71

zgłosił Sokołowskiemu chęć odbycia wycieczki „dla włas-
nej przyjemności”, aby, jak napisał, „postudiować wszel-
kie barbaryzmy stylowe, których tak dużo spotykałem
w synagogach i w kościołach - zwłaszcza barokowych” 80.
Ostatecznie architekt zdecydował się na badanie synagog
i 2 lipca 1909 wyruszył w towarzystwie Zaborowskiego do
Wyszogrodu, Łasku, Łęczycy, Przedborza i Szydłowa 81.
Była to jedna z pierwszych (o ile nie pierwsza) w dziejach
polskiej historii sztuki akcja dokumentowania bóżnic i ich
wyposażenia 82, a jej plonem było co najmniej 49 fotografii
(w tym aż 29 z Przedborza; il. 10, 17) 83 oraz pionierskie

11. Szydłów, kolumna z figurą św. Barbary przy kościele parafial-
nym, obok stoją: Adolf Szyszko-Bohusz (po lewej) i Stefan Zabo-
rowski (po prawej). Fot. S. Zaborowski, 1909. Fototeka IHS UJ

studium Szyszko-Bohusza o architekturze żydowskiej
w Polsce 84. Oprócz synagog inwentaryzatorzy studiowali
i fotografowali także inne zabytki w powyższych miejsco-
wościach i w okolicy: kościoły w Wyszogrodzie i Szyd-
łowie [il. 11], kolegiatę w Tumie pod Łęczycą [il. 19], ka-
pliczki przydrożne („przez włościan fundowane”) w Wil-
czkowicach [il. 25] 85 i w Skadli pod Szydłowem 86, a także

80 AUJ, sygn. 98/6, list Szy szko-Bohusza do Sokołowskiego z 10 VI
1909.

81 AUJ, sygn. 98/6, listy Szyszko-Bohusza do Sokołowskiego z 14 VI,
24 VI, 1 VII, 10 VII; sygn. 98/7, list Zaborowskiego do Sokołow-
skiego z 29 VI1909; sygn. 98/1, list Sokołowskiego do Szyszko-Bo-
husza z 12 VIII (wzmianka o zakończonej wycieczce). Drewnia-
na, ozdobiona wewnątrz malowidłami synagoga w Przedborzu
była przedmiotem zainteresowania Sokołowskiego już w r. 1906,
zob. AUJ, sygn. 98/1, listy Sokołowskiego do Szyszko-Bohusza
z 1 i 12 VII oraz 12 IX1906.

82 Zob. stan badań: M. i K. Piechotkowie, Bramy nieba. Bóżnice muro-
wane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1999, s. 9-10.

83 W Gabinecie Rycin Biblioteki PAU i PAN w Krakowie (teka „Ju-
daica”, sygn. FD 403-451) przechowywane jest 49 odbitek doty-
czących Szydłowa, Przedborza, Wyszogrodu i Łęczycy. Mają one
format ok. 18 x 24 cm i opatrzone są na rewersach pieczęcią au-
torską oraz własnoręcznymi opisami Zaborowskiego.

84 A. Szyszko-Bohusz, Przyczynek do historyi rozwoju budowni-
ctwa żydowskiego w Polsce, cz. 1 [rkps z poprawkami i notatkami]
i 2 [makieta ilustracji - reprodukcji fotografii Zaborowskiego],
ANPANiPAU, sygn. PAU W I-148. Praca, przedstawiona przez
Sokołowskiego na posiedzeniu Komisji 24 listopada 1909 (SKHS,
9, 1913, szp. CCXLIV) została opublikowana dopiero wiele lat
później: A. Szyszko-Bohusz, Materiały do architektury bożnic
w Polsce, „Prace Komisji Historii Sztuki”, 4,1930, s. 1-25.

85 Informacje o dodatkowo zbadanych i sfotografowanych dzie-
łach zawierają „Luźne notatki”, dołączone do rękopisu pra-
cy Szyszko-Bohusza (Przyczynek do historyi, cz. 1, s. 31-33
[jak wprzyp. 84]).

86 O wizycie inwentaryzatorów w Skadli nie wspominają źródła
pisane, jednakże w Fototece znajduje się odbitka przedstawiają-
ca drewnianą kapliczkę, pod względem technicznym i formal-
nym bliska fotografiom Zaborowskiego. Odbitka ta jest opi-
sana na rewersie kartonu jako „Składka (miejscowość między