte e la cattedrale, Milano
1995, s. 21-32.
71 Bergamo, Biblioteca Civica A. Mai, Cassaf. 1.21; zob. m.in. U. Jenni,
Vom Musterbuch zum Skizzenbuch, s. 145; R. W. Scheller, Exem-
plum, cat. 26, s. 276-291.
72 M. Rossi, Giovannino de Grassi, s. 45-61.
73 O. Pacht, Early Italian Nature Studies, s. 16-17
np. podczas polowania, można zauważyć w rysunkach dru-
giego pokołenia artystów, czynnych w pierwszej ćwierci xv
wieku pomiędzy Mediolanem, Veroną i Mantuą. Uczniem
Giovannina de’Grassiego, mistrzem rysunku, który w tym
kierunku rozwinął naturalistyczne poszukiwania swego
mistrza był Michelino da Besozzowi, który z kolei oddziałał
na Pisanella 74. Wizerunki przyczajonych do skoku psów na
cokole wawelskiej tumby wykazują szczególne podobień-
stwo do rysunków przypisywanych Michelinowi da Besozzo,
znajdujących się w Luwrze, które ukazują psa w pogoni
za zającem [il. 8] 75 oraz do ilustracji przedstawiającej sforę
psów zagryzających dzika, znajdującej się we wspomina-
nym wyżej taccuino w Bergamo [il. 9] 76. Również sokoły na
cokole nagrobka można zestawić z tymi znajdującymi się
w bergamańskim wzorniku [il. 10] 77 łub w zbiorze rysun-
ków z Wenecji, ogólnie datowanym na koniec xiv wieku,
obecnie w Staatliche Museen w Berlinie 78. Realistycznych
74 Zob. B. Degenhard, A. Schmitt, Pisanello und Bono da Ferrara,
Miinchen 1995, s. 13-23, o działalności Michelina da Besozzo
zob.: Arte in Lombardia tra Gotico e Rinascimento, kat. wyst., red.
M. Boskovits, Milano 1988, s. 241-254; M. Dachs, Zur kiinstleri-
schen Herkunft und Entwicklung des Michelino da Besozzo, „Wiener
Jahrbuch fiir Kunstgeschichte”, 45,1992, s. 51-58; R. W. Scheller,
Exemplum, s. 62-68. Charakter rysunków w tzw. Kodeksie Vallardi
wskazuje na fakt, iż Michelino da Besozzo oraz Pisanello kopio-
wali martwe zwierzęta, które układali tak, aby sprawiały wrażenie
znajdujących się w ruchu; por. Pisanello, kat. wyst., red. P. Marini,
Milano 1996.
75 Paryż, Luwr 2568, zob. B. Degenhard, A. Schmitt, Pisanello,
s. 26-27, ih 20.
76 Bergamo, Biblioteca Civica A. Mai, Cassaf. 1.21. f. iyr, zob. M. Rossi,
Giovannino de Grassi, s. 42, il. 35.
77 Bergamo, Biblioteca Civica A. Mai, Cassaf. 1.21. f. 4V, zob. M. Rossi,
Giovannino de Grassi, s. 45-46, il. 37.
78 Berlin, Staatliche Museen, Kupferstichkabinett, Inv. no. Kdz 486V;
B. Degenhard, A. Schmitt, Corpus der italienischen Zeichnun-
gen 1300-1450, part 11: Venedig, Addenda zu Siid- und Mittelitalien,
vol. 1: Katalog 636-664, Venedig 1300-1400, Berlin 1980, nr kat.
652-663; R. W. Scheller, Exemplum, cat. 25, s. 265-275.
7. Figury sokoła i psa na cokole tumby nagrobnej Władysława Jagiełły (Gabinet Rycin Polskiej Akademii Umiejętności)
skojarzenia ze sztuką włoskiego późnego Trecenta i wcze-
snego Quattrocenta. Chociaż trudno wskazać na podobne
wizerunki wykonane w kamieniu, to nie sposób pominąć
realistycznych rysunków zwierząt w północnowłoskich tzw.
taccuinach, czyli zbiorach rysunków, stanowiących rodzaj
wzorników artystycznych 68. W podstawowym do dziś eseju
dotyczącym „portretów zwierzęcych” Otto Pacht wskazał na
środowisko artystyczne Lombardii, w którym dokonał się
ważny przełom, polegający na tworzeniu wizerunków zwie-
rząt i roślin w oparciu o obserwację świata naturalnego 69.
Znanym artystą, którego rysunki zwierząt wykraczają poza
ówczesne standardy w odzwierciedlaniu natury jest Gio-
vannino de’Grassi (około 1355/60-1398), który w ostatniej
ćwierci xiv wieku pełnił wiodącą rolę na dworze księcia
Mediolanu Gian Galeazza Viscontiego, dla którego praco-
wał jako malarz, rzeźbiarz i architekt 70. Taccuino autorstwa
Giovannina de’Grassiego i jego uczniów, przechowywane
w Bergamo 71, zawiera pokaźny zbiór szczegółowych stu-
diów różnych gatunków zwierząt, wśród których poczesne
miejsce zajmują rysunki jastrzębi 72. Naturalizm zwierząt
przypisywanych Giovanniniemu de’Grassiemu ma jednak
szczególny charakter. Znajdujące się w Taccuino z Bergamo
rysunki prezentują ptaki, psy, konie i jelenie w drobiazgowy,
a zarazem statyczny sposób. Żadne ze zwierząt nie jest uka-
zane w ruchu, co nadaje im poniekąd charakter ilustracji
encyklopedycznych 73. Próby ukazania zwierząt w akcji,
68 O późnośredniowiecznych wzornikach zob. U. Jenni, Vom Mus-
terburch zum Skizzenbuch, [w:] Die Parler und der Schóne Stil, t. 3,
s. 139-141-
69 O. Pacht, Early Italian Nature Studies and the Early Calendar
Landscape, „Journal of the Warburg and Courtauld Institutes”, 13,
1950, no. 1/2, s. 13-25.
70 Por. M. Rossi, Giovannino de Grassi. La corte e la cattedrale, Milano
1995, s. 21-32.
71 Bergamo, Biblioteca Civica A. Mai, Cassaf. 1.21; zob. m.in. U. Jenni,
Vom Musterbuch zum Skizzenbuch, s. 145; R. W. Scheller, Exem-
plum, cat. 26, s. 276-291.
72 M. Rossi, Giovannino de Grassi, s. 45-61.
73 O. Pacht, Early Italian Nature Studies, s. 16-17
np. podczas polowania, można zauważyć w rysunkach dru-
giego pokołenia artystów, czynnych w pierwszej ćwierci xv
wieku pomiędzy Mediolanem, Veroną i Mantuą. Uczniem
Giovannina de’Grassiego, mistrzem rysunku, który w tym
kierunku rozwinął naturalistyczne poszukiwania swego
mistrza był Michelino da Besozzowi, który z kolei oddziałał
na Pisanella 74. Wizerunki przyczajonych do skoku psów na
cokole wawelskiej tumby wykazują szczególne podobień-
stwo do rysunków przypisywanych Michelinowi da Besozzo,
znajdujących się w Luwrze, które ukazują psa w pogoni
za zającem [il. 8] 75 oraz do ilustracji przedstawiającej sforę
psów zagryzających dzika, znajdującej się we wspomina-
nym wyżej taccuino w Bergamo [il. 9] 76. Również sokoły na
cokole nagrobka można zestawić z tymi znajdującymi się
w bergamańskim wzorniku [il. 10] 77 łub w zbiorze rysun-
ków z Wenecji, ogólnie datowanym na koniec xiv wieku,
obecnie w Staatliche Museen w Berlinie 78. Realistycznych
74 Zob. B. Degenhard, A. Schmitt, Pisanello und Bono da Ferrara,
Miinchen 1995, s. 13-23, o działalności Michelina da Besozzo
zob.: Arte in Lombardia tra Gotico e Rinascimento, kat. wyst., red.
M. Boskovits, Milano 1988, s. 241-254; M. Dachs, Zur kiinstleri-
schen Herkunft und Entwicklung des Michelino da Besozzo, „Wiener
Jahrbuch fiir Kunstgeschichte”, 45,1992, s. 51-58; R. W. Scheller,
Exemplum, s. 62-68. Charakter rysunków w tzw. Kodeksie Vallardi
wskazuje na fakt, iż Michelino da Besozzo oraz Pisanello kopio-
wali martwe zwierzęta, które układali tak, aby sprawiały wrażenie
znajdujących się w ruchu; por. Pisanello, kat. wyst., red. P. Marini,
Milano 1996.
75 Paryż, Luwr 2568, zob. B. Degenhard, A. Schmitt, Pisanello,
s. 26-27, ih 20.
76 Bergamo, Biblioteca Civica A. Mai, Cassaf. 1.21. f. iyr, zob. M. Rossi,
Giovannino de Grassi, s. 42, il. 35.
77 Bergamo, Biblioteca Civica A. Mai, Cassaf. 1.21. f. 4V, zob. M. Rossi,
Giovannino de Grassi, s. 45-46, il. 37.
78 Berlin, Staatliche Museen, Kupferstichkabinett, Inv. no. Kdz 486V;
B. Degenhard, A. Schmitt, Corpus der italienischen Zeichnun-
gen 1300-1450, part 11: Venedig, Addenda zu Siid- und Mittelitalien,
vol. 1: Katalog 636-664, Venedig 1300-1400, Berlin 1980, nr kat.
652-663; R. W. Scheller, Exemplum, cat. 25, s. 265-275.