DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Grzęda, Mateusz: Wizerunek Władysława Jagiełły na nagrobku w katedrze na Wawelu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.32431#0070
64
8. Michelino da Besozzo, Pies wpogoni za zającem, rysunek kolorowym
tuszem na pergaminie, Paryż, Luwr (wg: B. Degenhard, A. Schmitt,
Pisanello und Bono da Ferrara, Miinchen 1995, il. 20)
wizerunków zwierząt ukazanych wokół tumby Władysława
Jagiełły nie należy traktować jako prostego odwzorowa-
nia z natury. Zostały one zapewne skopiowane z wzornika
podobnego do lombardzkich taccuini, który zawierać
musiał wizerunki zwierząt wykonane z natury, bądź też
odrysowane z innego zbioru rysunków 9.
Zarówno obecność psów i ptaków, które przysiadły na
cokole tumby, jak i naturalistyczna fizjonomia Jagiełły
odzwierciedlają w rzeźbie naturę w sposób, który wykształcił
się w Europie na przełomie xiv i xv wieku, a który trafnie
określony został przez Ernsta Gombricha jako wybiórczy
naturalizm 80. O tym, że ten rodzaj realizmu, w którym
„odnajdujemy wzrastające skupienie się na oddaniu szcze-
79 Do dzisiejszych czasów zachowały się tylko pojedyncze przykłady
taccuinów, ale można przypuścić, iż ich stosowanie w pierwszej
połowie xv wieku było powszechne. Oprócz wzornika z Ber-
gamo, rysunków w Luwrze, opisanych później jako „Codex Vał-
lardi” zawierających studia m.in. Michelina da Besozza i Pisanella,
warto także zwrócić uwagę na taccuino przechowywane w Castello
del Buonconsiglio w Trydencie (ms. 952), ogólnie datowane na
drugą ćw. xv w., zob. R. W. Scheller, Exemplum, nr kat. 34,
s. 357-362; E. Cozzi, Taccuino di disegni, [w:J II Gotico nelle Alpi
1350-1450, kat. wyst., red. E. Castelnuovo, E De Gramatica, Trento
2002, s. 422-425.
80 E. Gombrich, Images as Luxury Objects. Supply and Demand in
the Evolution ofthe International Gothic Style, [w:] idem, The Uses
9. Warsztat Giovannina de’Grassiego, Sforapsów zagryzająca dzika,
rysunek kolorowym tuszem na pergaminie w Taccuinum, f. 17, Ber-
gamo, Biblioteca Civica A. Mai. 1.21 (wg: Marco Rossi, Giovannino
de Grassi. La corte e la cattedrale, Miłano 1995, il. 35)
gółu z natury, jak piękne kwiaty lub egzotyczne zwierzęta” 81
zamiast kompozycji, która całościowo odwoływałaby się
do doświadczenia świata zewnętrznego, świadczy stosunek
głowy Jagiełły do reszty jego ciała ukazanego jako gisant
na tumbie. O ile samą głowę cechują dobre proporcje oraz
drobiazgowość w ukazaniu szczegółów takich jak zmarszczki
i fałdy skóry [il. 1], o tyle ciało króla nie jest wolne od błędów
kompozycyjnych. Opadające ramiona i klatka piersiowa są
zbyt wąskie, czyniąc głowę monarchy za dużą w stosunku
do korpusu. Zanadto wąska talia Jagiełły jest umiejscowiona
zbyt wysoko, czyniąc klatkę piersiową i brzuch nienaturalnie
krótkimi. Pod długą, sięgającą za kolana tuniką nie rysują
się nogi, co byłoby naturalne, zwłaszcza gdy mowa o postaci
leżącej [ił. 11] 82. Głowa króla może być traktowana jak udane
studium leżącego (martwego?) człowieka, lecz reszta jego
ciała odpowiada średniowiecznej tradycji, wktórej wyobra-
żona na tumbie figura ukazywana była w pozycji stojąco-
leźącej (głowa spoczywa na poduszce, jak zwłoki na marach,
lecz nogi oparte na alegorycznym wizerunku smoka suge-
rują postawę stojącą). Twórca tumby Jagiełły nie wykazał
szczególnego zainteresowania anatomią. Oprócz królewskiej
oflmages: Studies in the Social Function of Art and visual Commu-
nication, London 1999, s. 80-107.
81 Ibidem, s. 92.
82 Niedoskonałości leżącej figury Jagiełły zauważył także P. Mro-
zowski, Polskie nagrobki gotyckie, s. 86.
8. Michelino da Besozzo, Pies wpogoni za zającem, rysunek kolorowym
tuszem na pergaminie, Paryż, Luwr (wg: B. Degenhard, A. Schmitt,
Pisanello und Bono da Ferrara, Miinchen 1995, il. 20)
wizerunków zwierząt ukazanych wokół tumby Władysława
Jagiełły nie należy traktować jako prostego odwzorowa-
nia z natury. Zostały one zapewne skopiowane z wzornika
podobnego do lombardzkich taccuini, który zawierać
musiał wizerunki zwierząt wykonane z natury, bądź też
odrysowane z innego zbioru rysunków 9.
Zarówno obecność psów i ptaków, które przysiadły na
cokole tumby, jak i naturalistyczna fizjonomia Jagiełły
odzwierciedlają w rzeźbie naturę w sposób, który wykształcił
się w Europie na przełomie xiv i xv wieku, a który trafnie
określony został przez Ernsta Gombricha jako wybiórczy
naturalizm 80. O tym, że ten rodzaj realizmu, w którym
„odnajdujemy wzrastające skupienie się na oddaniu szcze-
79 Do dzisiejszych czasów zachowały się tylko pojedyncze przykłady
taccuinów, ale można przypuścić, iż ich stosowanie w pierwszej
połowie xv wieku było powszechne. Oprócz wzornika z Ber-
gamo, rysunków w Luwrze, opisanych później jako „Codex Vał-
lardi” zawierających studia m.in. Michelina da Besozza i Pisanella,
warto także zwrócić uwagę na taccuino przechowywane w Castello
del Buonconsiglio w Trydencie (ms. 952), ogólnie datowane na
drugą ćw. xv w., zob. R. W. Scheller, Exemplum, nr kat. 34,
s. 357-362; E. Cozzi, Taccuino di disegni, [w:J II Gotico nelle Alpi
1350-1450, kat. wyst., red. E. Castelnuovo, E De Gramatica, Trento
2002, s. 422-425.
80 E. Gombrich, Images as Luxury Objects. Supply and Demand in
the Evolution ofthe International Gothic Style, [w:] idem, The Uses
9. Warsztat Giovannina de’Grassiego, Sforapsów zagryzająca dzika,
rysunek kolorowym tuszem na pergaminie w Taccuinum, f. 17, Ber-
gamo, Biblioteca Civica A. Mai. 1.21 (wg: Marco Rossi, Giovannino
de Grassi. La corte e la cattedrale, Miłano 1995, il. 35)
gółu z natury, jak piękne kwiaty lub egzotyczne zwierzęta” 81
zamiast kompozycji, która całościowo odwoływałaby się
do doświadczenia świata zewnętrznego, świadczy stosunek
głowy Jagiełły do reszty jego ciała ukazanego jako gisant
na tumbie. O ile samą głowę cechują dobre proporcje oraz
drobiazgowość w ukazaniu szczegółów takich jak zmarszczki
i fałdy skóry [il. 1], o tyle ciało króla nie jest wolne od błędów
kompozycyjnych. Opadające ramiona i klatka piersiowa są
zbyt wąskie, czyniąc głowę monarchy za dużą w stosunku
do korpusu. Zanadto wąska talia Jagiełły jest umiejscowiona
zbyt wysoko, czyniąc klatkę piersiową i brzuch nienaturalnie
krótkimi. Pod długą, sięgającą za kolana tuniką nie rysują
się nogi, co byłoby naturalne, zwłaszcza gdy mowa o postaci
leżącej [ił. 11] 82. Głowa króla może być traktowana jak udane
studium leżącego (martwego?) człowieka, lecz reszta jego
ciała odpowiada średniowiecznej tradycji, wktórej wyobra-
żona na tumbie figura ukazywana była w pozycji stojąco-
leźącej (głowa spoczywa na poduszce, jak zwłoki na marach,
lecz nogi oparte na alegorycznym wizerunku smoka suge-
rują postawę stojącą). Twórca tumby Jagiełły nie wykazał
szczególnego zainteresowania anatomią. Oprócz królewskiej
oflmages: Studies in the Social Function of Art and visual Commu-
nication, London 1999, s. 80-107.
81 Ibidem, s. 92.
82 Niedoskonałości leżącej figury Jagiełły zauważył także P. Mro-
zowski, Polskie nagrobki gotyckie, s. 86.