DOI Heft:
Artykuły
DOI Artikel:Walanus, Wojciech: Z dziejów fotograficznej dokumentacji polskiego dziedzictwa kulturowego: Kampanie inwentaryzacyjne Adolfa Szyszko-Bohusza i Stefana Zaborowskiego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.32786#0067
67
22 a 30 marca 1907 r. zwiedzili Kowno, gdzie pracę niemal
uniemożliwił im zakaz wydany przez władze wojskowe,
oraz Wilno, gdzie zinwentaryzowali jedynie kościół Ber-
nardynów [il. 4] 50. Następnie pojechali do Małomożejko-
wa, Synkowicz i Supraśla [il. 5], by zbadać tamtejsze cer-
kwie obronne i zamknąć niejako temat kościołów warow-
nych 51. Wyprawa zakończyła się 8 kwietnia, a jej plonem
byto 45 fotografii 52.
Ze względu na obowiązki zawodowe Szyszko-Bohusz
nie mógł już w 1907 r. udać się na kolejne wycieczki 53. Ini-
cjatywę przejął więc Zaborowski, który za zgodą Sokołow-
skiego i wykorzystując pozostałe po „kampanii litewskiej”
negatywy zinwentaryzował i sfotografował drewniany
kościół w Boguszycach niedaleko Rawy Mazowieckiej,
gdzie mieszkał. Pracę tę ukończył zasadniczo 21 kwiet-
nia, jednak jesienią częściowo powtórzył i uzupełnił do-
kumentację, wykonując ostatecznie 32 fotografie [il. 6] 54.
W okresie tym, również z własnej inicjatywy, Zaborowski
odwiedził kilka innych miejscowości w okolicach Rawy
(m.in. Czerniewice, Krzemienicę i Kurzeszyn), brak jed-
nak bliższych informacji o wykonanych tam zdjęciach 55.
W każdym razie także i te badania zyskały aprobatę Soko-
łowskiego i wsparcie finansowe Akademii 56.
Na początku maja 1907 r. Zaborowski na zlecenie
grupy architektów warszawskich (m.in. Konstantego
zaaresztowany, chociaż miałem wszystkie papiery i polecenia od
Akademii naszej. Że nie jest to wyjątek, świadczy o tem fakt, że
wszystkie wycieczki moich kolegów i znajomych kończyły się
w podobny sposób”; zob. też AUJ, sygn. 98/6, list z 24 VI1906.
50 Zob. AUJ, sygn. 98/6, listy Szyszko-Bohusza do Sokołowskiego
z 21 i 30 III1907: „W Kownie komendant fortecy zabronił nam ro-
bienia pomiarów i zdjęć fotograficznych, chociaż miałem papiery
i poświadczenia od ministerjum i Akademii Sztuk Pięknych. Po-
mimo, że śledzono za nami, zdążyliśmy zrobić trochę zdjęć z naj-
bardziej ciekawych zabytków. Z tych cztery nam skonfiskowano
i po długich pertraktacyach zaledwie zdołaliśmy je wydostać -
kto wie, czy nie zepsute”.
51 O istnieniu tych cerkwi Szyszko-Bohusz poinformował Sokołow-
skiego w ilustrowanym rysunkami liście z 1VI1906, AUJ, sygn. 98/6.
52 AUJ,sygn.98/6,listSzyszko-BohuszadoSokołowskiegoz8IV 1907.
53 AUJ, sygn. 98/6, listy Szyszko-Bohusza do Sokołowskiego z 14IV
i 20 V1907.
54 AUJ, sygn. 98/6, list Szyszko-Bohusza do Sokołowskiego z 14 IV
1907; AUJ, sygn. 98/7, listy Zaborowskiego do Sokołowskiego
z 21IV, 1 VIII (tu informacja o otrzymaniu 50 rubli na pokrycie
kosztów prac w Boguszycach i przełożeniu wykonania uzupełnia-
jących fotografii na jesień) i 14 X1907.
55 AUJ, sygn. 98/7, listy Zaborowskiego do Sokołowskiego z 21IV1907
(Zaborowski pisze o zwiedzeniu Czerniewic, Krzemienicy i Ku-
rzeszyna oraz planie wyprawy do Łęgowic, Inowłodza i Jerzewa);
27 V 1907 (wzmianka o „planach i innych zdjęciach z Rawy”).
Według Szyszko-Bohusza, „Zaborowski miał zamiar napisać coś
w rodzaju inwentaryzacyi powiatu Rawskiego”, AUJ, sygn. 98/6,
list do Sokołowskiego z 14 IV1907.
56 Na posiedzeniu 14 XI 1907 Komisja przyznała Zaborowskiemu
50 rubli „na koszta badań”, ANPANiPAU, sygn. PAU WI-24, s. 207.
7. Sulejów, dawny kościół Cystersów, rzeźby. Fot. S. Zaborowski,
1907. Fototeka IHS UJ
i Jarosława Wojciechowskich) fotografował dawne opa-
ctwo Cystersów w Sulejowie [il. y] 57, a jesienią (przed 22
57 AUJ, sygn. 98/7, list Zaborowskiego do Sokołowskiego z 28IV1907:
„Najbliższa praca czeka mnie w Sulejowie dokąd wraz z kom-
panią architektów warszawskich udaję się w początkach Maja r.
b. dla zebrania materiałów dla pierwszego zeszytu nowego mie-
sięcznika (?) dla architektów wyłącznie przeznaczonego. Będą
to przeważnie (prócz planów) detale i rysunki. Sądzę zatem, iż
łatwo będzie je uzupełnić zdjęciami całości architektonicznych,
aby tym sposobem zebrać materiał dla Akademii (własność klisz
mnie zagwarantowano)”; zob. także list z 13 V, w którym Zabo-
rowski pisze, że wrócił z Sulejowa, „dokonawszy tam 40 zdjęć,
które są moją własnością”. Kwestia własności negatywów nie był
jednak tak oczywista, skoro w liście z 13 XII Zaborowski okre-
ślił się jako „depozytariusz klisz” i gotów był dostarczyć Sokołow-
skiemu odbitki tylko z zastrzeżeniem pierwszeństwa reprodukcji
dla swoich zleceniodawców. Z listu z 21 XII dowiadujemy się, że
na fotografie łożyli wspólnie „znani mi pp. Wojciechowscy ojciec
i syn, architekci, budowniczy Gay [Henryk Julian - W.W.] i jesz-
cze ktoś mi nie znany”. Wkrótce jednak właścicielem negatywów
i praw do reprodukcji stało się Towarzystwo Opieki nad Zabyt-
kami Przeszłości (TOnZP), zob. list z 5 IV 1908. Nie wiadomo
dokładnie, czy i w jakiej formie wyraziło ono zgodę na udostęp-
nienie Akademii odbitek - w każdym razie trafiły one ostatecznie
do rąk Sokołowskiego w 1908 r., zob. listy Zaborowskiego z 30 VI
22 a 30 marca 1907 r. zwiedzili Kowno, gdzie pracę niemal
uniemożliwił im zakaz wydany przez władze wojskowe,
oraz Wilno, gdzie zinwentaryzowali jedynie kościół Ber-
nardynów [il. 4] 50. Następnie pojechali do Małomożejko-
wa, Synkowicz i Supraśla [il. 5], by zbadać tamtejsze cer-
kwie obronne i zamknąć niejako temat kościołów warow-
nych 51. Wyprawa zakończyła się 8 kwietnia, a jej plonem
byto 45 fotografii 52.
Ze względu na obowiązki zawodowe Szyszko-Bohusz
nie mógł już w 1907 r. udać się na kolejne wycieczki 53. Ini-
cjatywę przejął więc Zaborowski, który za zgodą Sokołow-
skiego i wykorzystując pozostałe po „kampanii litewskiej”
negatywy zinwentaryzował i sfotografował drewniany
kościół w Boguszycach niedaleko Rawy Mazowieckiej,
gdzie mieszkał. Pracę tę ukończył zasadniczo 21 kwiet-
nia, jednak jesienią częściowo powtórzył i uzupełnił do-
kumentację, wykonując ostatecznie 32 fotografie [il. 6] 54.
W okresie tym, również z własnej inicjatywy, Zaborowski
odwiedził kilka innych miejscowości w okolicach Rawy
(m.in. Czerniewice, Krzemienicę i Kurzeszyn), brak jed-
nak bliższych informacji o wykonanych tam zdjęciach 55.
W każdym razie także i te badania zyskały aprobatę Soko-
łowskiego i wsparcie finansowe Akademii 56.
Na początku maja 1907 r. Zaborowski na zlecenie
grupy architektów warszawskich (m.in. Konstantego
zaaresztowany, chociaż miałem wszystkie papiery i polecenia od
Akademii naszej. Że nie jest to wyjątek, świadczy o tem fakt, że
wszystkie wycieczki moich kolegów i znajomych kończyły się
w podobny sposób”; zob. też AUJ, sygn. 98/6, list z 24 VI1906.
50 Zob. AUJ, sygn. 98/6, listy Szyszko-Bohusza do Sokołowskiego
z 21 i 30 III1907: „W Kownie komendant fortecy zabronił nam ro-
bienia pomiarów i zdjęć fotograficznych, chociaż miałem papiery
i poświadczenia od ministerjum i Akademii Sztuk Pięknych. Po-
mimo, że śledzono za nami, zdążyliśmy zrobić trochę zdjęć z naj-
bardziej ciekawych zabytków. Z tych cztery nam skonfiskowano
i po długich pertraktacyach zaledwie zdołaliśmy je wydostać -
kto wie, czy nie zepsute”.
51 O istnieniu tych cerkwi Szyszko-Bohusz poinformował Sokołow-
skiego w ilustrowanym rysunkami liście z 1VI1906, AUJ, sygn. 98/6.
52 AUJ,sygn.98/6,listSzyszko-BohuszadoSokołowskiegoz8IV 1907.
53 AUJ, sygn. 98/6, listy Szyszko-Bohusza do Sokołowskiego z 14IV
i 20 V1907.
54 AUJ, sygn. 98/6, list Szyszko-Bohusza do Sokołowskiego z 14 IV
1907; AUJ, sygn. 98/7, listy Zaborowskiego do Sokołowskiego
z 21IV, 1 VIII (tu informacja o otrzymaniu 50 rubli na pokrycie
kosztów prac w Boguszycach i przełożeniu wykonania uzupełnia-
jących fotografii na jesień) i 14 X1907.
55 AUJ, sygn. 98/7, listy Zaborowskiego do Sokołowskiego z 21IV1907
(Zaborowski pisze o zwiedzeniu Czerniewic, Krzemienicy i Ku-
rzeszyna oraz planie wyprawy do Łęgowic, Inowłodza i Jerzewa);
27 V 1907 (wzmianka o „planach i innych zdjęciach z Rawy”).
Według Szyszko-Bohusza, „Zaborowski miał zamiar napisać coś
w rodzaju inwentaryzacyi powiatu Rawskiego”, AUJ, sygn. 98/6,
list do Sokołowskiego z 14 IV1907.
56 Na posiedzeniu 14 XI 1907 Komisja przyznała Zaborowskiemu
50 rubli „na koszta badań”, ANPANiPAU, sygn. PAU WI-24, s. 207.
7. Sulejów, dawny kościół Cystersów, rzeźby. Fot. S. Zaborowski,
1907. Fototeka IHS UJ
i Jarosława Wojciechowskich) fotografował dawne opa-
ctwo Cystersów w Sulejowie [il. y] 57, a jesienią (przed 22
57 AUJ, sygn. 98/7, list Zaborowskiego do Sokołowskiego z 28IV1907:
„Najbliższa praca czeka mnie w Sulejowie dokąd wraz z kom-
panią architektów warszawskich udaję się w początkach Maja r.
b. dla zebrania materiałów dla pierwszego zeszytu nowego mie-
sięcznika (?) dla architektów wyłącznie przeznaczonego. Będą
to przeważnie (prócz planów) detale i rysunki. Sądzę zatem, iż
łatwo będzie je uzupełnić zdjęciami całości architektonicznych,
aby tym sposobem zebrać materiał dla Akademii (własność klisz
mnie zagwarantowano)”; zob. także list z 13 V, w którym Zabo-
rowski pisze, że wrócił z Sulejowa, „dokonawszy tam 40 zdjęć,
które są moją własnością”. Kwestia własności negatywów nie był
jednak tak oczywista, skoro w liście z 13 XII Zaborowski okre-
ślił się jako „depozytariusz klisz” i gotów był dostarczyć Sokołow-
skiemu odbitki tylko z zastrzeżeniem pierwszeństwa reprodukcji
dla swoich zleceniodawców. Z listu z 21 XII dowiadujemy się, że
na fotografie łożyli wspólnie „znani mi pp. Wojciechowscy ojciec
i syn, architekci, budowniczy Gay [Henryk Julian - W.W.] i jesz-
cze ktoś mi nie znany”. Wkrótce jednak właścicielem negatywów
i praw do reprodukcji stało się Towarzystwo Opieki nad Zabyt-
kami Przeszłości (TOnZP), zob. list z 5 IV 1908. Nie wiadomo
dokładnie, czy i w jakiej formie wyraziło ono zgodę na udostęp-
nienie Akademii odbitek - w każdym razie trafiły one ostatecznie
do rąk Sokołowskiego w 1908 r., zob. listy Zaborowskiego z 30 VI