DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Krasny, Piotr: Principes, praedecessores et praeceptores nostri: nowy wizerunek młodzieńczych świętych władców w sztuce Europy Środkowej w XVII i XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.32431#0170
M
164
przedstawia Emeryka, odzianego w namalowany bardzo
precyzyjnie kusy doloman z szamerunkami i lekką mantiekę,
noszone wówczas przez węgierskich huzarów 65. Wydaje się
więc, że u schyłku epoki nowożytnej po raz kołejny zamani-
festowano w sztuce polskiej ideowe i ikonograficzne „pokre-
wieństwo” obu królewiczów, przywiązując dużą wagę do
wyrazistego ukazania ich „rodzimego ubioru”, który właśnie
w tym czasie zarówno w Polsce, jak i na Węgrzech był pro-
mowanyjako szczególny wyraz tożsamości narodowej 66.
Warto podkreślić, że wyraźne zbieżności hagiograficzne
i ikonograficzne łączące Kazimierza i Emeryka znalazły
bardzo dobitny wyraz w malowidłach na sklepieniu nawy
kościoła paulinów na Jasnej Górze, wykonanych przez
Karola Dankwarta w roku 1693. Obok świętych czczonych
w całym Kościele i świętych polskich ukazano na nich kilku
świętych węgierskich, aby przypomnieć, że ów zakon został
utworzony na Węgrzech 67. Na jednym z gurtów zestawiono
św. Emeryka i św. Kazimierza, ubranych w szaty książęce
i trzymających w dłoniach okazałe lilie, zaprezentowanych
z całą świadomością w tak zbieżny sposób, że młodego
Arpada trzeba było odróżnić tarczą z węgierskim herbem.
Kazimierz i Emeryk zostali także wyeksponowani wyraźnie
w grupie świętych władców na wspomnianym już malo-
widle Molitora w krakowskim kościele św. Barbary [il. 12].
Podobną manifestację ideowej zbieżności obu królewiczów
znajdujemy także przynajmniej w jednym dziele z obszaru
Rzeszy, mianowicie w rycinie Johanna Andreasa Pfeffela
starszego w roku 1708, ukazującej cnotliwych świętych mło-
dzieńców, adorujących Matkę Boską Niepokalaną [il. 17].
Na pierwszy plan wysunięto w owym miedziorycie Kazi-
mierza i Emeryka, przybranych w identyczne płaszcze pod-
bite gronostajami 68. Miedzioryt ten powstał w Augsburgu,
którego produkcja graficzna była kierowana głównie do
krajów środkowoeuropejskich i wpływała bardzo zdecydo-
wanie na rozwiązania ikonograficzne rozpowszechnione na
tym obszarze 69. Można więc na jego podstawie domniemy-
wać, że Emeryk i Kazimierz byli postrzegani na całym tym
obszarze jako najważniejsze, a zarazem pokrewne „wzorce
ideowe” młodzieńczej czystości.
65 Por. J. Kelenik, G. Sagvari, P. Szabo, J. Zachar, The Hungarian
Hussar, s. 29-41, il. 18, 22-29.
66 M. Porębski, Malowane dzieje, Warszawa 1961, s. 49-57; H. Kohn,
The Idea of Natiołialism. A Study in Its Origin and Background,
New Brunswick 2005, s. 532; B. Biedrońska-Słota, Sarmackie
sny, s. 27-28, 31.
67 W. Kneblewski, Freski Dankwarta. Pieśń malarska na sklepieniach
bazyliki jasnogórskiej, Włocławek 1914, s. 14-17; Z. Rozanow, E. Smu-
likowska, Skarby kultury na Jasnej Górze, Warszawa 1979, s. 77, 83.
68 Z. Szilardfy, Ami meg hianyzik, s. 114, il. 26.
69 Zob. zwłaszcza eseje zawarte w tomie Augsburg, die Bilderfabrik
Europas. Essays zur Augsburger Druckgraphik der Friihen Neuzeit,
red. J. Roger Paas, Augsburg-Wiesner 2001.
14. Św. Kazimierz, obraz w kościele w Radzięcinie, ok. 1790
(fot. M. Kurzej)
15. Maciej Rejchan, Św. Emeryk wręczający relikwie Krzyża Świętego
biskupowi Lambertowi, malowidło w kaplicy Oleśnickich w klasztorze
benedyktynów na Łysej Górze, 1780 (fot. M. Kurzej)
164
przedstawia Emeryka, odzianego w namalowany bardzo
precyzyjnie kusy doloman z szamerunkami i lekką mantiekę,
noszone wówczas przez węgierskich huzarów 65. Wydaje się
więc, że u schyłku epoki nowożytnej po raz kołejny zamani-
festowano w sztuce polskiej ideowe i ikonograficzne „pokre-
wieństwo” obu królewiczów, przywiązując dużą wagę do
wyrazistego ukazania ich „rodzimego ubioru”, który właśnie
w tym czasie zarówno w Polsce, jak i na Węgrzech był pro-
mowanyjako szczególny wyraz tożsamości narodowej 66.
Warto podkreślić, że wyraźne zbieżności hagiograficzne
i ikonograficzne łączące Kazimierza i Emeryka znalazły
bardzo dobitny wyraz w malowidłach na sklepieniu nawy
kościoła paulinów na Jasnej Górze, wykonanych przez
Karola Dankwarta w roku 1693. Obok świętych czczonych
w całym Kościele i świętych polskich ukazano na nich kilku
świętych węgierskich, aby przypomnieć, że ów zakon został
utworzony na Węgrzech 67. Na jednym z gurtów zestawiono
św. Emeryka i św. Kazimierza, ubranych w szaty książęce
i trzymających w dłoniach okazałe lilie, zaprezentowanych
z całą świadomością w tak zbieżny sposób, że młodego
Arpada trzeba było odróżnić tarczą z węgierskim herbem.
Kazimierz i Emeryk zostali także wyeksponowani wyraźnie
w grupie świętych władców na wspomnianym już malo-
widle Molitora w krakowskim kościele św. Barbary [il. 12].
Podobną manifestację ideowej zbieżności obu królewiczów
znajdujemy także przynajmniej w jednym dziele z obszaru
Rzeszy, mianowicie w rycinie Johanna Andreasa Pfeffela
starszego w roku 1708, ukazującej cnotliwych świętych mło-
dzieńców, adorujących Matkę Boską Niepokalaną [il. 17].
Na pierwszy plan wysunięto w owym miedziorycie Kazi-
mierza i Emeryka, przybranych w identyczne płaszcze pod-
bite gronostajami 68. Miedzioryt ten powstał w Augsburgu,
którego produkcja graficzna była kierowana głównie do
krajów środkowoeuropejskich i wpływała bardzo zdecydo-
wanie na rozwiązania ikonograficzne rozpowszechnione na
tym obszarze 69. Można więc na jego podstawie domniemy-
wać, że Emeryk i Kazimierz byli postrzegani na całym tym
obszarze jako najważniejsze, a zarazem pokrewne „wzorce
ideowe” młodzieńczej czystości.
65 Por. J. Kelenik, G. Sagvari, P. Szabo, J. Zachar, The Hungarian
Hussar, s. 29-41, il. 18, 22-29.
66 M. Porębski, Malowane dzieje, Warszawa 1961, s. 49-57; H. Kohn,
The Idea of Natiołialism. A Study in Its Origin and Background,
New Brunswick 2005, s. 532; B. Biedrońska-Słota, Sarmackie
sny, s. 27-28, 31.
67 W. Kneblewski, Freski Dankwarta. Pieśń malarska na sklepieniach
bazyliki jasnogórskiej, Włocławek 1914, s. 14-17; Z. Rozanow, E. Smu-
likowska, Skarby kultury na Jasnej Górze, Warszawa 1979, s. 77, 83.
68 Z. Szilardfy, Ami meg hianyzik, s. 114, il. 26.
69 Zob. zwłaszcza eseje zawarte w tomie Augsburg, die Bilderfabrik
Europas. Essays zur Augsburger Druckgraphik der Friihen Neuzeit,
red. J. Roger Paas, Augsburg-Wiesner 2001.
14. Św. Kazimierz, obraz w kościele w Radzięcinie, ok. 1790
(fot. M. Kurzej)
15. Maciej Rejchan, Św. Emeryk wręczający relikwie Krzyża Świętego
biskupowi Lambertowi, malowidło w kaplicy Oleśnickich w klasztorze
benedyktynów na Łysej Górze, 1780 (fot. M. Kurzej)