DOI issue:
Recenzje
DOI article:Olszewska, Anna: Joanna Walewska „Portret artysty jako inżyniera. Twórczość Edwarda Ihnatowicza”: [Rezension]
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.32786#0126
126
Podejmując ten trop Autorka zauważa na wstępie, że
Ihnatowicz pozostaje postacią zawieszoną pomiędzy róż-
nymi narracjami o historii, oraz że znaczenie jego i jemu
podobnych twórców dla rozwoju sztuki współczesnej nie
zostało dotychczas dostatecznie jasno określone. Zda-
niem Joanny Walewskiej artysta został po śmierci niemal
całkowicie zapomniany, przede wszystkim z racji tego, że
sztuka komputerowa, po krótkim okresie popularności
w latach sześćdziesiątych, pozostawała na marginesach
zainteresowania kuratorów i krytyki. Drugim powodem
miał być sam sposób, w jaki działał twórca SAM, pracu-
jący w odosobnieniu i niedbający o kontakty z ówczesną
sceną artystyczną Londynu (s. 22). Prowadząc dalej swój
wykład, Autorka unika otwartego formułowania tez
szczegółowych, woli stawiać pytania, na które odpowia-
da zestawiając wybrane przez siebie fragmenty tekstów
źródłowych, konfrontując różne postawy twórcze czasów
Ihnatowicza.
Pisząc o metodzie badań, Joanna Walewska deklaruje,
iż poszczególne zagadnienia rozpatrywać będzie z pers-
pektywy archeologii mediów. Uznaje, że jest to ujęcie
dogodne dla ustalania miejsca twórczości Ihnatowicza
w szerszym kontekście procesów kulturowych z tego
względu, że pozwala na pisanie historii, w których dąży
się nie tyle do gromadzenia faktów, co „do aktywnego ich
rewidowania oraz ciągłego zadawania pytań nie tylko o to,
co już zaistniało, ale również o to, co zostało przeoczone,
niedocenione lub zapomniane” (s. 22). W trakcie lektury
odnieść można wrażenie, że wykład zmierza do odkrycia
w marginalnych faktach początków sztuki cybernetycz-
nej, zjawisk mających kapitalne znaczenie dla kształtowa-
nia kultury współczesnej. W tym sensie podejście Joanny
Walewskiej bliższe jest autorom, którzy archeologię me-
diów uprawiają, otwierając się na przyszłość, z milczą-
cym założeniem, że ich rewizje fragmentów przeszłości
sprowokują zmiany w aktualnych wzorach zachowań. Jest
to archeologia mediów różna od ujęć reprezentowanych
chociażby pracach Siegfrieda Zielińskiego, akcentujących
głęboką przeszłość przemian technologicznych („deep
time media”) * * * 4.
Omawiane dzieła Ihnatowicza interpretowane są
w odniesieniu do ich pierwotnego sposobu funkcjono-
wania oraz do powstających równocześnie z rzeźbami
tekstów teoretycznych. Autorka rekonstruuje w ten spo-
sób również biografię artystyczną rzeźbiarza, wpisując ją
w historię intermedialnej sceny artystycznej jego czasów.
Interpretacje wybranych prac rozwija, posługując się ka-
tegorią estetyki systemów, którą czerpie z pracy Beyond
the Modern Sculpture Jacka Burnhama (s. 155-157) 5. Ana-
4 Por. E. Huhtamo, J. Parikka, Ari Archaeology ofMedia Archaeol-
ogy, [w:] Media Archaeology: Approaches, Applications, andlmpli-
cations, red. iidem, Oakland 2011, s. 9-11.
5 J. Burnham, Beyond the Modern Sculpture: The Effects of Sci-
ence and Technology on the Sculpture of this Century, New York
1968; na temat znaczenia tez Jacka Burnhama zawartych w jego
studium: D. Carrier, R. Krauss, American Philosophical Art
liza formy rzeźb, jak również kwestie stosowanych przez
artystę rozwiązań technologicznych, pozostają na uboczu
jej rozważań. W konsekwencji niektóre części pracy ciążą
ku historii idei połączonej z analizą funkcji dzieła.
Na dotychczasowy stan badań nad twórczością Ihnato-
wicza składają się przede wszystkim wzmianki w artyku-
łach publikowanych w czasopiśmie „Leonardo”, wówczas
gdy pismo to stawiało sobie za zadanie kontaktowanie ze
sobą artystów zainteresowanych włączeniem do swoich
działań najnowszych zdobyczy nauki i techniki 6. Spośród
prac prezentujących działalność artystyczną Ihnatowi-
cza wspomnieć należy o artykule Eduardo Kaca z 1997 r.
Autor, pisząc sztuce cybernetycznej („robotic art”),
uznaje Senstera za pracę założycielską tego nurtu pospo-
łu z rzeźbami Robot K-456 Shuya Abe i Nam June Paika
z 1964 r. oraz Squaw Toma Shannona z 1966 r. 7 Ważną dla
udokumentowania dzieł artysty autorką pozostaje Jasia
Reinhard, kuratorka wystawy „Cybernetic Serendipity”,
zorganizowanej w londyńskim Institute of Contempo-
rary Arts wiosną 1968 r. 8 Dłuższe studia nad pracami
Ihnatowicza prowadził Alexander Zivanovic 9. Autor re-
Criticism: From Formalism to Beyond Postmodernism, Ports-
mouth 2002, s. 7-8; S. Penny, Systems Aesthetics and CyborgArt:
The Fegacy ofjack Burnham, „Sculpture Magazine”, 1999,18, nr 1,
http://www.sculpture.org/documents/scmag99/jan99/burnham/
sm-burnh.shtml (dostęp 7.11.2016).
6 Wzmianki o “Ihnatowiczu w „Leonardo”: J. Holloway, Interna-
tional Science: Art News, „Leonardo”, 5,1972, nr 4, s. 375; H. Kha-
tchadourian, D. Brook, The Concept of Art, ibidem, 7, 1974,
nr 2, s. 168, 189-191; J. Arnold J. Collett, Report on the 1976
Conference on Human and Robot Behaviour at Feicester Polytech-
nic, England, ibidem, 10,1977, nr 1, s. 33; S. Wilson, Computer Art:
Artificial Intelligence and the Arts, ibidem, 16,1983, nr 1, s. 16-17;
J. Rowan, Tetrahedron Modeling: Art/ Science Metaphors for Or-
der in Space, ibidem, 17, 1984, nr 4, s. 258; P. Beyls, Discovery
through Interaction: A Cognitive Approach to Computer Media in
the Visual Arts, ibidem, 24,1991, nr 3, s. 315; B.J. Jones, Computer
Graphics: Effects ofOrigins, „Leonardo”. Supplemental Issue: Digi-
tal Image, Digital Cinema: SIGGRAPH ‘90 Art, t. 3, s. 25; S. Bell,
Creative Participatory Behavior in a Programmed Word, „Leon-
ardo”, 28,1995, nr 3, s. 173.
7 E. Kac, Foundation and Development of Robotic Art, „Art Jour-
nal”, 56,1997, nr 3, s. 61.
8 Archiwalia związane z ekspozycją udostępniane na stronie: http://
cyberneticserendipity.net (dostęp 18.08.2015).
9 Referaty i publikacje: A. Zivanovic, The Development of a Cy-
bernetic Sculptor: Edward Ihnatowicz and The Senster, [w:] Cre-
ativity and Cognition 2005. Proceedings ofthe Fifth Conference on
Creativity and Cognition, 12-15 April, Goldsmith College, red. L.
Candy, New York 2005, s. 586-591; idem, SAM, The Senster and
The Bandit: Early Cybernetic Sculptures by Edward Ihnatowicz,
Robotics, Mechatronics and Animatronics in the Creative and
Entertainment Industries and Arts Symposium, AISB Conven-
tion, Hatfield 2005; idem, The Technologies ofEdward Ihnatowicz,
[w:] White Heat and Cold Fogic: British Computer Arts 1960-1980,
wyd. P. Brown, et. al., Cambridge Mass. 2008, s. 95-111.
Podejmując ten trop Autorka zauważa na wstępie, że
Ihnatowicz pozostaje postacią zawieszoną pomiędzy róż-
nymi narracjami o historii, oraz że znaczenie jego i jemu
podobnych twórców dla rozwoju sztuki współczesnej nie
zostało dotychczas dostatecznie jasno określone. Zda-
niem Joanny Walewskiej artysta został po śmierci niemal
całkowicie zapomniany, przede wszystkim z racji tego, że
sztuka komputerowa, po krótkim okresie popularności
w latach sześćdziesiątych, pozostawała na marginesach
zainteresowania kuratorów i krytyki. Drugim powodem
miał być sam sposób, w jaki działał twórca SAM, pracu-
jący w odosobnieniu i niedbający o kontakty z ówczesną
sceną artystyczną Londynu (s. 22). Prowadząc dalej swój
wykład, Autorka unika otwartego formułowania tez
szczegółowych, woli stawiać pytania, na które odpowia-
da zestawiając wybrane przez siebie fragmenty tekstów
źródłowych, konfrontując różne postawy twórcze czasów
Ihnatowicza.
Pisząc o metodzie badań, Joanna Walewska deklaruje,
iż poszczególne zagadnienia rozpatrywać będzie z pers-
pektywy archeologii mediów. Uznaje, że jest to ujęcie
dogodne dla ustalania miejsca twórczości Ihnatowicza
w szerszym kontekście procesów kulturowych z tego
względu, że pozwala na pisanie historii, w których dąży
się nie tyle do gromadzenia faktów, co „do aktywnego ich
rewidowania oraz ciągłego zadawania pytań nie tylko o to,
co już zaistniało, ale również o to, co zostało przeoczone,
niedocenione lub zapomniane” (s. 22). W trakcie lektury
odnieść można wrażenie, że wykład zmierza do odkrycia
w marginalnych faktach początków sztuki cybernetycz-
nej, zjawisk mających kapitalne znaczenie dla kształtowa-
nia kultury współczesnej. W tym sensie podejście Joanny
Walewskiej bliższe jest autorom, którzy archeologię me-
diów uprawiają, otwierając się na przyszłość, z milczą-
cym założeniem, że ich rewizje fragmentów przeszłości
sprowokują zmiany w aktualnych wzorach zachowań. Jest
to archeologia mediów różna od ujęć reprezentowanych
chociażby pracach Siegfrieda Zielińskiego, akcentujących
głęboką przeszłość przemian technologicznych („deep
time media”) * * * 4.
Omawiane dzieła Ihnatowicza interpretowane są
w odniesieniu do ich pierwotnego sposobu funkcjono-
wania oraz do powstających równocześnie z rzeźbami
tekstów teoretycznych. Autorka rekonstruuje w ten spo-
sób również biografię artystyczną rzeźbiarza, wpisując ją
w historię intermedialnej sceny artystycznej jego czasów.
Interpretacje wybranych prac rozwija, posługując się ka-
tegorią estetyki systemów, którą czerpie z pracy Beyond
the Modern Sculpture Jacka Burnhama (s. 155-157) 5. Ana-
4 Por. E. Huhtamo, J. Parikka, Ari Archaeology ofMedia Archaeol-
ogy, [w:] Media Archaeology: Approaches, Applications, andlmpli-
cations, red. iidem, Oakland 2011, s. 9-11.
5 J. Burnham, Beyond the Modern Sculpture: The Effects of Sci-
ence and Technology on the Sculpture of this Century, New York
1968; na temat znaczenia tez Jacka Burnhama zawartych w jego
studium: D. Carrier, R. Krauss, American Philosophical Art
liza formy rzeźb, jak również kwestie stosowanych przez
artystę rozwiązań technologicznych, pozostają na uboczu
jej rozważań. W konsekwencji niektóre części pracy ciążą
ku historii idei połączonej z analizą funkcji dzieła.
Na dotychczasowy stan badań nad twórczością Ihnato-
wicza składają się przede wszystkim wzmianki w artyku-
łach publikowanych w czasopiśmie „Leonardo”, wówczas
gdy pismo to stawiało sobie za zadanie kontaktowanie ze
sobą artystów zainteresowanych włączeniem do swoich
działań najnowszych zdobyczy nauki i techniki 6. Spośród
prac prezentujących działalność artystyczną Ihnatowi-
cza wspomnieć należy o artykule Eduardo Kaca z 1997 r.
Autor, pisząc sztuce cybernetycznej („robotic art”),
uznaje Senstera za pracę założycielską tego nurtu pospo-
łu z rzeźbami Robot K-456 Shuya Abe i Nam June Paika
z 1964 r. oraz Squaw Toma Shannona z 1966 r. 7 Ważną dla
udokumentowania dzieł artysty autorką pozostaje Jasia
Reinhard, kuratorka wystawy „Cybernetic Serendipity”,
zorganizowanej w londyńskim Institute of Contempo-
rary Arts wiosną 1968 r. 8 Dłuższe studia nad pracami
Ihnatowicza prowadził Alexander Zivanovic 9. Autor re-
Criticism: From Formalism to Beyond Postmodernism, Ports-
mouth 2002, s. 7-8; S. Penny, Systems Aesthetics and CyborgArt:
The Fegacy ofjack Burnham, „Sculpture Magazine”, 1999,18, nr 1,
http://www.sculpture.org/documents/scmag99/jan99/burnham/
sm-burnh.shtml (dostęp 7.11.2016).
6 Wzmianki o “Ihnatowiczu w „Leonardo”: J. Holloway, Interna-
tional Science: Art News, „Leonardo”, 5,1972, nr 4, s. 375; H. Kha-
tchadourian, D. Brook, The Concept of Art, ibidem, 7, 1974,
nr 2, s. 168, 189-191; J. Arnold J. Collett, Report on the 1976
Conference on Human and Robot Behaviour at Feicester Polytech-
nic, England, ibidem, 10,1977, nr 1, s. 33; S. Wilson, Computer Art:
Artificial Intelligence and the Arts, ibidem, 16,1983, nr 1, s. 16-17;
J. Rowan, Tetrahedron Modeling: Art/ Science Metaphors for Or-
der in Space, ibidem, 17, 1984, nr 4, s. 258; P. Beyls, Discovery
through Interaction: A Cognitive Approach to Computer Media in
the Visual Arts, ibidem, 24,1991, nr 3, s. 315; B.J. Jones, Computer
Graphics: Effects ofOrigins, „Leonardo”. Supplemental Issue: Digi-
tal Image, Digital Cinema: SIGGRAPH ‘90 Art, t. 3, s. 25; S. Bell,
Creative Participatory Behavior in a Programmed Word, „Leon-
ardo”, 28,1995, nr 3, s. 173.
7 E. Kac, Foundation and Development of Robotic Art, „Art Jour-
nal”, 56,1997, nr 3, s. 61.
8 Archiwalia związane z ekspozycją udostępniane na stronie: http://
cyberneticserendipity.net (dostęp 18.08.2015).
9 Referaty i publikacje: A. Zivanovic, The Development of a Cy-
bernetic Sculptor: Edward Ihnatowicz and The Senster, [w:] Cre-
ativity and Cognition 2005. Proceedings ofthe Fifth Conference on
Creativity and Cognition, 12-15 April, Goldsmith College, red. L.
Candy, New York 2005, s. 586-591; idem, SAM, The Senster and
The Bandit: Early Cybernetic Sculptures by Edward Ihnatowicz,
Robotics, Mechatronics and Animatronics in the Creative and
Entertainment Industries and Arts Symposium, AISB Conven-
tion, Hatfield 2005; idem, The Technologies ofEdward Ihnatowicz,
[w:] White Heat and Cold Fogic: British Computer Arts 1960-1980,
wyd. P. Brown, et. al., Cambridge Mass. 2008, s. 95-111.