DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Krasny, Piotr: Principes, praedecessores et praeceptores nostri: nowy wizerunek młodzieńczych świętych władców w sztuce Europy Środkowej w XVII i XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.32431#0171
165
16. Franciszek Smuglewicz, Sw. Emeryk, obraz w kościele benedyk-
tynów na Łysej Górze, ok. 1800 (fot. P. Krasny)
Fe itutn Imm ac .Coneeptlcmi*' B. M-ARIA. "V.
Ci.r/i tui • 8. JDecernbrLs nb uutut enru JEcelcstee ,
iLLtn oct. de prerc. CLeru .JCI. JL. 8.
17. Johann Andreas Pfeffel starszy, Święci młodzieńcy adorujący Matkę
Boską Niepokalaną, miedzioryt, 1708 (wg: Z. Szilardfy, Ami meghidny-
zik, il. 26)
ŚWIĘCI BORYS I GLEB NA RUSI
Wkrótce po chrystianizacji Rusi rozwinął się na niej inten-
sywny kult jej pierwszego chrześcijańskiego księcia Włodzi-
mierza i jego synów Borysa i Gleba, strastotierpców, którzy
przyjęłi bez oporu śmierć z ręki zawistnego przyrodniego
brata Świętopełka, kierując się Chrystusowym nakazem
miłości nieprzyjaciół °. Owa cześć przygasała po rozbiciu
państwa ruskiego i po przyłączeniu większości jego teryto-
rium do Wielkiego Księstwa Litewskiego i Królestwa Poł-
skiego. W nowej sytuacji Rusini zwrócili się ku świętym
mnichom z ławry Peczerskiej w Kijowie, którzy wydawali
się lepszymi patronami dla ludu zmarginalizowanego
w katolickich państwach, skupiającego swoje wysiłki niemal
wyłącznie na zachowaniu prawosławnej wiary 71.
W latach trzydziestych wieku xvn metropolita Piotr
Mohyła podjął próbę odrodzenia ruskiego prawosławia
i przywrócenia poczucia godności jego wyznawcom. Jed-
nym z działań powiązanych z tym przedsięwzięciem, było
ożywienie kultu Włodzimierza i jego synów, ukazywanych
bardzo dobitnie jako swoisty symbol wielkości dawnej Rusi.
Mohyła odnalazł i wyniósł na ołtarz relikwie chrzciciela
Rusi, a także odbudował jego sanktuaria i zlecił wykonanie
małowideł, które przypomniały schematy ikonograficzne,
stosowane w jego wizerunkach 2.
W średniowiecznych ikonach ukazywano zwykle św.
Włodzimierza w towarzystwie stojących po jego bokach
synów. Mężowie ci byli ubrani w bizantyńskie stichariony
oraz mitry i często trzymali w rękach zarówno krzyże jak
70 D. Dybek, Z kart kronik do żywotów świętych. Borys i Gleb w lite-
raturze staropolskiej, „Pamiętnik Literacki”, 84,1993, z. 3-4, s. 6;
M. Y. Paramonova, Heiligkeit und Verwandschaft: Die Dynasti-
schen Motive in den lateinischen Wenzelslegenden und den Legenden
der Boris und Gleb, [w:] Fonctions sociales, s. 433-454.
71 D. Dybek, Z kart kronik, s. 6-7.
72 P. Krasny, Odbudowa kijowskiej cerkwi Spasa na Berestowie przez
metropolitę Piotra Mohyłę a problem nawrotu do gotyku w archi-
tekturze sakralnej Rusi Koronnej w xvn wieku, „Biuletyn Historii
Sztuki” 62, 2000, nr 3-4, s. 350-357; A. Naumow, Prawosławni święci
pierwszej Rzeczypospolitej, [w:] Święci w kulturze i duchowości daw-
nej i współczesnej Europy, red. W. Stępniak-Minczewa, Z. J. Kijas,
Kraków 2001, s. 26-28.
16. Franciszek Smuglewicz, Sw. Emeryk, obraz w kościele benedyk-
tynów na Łysej Górze, ok. 1800 (fot. P. Krasny)
Fe itutn Imm ac .Coneeptlcmi*' B. M-ARIA. "V.
Ci.r/i tui • 8. JDecernbrLs nb uutut enru JEcelcstee ,
iLLtn oct. de prerc. CLeru .JCI. JL. 8.
17. Johann Andreas Pfeffel starszy, Święci młodzieńcy adorujący Matkę
Boską Niepokalaną, miedzioryt, 1708 (wg: Z. Szilardfy, Ami meghidny-
zik, il. 26)
ŚWIĘCI BORYS I GLEB NA RUSI
Wkrótce po chrystianizacji Rusi rozwinął się na niej inten-
sywny kult jej pierwszego chrześcijańskiego księcia Włodzi-
mierza i jego synów Borysa i Gleba, strastotierpców, którzy
przyjęłi bez oporu śmierć z ręki zawistnego przyrodniego
brata Świętopełka, kierując się Chrystusowym nakazem
miłości nieprzyjaciół °. Owa cześć przygasała po rozbiciu
państwa ruskiego i po przyłączeniu większości jego teryto-
rium do Wielkiego Księstwa Litewskiego i Królestwa Poł-
skiego. W nowej sytuacji Rusini zwrócili się ku świętym
mnichom z ławry Peczerskiej w Kijowie, którzy wydawali
się lepszymi patronami dla ludu zmarginalizowanego
w katolickich państwach, skupiającego swoje wysiłki niemal
wyłącznie na zachowaniu prawosławnej wiary 71.
W latach trzydziestych wieku xvn metropolita Piotr
Mohyła podjął próbę odrodzenia ruskiego prawosławia
i przywrócenia poczucia godności jego wyznawcom. Jed-
nym z działań powiązanych z tym przedsięwzięciem, było
ożywienie kultu Włodzimierza i jego synów, ukazywanych
bardzo dobitnie jako swoisty symbol wielkości dawnej Rusi.
Mohyła odnalazł i wyniósł na ołtarz relikwie chrzciciela
Rusi, a także odbudował jego sanktuaria i zlecił wykonanie
małowideł, które przypomniały schematy ikonograficzne,
stosowane w jego wizerunkach 2.
W średniowiecznych ikonach ukazywano zwykle św.
Włodzimierza w towarzystwie stojących po jego bokach
synów. Mężowie ci byli ubrani w bizantyńskie stichariony
oraz mitry i często trzymali w rękach zarówno krzyże jak
70 D. Dybek, Z kart kronik do żywotów świętych. Borys i Gleb w lite-
raturze staropolskiej, „Pamiętnik Literacki”, 84,1993, z. 3-4, s. 6;
M. Y. Paramonova, Heiligkeit und Verwandschaft: Die Dynasti-
schen Motive in den lateinischen Wenzelslegenden und den Legenden
der Boris und Gleb, [w:] Fonctions sociales, s. 433-454.
71 D. Dybek, Z kart kronik, s. 6-7.
72 P. Krasny, Odbudowa kijowskiej cerkwi Spasa na Berestowie przez
metropolitę Piotra Mohyłę a problem nawrotu do gotyku w archi-
tekturze sakralnej Rusi Koronnej w xvn wieku, „Biuletyn Historii
Sztuki” 62, 2000, nr 3-4, s. 350-357; A. Naumow, Prawosławni święci
pierwszej Rzeczypospolitej, [w:] Święci w kulturze i duchowości daw-
nej i współczesnej Europy, red. W. Stępniak-Minczewa, Z. J. Kijas,
Kraków 2001, s. 26-28.