DOI Heft:
Artykuły
DOI Artikel:Pajor, Piotr; Utzig, Joanna: „Godny miana katedry”: o genezie formy architektonicznej kościoła katedralnego we Włocławku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.32786#0034
34
regionu w ukształtowaniu krajobrazu artystycznego Eu-
ropy Środkowej między schyłkiem XIII a dokonaną przez
Parlerów rewolucją artystyczną w połowie następnego
stulecia. To właśnie do tych wzorów, jak pokazali wy-
mienieni badacze, odwołują się katedra i wielkie kościoły
Krakowa czy bazyliki miast śląskich. Sięgnięcie do tych sa-
mych wzorów, co w najważniejszych świątyniach Krako-
wa czy Wrocławia, wystawia dobre świadectwo ambicjom
i świadomości artystycznej obu biskupów z rodu Pałuków,
tym bardziej, że w ich kościele wzory te przetworzone zo-
stały na sposób odmienny i bezpośrednio niezależny od
wspomnianych większych ośrodków. Recepcja rzadkiego
i bardzo charakterystycznego wzoru maswerku z okna
osiowego, podobnie jak artystyczne powiązania i wysoka
klasa katedralnych witraży, pozwalają ponadto poważ-
nie brać pod uwagę obecność w katedralnym warsztacie
przybyłych z zachodu Rzeszy artystów 66.
badań, red. T. Janiak, D. Stryniak, Gniezno 2014, s. 215-240; idem,
Między Strasburgiem a Wrocławiem. Ogenezie artykulacji elewacji
wewnętrznych śląskich bazylik XIV wieku, [w:] Procesy przemian
w sztuce średniowiecznej. Przełom - regres - innowacja - tradycja.
Studia z historii sztuki, red. R. Eysymontt, R. Kaczmarek, Warsza-
wa 2014, s. 117-130.
66 J. Utzig, Witraże w katedrze we Włocławku w kontekście stylu
malarstwa południowoniemieckiego pierwszej połowy XIV wieku,
„Folia Historiae Artium”, 13, 2015, s. 5-32.
SUMMARY
Piotr Pajor, Joanna Utzig
‘WORTHY OF THE NAME OF CATHEDRAL’.
ON THE GENESIS OF THE ARCHITECTURAL FORM
OF THE CATHEDRAL CHURCH IN WŁOCŁAWEK
In comparison with other Polish Gothic cathedrals, the
cathedral church in Włocławek aroused relatively little
interest of researches and was generally underrated. Yet,
when Jan Długosz wrote about its foundation in 1340,
he emphasised the majesty and beauty of the building.
Regrettably, the analysis of the cathedral original form is
hampered by the radical redecoration in Neo-Gothic style
it underwent under direction of Konstanty Wojciechow-
ski at the end of the nineteenth century. Various hypothe-
ses as to the origins of the architectural form of Włocła-
wek Cathedral have been hitherto formulated. Formerly
it was derived from Cracow churches (W. Łuszczkiewicz)
and nowadays it is usually thought to have originated
in the architecture of the State of the Teutonic Knights
(St Jamess church in Toruń; M. Kutzner) or the cathedrals
of Greater Poland (Gniezno and Poznań; Sz. Skibiński and
J. Kowalski). Fairly often, the cathedral of Gniezno was
mentioned as the source for the construction system of
Włocławek Cathedral, because its buttresses-less structu-
re is a simplified version of that employed in the Gniezno
church. Yet, these theses require revision. The existing
hypotheses on the construction system must be rejected
on the basis of the examination of the relics of buttres-
ses above the south aisle. The analysis of the architectural
form validates a hypothesis of a single-phase conception
of the cathedrals construction, started by bishop Maciej
of Gołańcza, and its uninterrupted execution, continued
by Maciej s nephew, Zbylut. So far, there have been har-
dly any attempts at analysing the architecture of Włocła-
wek Cathedral in a broader European context. It seems,
however, that both its spatial disposition as well as articu-
lation and decoration (characteristic forms of the tracery)
may derive, in all likelihood, from architecture developed
in the Upper Rhine region around 1300, particularly the
forms of the church of the Cistercian abbey at Salem. In
this context, the architecture of Włocławek Cathedral
appears to be consistent with the forms of other contem-
porary churches and its artistic inspirations are similar to
those of other important fourteenth-century churches in
Central Europe.
regionu w ukształtowaniu krajobrazu artystycznego Eu-
ropy Środkowej między schyłkiem XIII a dokonaną przez
Parlerów rewolucją artystyczną w połowie następnego
stulecia. To właśnie do tych wzorów, jak pokazali wy-
mienieni badacze, odwołują się katedra i wielkie kościoły
Krakowa czy bazyliki miast śląskich. Sięgnięcie do tych sa-
mych wzorów, co w najważniejszych świątyniach Krako-
wa czy Wrocławia, wystawia dobre świadectwo ambicjom
i świadomości artystycznej obu biskupów z rodu Pałuków,
tym bardziej, że w ich kościele wzory te przetworzone zo-
stały na sposób odmienny i bezpośrednio niezależny od
wspomnianych większych ośrodków. Recepcja rzadkiego
i bardzo charakterystycznego wzoru maswerku z okna
osiowego, podobnie jak artystyczne powiązania i wysoka
klasa katedralnych witraży, pozwalają ponadto poważ-
nie brać pod uwagę obecność w katedralnym warsztacie
przybyłych z zachodu Rzeszy artystów 66.
badań, red. T. Janiak, D. Stryniak, Gniezno 2014, s. 215-240; idem,
Między Strasburgiem a Wrocławiem. Ogenezie artykulacji elewacji
wewnętrznych śląskich bazylik XIV wieku, [w:] Procesy przemian
w sztuce średniowiecznej. Przełom - regres - innowacja - tradycja.
Studia z historii sztuki, red. R. Eysymontt, R. Kaczmarek, Warsza-
wa 2014, s. 117-130.
66 J. Utzig, Witraże w katedrze we Włocławku w kontekście stylu
malarstwa południowoniemieckiego pierwszej połowy XIV wieku,
„Folia Historiae Artium”, 13, 2015, s. 5-32.
SUMMARY
Piotr Pajor, Joanna Utzig
‘WORTHY OF THE NAME OF CATHEDRAL’.
ON THE GENESIS OF THE ARCHITECTURAL FORM
OF THE CATHEDRAL CHURCH IN WŁOCŁAWEK
In comparison with other Polish Gothic cathedrals, the
cathedral church in Włocławek aroused relatively little
interest of researches and was generally underrated. Yet,
when Jan Długosz wrote about its foundation in 1340,
he emphasised the majesty and beauty of the building.
Regrettably, the analysis of the cathedral original form is
hampered by the radical redecoration in Neo-Gothic style
it underwent under direction of Konstanty Wojciechow-
ski at the end of the nineteenth century. Various hypothe-
ses as to the origins of the architectural form of Włocła-
wek Cathedral have been hitherto formulated. Formerly
it was derived from Cracow churches (W. Łuszczkiewicz)
and nowadays it is usually thought to have originated
in the architecture of the State of the Teutonic Knights
(St Jamess church in Toruń; M. Kutzner) or the cathedrals
of Greater Poland (Gniezno and Poznań; Sz. Skibiński and
J. Kowalski). Fairly often, the cathedral of Gniezno was
mentioned as the source for the construction system of
Włocławek Cathedral, because its buttresses-less structu-
re is a simplified version of that employed in the Gniezno
church. Yet, these theses require revision. The existing
hypotheses on the construction system must be rejected
on the basis of the examination of the relics of buttres-
ses above the south aisle. The analysis of the architectural
form validates a hypothesis of a single-phase conception
of the cathedrals construction, started by bishop Maciej
of Gołańcza, and its uninterrupted execution, continued
by Maciej s nephew, Zbylut. So far, there have been har-
dly any attempts at analysing the architecture of Włocła-
wek Cathedral in a broader European context. It seems,
however, that both its spatial disposition as well as articu-
lation and decoration (characteristic forms of the tracery)
may derive, in all likelihood, from architecture developed
in the Upper Rhine region around 1300, particularly the
forms of the church of the Cistercian abbey at Salem. In
this context, the architecture of Włocławek Cathedral
appears to be consistent with the forms of other contem-
porary churches and its artistic inspirations are similar to
those of other important fourteenth-century churches in
Central Europe.