DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kurzej, Michał: Świątynia Mądrości: program treściowy wystroju kościoła św. Anny w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.32431#0136
130
9. I. Monti, Św. Jan Kanty piszący Komentarz do Ewangelii św. Mate-
usza (fot. M. Kurzej)
Bożą, a także jako aluzję do uniwersyteckiego nauczania.
Z kolei wyeksponowanie postaci anielskich mogło się wiązać
z przekonaniem o ich rzeczywistej obecności w świątyni
podczas sprawowania Eucharystii, na które wskazują rów-
nież figury aniołów umieszczone na ołtarzu głównym i na
nastawach w kaplicach 61. Przede wszystkim jednak dekoracja
fryzu zawiera też odpowiedź na pytanie „Generationem eius
quis enarrabit?” zadane w obrazie ołtarza głównego: po raz
pierwszy rodowód Chrystusa opowiedziała Anna, później
zrobił to anioł dyktujący ewangelię św. Mateuszowi, następ-
nie - również pod wpływem boskiego natchnienia - sko-
mentował ją św. Jan Kanty, wreszcie uniwersytet w wystroju
nowego kościoła przypomina, że opowiadanie prawd wiary
jest jego przywilejem jako uczelni teologicznej.
Fryz uzupełniono przedstawieniami małowanymi en gri-
saille, których znaczenie wskazał Buchowski - „in media
vero zophori facie, pictura caelaturis intemixta, trium
ultimorum psalmorum laudes, symbolice ad Gloriam Dei
Patris, figurabit 62. Są to przeważnie ilustracje psalmu 148:
główki aniołków („omnes angeli Eius”), ciała niebieskie
i symbole znaków zodiaku („sol et luna [...] omnes stellae
lucentes”), tablice przykazań („praeceptum posuit et non
praeteribit”), smoki („de terra dracones et omnes abyssi”),
żywioły i zjawiska atmosferyczne („ignis, grando, nix,
fumus”), drzewa i gałęzie z owocami („ligna fructifera et
mones cedri” - przy ołtarzu św. Krzyża), bydło domowe
i egzotyczne dzikie zwierzęta („bestiae et universa pecora”)
[il. 11], a także korony królewskie, mitry książęce oraz miecz
i księga - jako symbole prawa (Reges terrae et omnes popułi,
principes et omnes iudices terrae” - nad wizerunkiem
Chrystusa na pilastrze). Przy chórze muzycznym dodano
jeszcze instrumenty, wspomniane w psalmach (149 i 150).
Ludzka geneałogia Syna Bożego, wymieniająca królewskich
przodków św. Józefa, jego ziemskiego opiekuna została więc
zestawiona z symbolami całego świata stworzonego, który
oddaje chwałę jego boskiej naturze.
Połączenie przedstawień rzeczy stworzonych z wywo-
dem przodków Chrystusa można interpretować jako przy-
pomnienie o jego podwójnej naturze - ludzkiej, opisanej
w ewangelicznej genealogii i boskiej, starszej niż wszystkie
10. B. Fontana, Aniołek z wersetem Ewangelii św. Mateusza (fot. M. Kurzej)
11. K. Monti, Jeżozwierz (fot. M. Kurzej)
61 Francuski jezuita Louis Richeome wyjaśnił tę kwestię w prze-
wodniku po rzymskim kościele S. Andrea al Quirinale w sposób
następujący: „Cet Ange, mes bien aimez, est plante la pour vous
enseigner, que les Anges invisibiles, sont presens et propices aux
combats de ceux qui se portent en vaillans hommes en leurs
tentations, qui font teste aux ennemys de leur salut et au vice.
Particulierement ils assistent au grand sacrińce, qui se faict sur
FAutel et y honorent par leur service, le Seigneur des seigneurs”.
Zob. L. Richeome Le Peintre spirituelle ou I’artou d’admirer aimer
et louer Dieu en toutes ses oeuvres et tirer de toutes profit salutere,
Lyon 1611, s. 22. Omówienie zob. K. van Assche, Louis Richeome,
Ignatius and Philostrates in the Novice’s Garden: Or, the Signification
ofEveryday Enviroment, [w:] The Jesuits and the Emblem Tradition,
red. j. Manning, M. van Vaec, Turnhout 1999, s. 3-10.
62 A. Buchowski, Gloria Domini, k. E3V.
9. I. Monti, Św. Jan Kanty piszący Komentarz do Ewangelii św. Mate-
usza (fot. M. Kurzej)
Bożą, a także jako aluzję do uniwersyteckiego nauczania.
Z kolei wyeksponowanie postaci anielskich mogło się wiązać
z przekonaniem o ich rzeczywistej obecności w świątyni
podczas sprawowania Eucharystii, na które wskazują rów-
nież figury aniołów umieszczone na ołtarzu głównym i na
nastawach w kaplicach 61. Przede wszystkim jednak dekoracja
fryzu zawiera też odpowiedź na pytanie „Generationem eius
quis enarrabit?” zadane w obrazie ołtarza głównego: po raz
pierwszy rodowód Chrystusa opowiedziała Anna, później
zrobił to anioł dyktujący ewangelię św. Mateuszowi, następ-
nie - również pod wpływem boskiego natchnienia - sko-
mentował ją św. Jan Kanty, wreszcie uniwersytet w wystroju
nowego kościoła przypomina, że opowiadanie prawd wiary
jest jego przywilejem jako uczelni teologicznej.
Fryz uzupełniono przedstawieniami małowanymi en gri-
saille, których znaczenie wskazał Buchowski - „in media
vero zophori facie, pictura caelaturis intemixta, trium
ultimorum psalmorum laudes, symbolice ad Gloriam Dei
Patris, figurabit 62. Są to przeważnie ilustracje psalmu 148:
główki aniołków („omnes angeli Eius”), ciała niebieskie
i symbole znaków zodiaku („sol et luna [...] omnes stellae
lucentes”), tablice przykazań („praeceptum posuit et non
praeteribit”), smoki („de terra dracones et omnes abyssi”),
żywioły i zjawiska atmosferyczne („ignis, grando, nix,
fumus”), drzewa i gałęzie z owocami („ligna fructifera et
mones cedri” - przy ołtarzu św. Krzyża), bydło domowe
i egzotyczne dzikie zwierzęta („bestiae et universa pecora”)
[il. 11], a także korony królewskie, mitry książęce oraz miecz
i księga - jako symbole prawa (Reges terrae et omnes popułi,
principes et omnes iudices terrae” - nad wizerunkiem
Chrystusa na pilastrze). Przy chórze muzycznym dodano
jeszcze instrumenty, wspomniane w psalmach (149 i 150).
Ludzka geneałogia Syna Bożego, wymieniająca królewskich
przodków św. Józefa, jego ziemskiego opiekuna została więc
zestawiona z symbolami całego świata stworzonego, który
oddaje chwałę jego boskiej naturze.
Połączenie przedstawień rzeczy stworzonych z wywo-
dem przodków Chrystusa można interpretować jako przy-
pomnienie o jego podwójnej naturze - ludzkiej, opisanej
w ewangelicznej genealogii i boskiej, starszej niż wszystkie
10. B. Fontana, Aniołek z wersetem Ewangelii św. Mateusza (fot. M. Kurzej)
11. K. Monti, Jeżozwierz (fot. M. Kurzej)
61 Francuski jezuita Louis Richeome wyjaśnił tę kwestię w prze-
wodniku po rzymskim kościele S. Andrea al Quirinale w sposób
następujący: „Cet Ange, mes bien aimez, est plante la pour vous
enseigner, que les Anges invisibiles, sont presens et propices aux
combats de ceux qui se portent en vaillans hommes en leurs
tentations, qui font teste aux ennemys de leur salut et au vice.
Particulierement ils assistent au grand sacrińce, qui se faict sur
FAutel et y honorent par leur service, le Seigneur des seigneurs”.
Zob. L. Richeome Le Peintre spirituelle ou I’artou d’admirer aimer
et louer Dieu en toutes ses oeuvres et tirer de toutes profit salutere,
Lyon 1611, s. 22. Omówienie zob. K. van Assche, Louis Richeome,
Ignatius and Philostrates in the Novice’s Garden: Or, the Signification
ofEveryday Enviroment, [w:] The Jesuits and the Emblem Tradition,
red. j. Manning, M. van Vaec, Turnhout 1999, s. 3-10.
62 A. Buchowski, Gloria Domini, k. E3V.