DOI issue:
Kronika Komisji Historii Sztuki Polskiej Akademii Umiejętności za rok 2020
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.59426#0136
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 19: 2021/PL ISSN 0071-6723
KRONIKA
KOMISJI HISTORII SZTUKI
POLSKIEJ AKADEMII UMIEJĘTNOŚCI
ZA ROK 2020
WŁADZE KOMISJI
przewodniczący:
prof, dr hab. Adam Małkiewicz
zastępca przewodniczącego:
dr hab. Marek Walczak, prof. UJ
sekretarze:
dr Wojciech Walanus
dr Joanna Ziętkiewicz-Kotz
ODCZYTY W ROKU 2020
9 I dr hab. Marek Walczak prof. UJ, Między historią a fanta-
zją. Nekropolia królewska w katedrze na Wawelu w począt-
kach wieku XX
Tekst opublikowany jako:
Między historią a fantazją: nekropolia królewska w katedrze
na Wawelu w początkach wieku XX, [w:] Śmierć, pogrzeb
i upamiętnienie władców w dawnej Polsce, red. H. Rajfura,
B. Świadek, P. Szwedo, M. Walczak, P. Węcowski, Warszawa
2020, s. 259-276
20 II: prof. dr hab. Marcin Fabiański, Nagrobek biskupa Jana
Konarskiego w katedrze na Wawelu
Poszerzona wersja tekstu opublikowana jako:
Nagrobek biskupa Jana Konarskiego w katedrze na Wawelu,
Kraków 2020 (Ars Vetus et Nova, 47)
W okresie od marca do czerwca posiedzenia Komisji nie od-
bywały się z powodu ograniczeń sanitarnych spowodowa-
nych pandemią COVID-19. W październiku zostały wzno-
wione i do końca roku organizowano je w formie zdalnej, za
pomocą platformy Microsoft Teams.
15 X prof, dr hab. Piotr Krasny, dr hab. Michał Kurzej, Karol
Boromeusz i duchowni z jego kręgu wobec dziedzictwa sztu-
ki sakralnej. Przyczynek do badań nad tendencjami retrospek-
tywnymi w sztuce potrydenckiej
Karol Boromeusz, arcybiskup Mediolanu w latach 1560-
-1584, był dawniej uznawany za autora Instrukcji o budyn-
kach i sprzętach kościelnych, a z tego powodu także za ojca
kontrreformacyjnej teorii sztuki. Nowsze badania wykazały
wprawdzie, że Boromeusz nie był samodzielnym autorem
tego dzieła, jak również dzieło nie ma wiele wspólnego z te-
orią sztuki, niemniej jednak stanowi ono ważny element re-
formy diecezji przeprowadzonej za pontyfikatu tego arcybi-
skupa. Z kolei dość powszechne uznanie dla tej reformy jako
wzorcowej adaptacji zaleceń Soboru Trydenckiego wskazuje
na potrzebę głębszej refleksji nad stosunkiem Boromeusza
do tradycji sztuki religijnej, w której należy uwzględnić nie
tylko wspomniane instrukcje, ale też najważniejsze dzieła
sztuki wykonane pod jego nadzorem. Analiza tych przesła-
nek wskazuje, że stosunek arcybiskupa i jego otoczenia do
tradycji kościelnej był złożony i ambiwalentny. Z jednej stro-
ny chętnie szukali oni w tradycji wzorów dla nowo wznoszo-
nych kościołów, wskazując na antyczne bazyliki jako przy-
kłady architektonicznej wspaniałości i bogactwa wystroju.
Czerpali z nich też szczegółowe rozwiązania, takie jak układ
krzyżowy, atrium, umiejscowienie chóru w apsydzie i prze-
chowywanie relikwii w konfesjach lub kustodiach. Inne tra-
dycyjne elementy - jak nastawy ołtarzowe i przegrody chóro-
we - były jednak konsekwentnie usuwane z kościołów. Boro-
meusz zwalczał też powszechny zwyczaj wznoszenia w koś-
ciołach okazałych nagrobków, nakazując usunięcie licznych
pomników z katedry. Mediolańscy duchowni sięgali za to
chętnie do innych rozwiązań o genezie średniowiecznej, jak
ujęcie korpusu kościoła rzędami identycznych kaplic albo
portale z ozdobnymi tympanonami i figurami, poprzedzo-
ne figurami lwów. W dziełach plastyki postulowano rezygna-
cję z niepotrzebnych ozdobników, skutkującą ograniczeniem
ikonografii do głównego tematu, zgodnego z tekstem biblij-
nym lub hagiograficznym. To pójście pod prąd powszechnej
tendencji malarstwa XVI wieku mogło być związane z admi-
racją arcybiskupa dla dzieł bizantyńskich. W kontekście tych
spostrzeżeń należy odrzucić starsze poglądy, wskazujące Bo-
romeusza jako inicjatora nowego kontrreformacyjnego stylu.
Za jego pontyfikatu sztuka sakralna Mediolanu była eklek-
tycznym konglomeratem rozwiązań nowych oraz inspirowa-
nych różnymi okresami historycznymi, których nie wartoś-
ciowano według przynależności do jakichkolwiek „manier”,
Publikacja jest udostępniona na licencji Creative Commons (CC BY-NC-ND 3.0 PL).
Seria Nowa, t. 19: 2021/PL ISSN 0071-6723
KRONIKA
KOMISJI HISTORII SZTUKI
POLSKIEJ AKADEMII UMIEJĘTNOŚCI
ZA ROK 2020
WŁADZE KOMISJI
przewodniczący:
prof, dr hab. Adam Małkiewicz
zastępca przewodniczącego:
dr hab. Marek Walczak, prof. UJ
sekretarze:
dr Wojciech Walanus
dr Joanna Ziętkiewicz-Kotz
ODCZYTY W ROKU 2020
9 I dr hab. Marek Walczak prof. UJ, Między historią a fanta-
zją. Nekropolia królewska w katedrze na Wawelu w począt-
kach wieku XX
Tekst opublikowany jako:
Między historią a fantazją: nekropolia królewska w katedrze
na Wawelu w początkach wieku XX, [w:] Śmierć, pogrzeb
i upamiętnienie władców w dawnej Polsce, red. H. Rajfura,
B. Świadek, P. Szwedo, M. Walczak, P. Węcowski, Warszawa
2020, s. 259-276
20 II: prof. dr hab. Marcin Fabiański, Nagrobek biskupa Jana
Konarskiego w katedrze na Wawelu
Poszerzona wersja tekstu opublikowana jako:
Nagrobek biskupa Jana Konarskiego w katedrze na Wawelu,
Kraków 2020 (Ars Vetus et Nova, 47)
W okresie od marca do czerwca posiedzenia Komisji nie od-
bywały się z powodu ograniczeń sanitarnych spowodowa-
nych pandemią COVID-19. W październiku zostały wzno-
wione i do końca roku organizowano je w formie zdalnej, za
pomocą platformy Microsoft Teams.
15 X prof, dr hab. Piotr Krasny, dr hab. Michał Kurzej, Karol
Boromeusz i duchowni z jego kręgu wobec dziedzictwa sztu-
ki sakralnej. Przyczynek do badań nad tendencjami retrospek-
tywnymi w sztuce potrydenckiej
Karol Boromeusz, arcybiskup Mediolanu w latach 1560-
-1584, był dawniej uznawany za autora Instrukcji o budyn-
kach i sprzętach kościelnych, a z tego powodu także za ojca
kontrreformacyjnej teorii sztuki. Nowsze badania wykazały
wprawdzie, że Boromeusz nie był samodzielnym autorem
tego dzieła, jak również dzieło nie ma wiele wspólnego z te-
orią sztuki, niemniej jednak stanowi ono ważny element re-
formy diecezji przeprowadzonej za pontyfikatu tego arcybi-
skupa. Z kolei dość powszechne uznanie dla tej reformy jako
wzorcowej adaptacji zaleceń Soboru Trydenckiego wskazuje
na potrzebę głębszej refleksji nad stosunkiem Boromeusza
do tradycji sztuki religijnej, w której należy uwzględnić nie
tylko wspomniane instrukcje, ale też najważniejsze dzieła
sztuki wykonane pod jego nadzorem. Analiza tych przesła-
nek wskazuje, że stosunek arcybiskupa i jego otoczenia do
tradycji kościelnej był złożony i ambiwalentny. Z jednej stro-
ny chętnie szukali oni w tradycji wzorów dla nowo wznoszo-
nych kościołów, wskazując na antyczne bazyliki jako przy-
kłady architektonicznej wspaniałości i bogactwa wystroju.
Czerpali z nich też szczegółowe rozwiązania, takie jak układ
krzyżowy, atrium, umiejscowienie chóru w apsydzie i prze-
chowywanie relikwii w konfesjach lub kustodiach. Inne tra-
dycyjne elementy - jak nastawy ołtarzowe i przegrody chóro-
we - były jednak konsekwentnie usuwane z kościołów. Boro-
meusz zwalczał też powszechny zwyczaj wznoszenia w koś-
ciołach okazałych nagrobków, nakazując usunięcie licznych
pomników z katedry. Mediolańscy duchowni sięgali za to
chętnie do innych rozwiązań o genezie średniowiecznej, jak
ujęcie korpusu kościoła rzędami identycznych kaplic albo
portale z ozdobnymi tympanonami i figurami, poprzedzo-
ne figurami lwów. W dziełach plastyki postulowano rezygna-
cję z niepotrzebnych ozdobników, skutkującą ograniczeniem
ikonografii do głównego tematu, zgodnego z tekstem biblij-
nym lub hagiograficznym. To pójście pod prąd powszechnej
tendencji malarstwa XVI wieku mogło być związane z admi-
racją arcybiskupa dla dzieł bizantyńskich. W kontekście tych
spostrzeżeń należy odrzucić starsze poglądy, wskazujące Bo-
romeusza jako inicjatora nowego kontrreformacyjnego stylu.
Za jego pontyfikatu sztuka sakralna Mediolanu była eklek-
tycznym konglomeratem rozwiązań nowych oraz inspirowa-
nych różnymi okresami historycznymi, których nie wartoś-
ciowano według przynależności do jakichkolwiek „manier”,
Publikacja jest udostępniona na licencji Creative Commons (CC BY-NC-ND 3.0 PL).