Lukan i Pomponiusz Mela) uważało druidów za filozofów. Wynika
to zapewne z faktu, że zarówno Grecy jak i Rzymianie zetknęli
się w świecie celtyckim ze stanem kapłańskim, który niczym nie
przypominał greckiego ani rzymskiego, zwłaszcza w ostatnich
wiekach przed naszą erą. Zrzeszenia kapłańskie, zorganizowane
według własnych reguł, mające wielki wpływ na kształt życia publicz-
nego, strzegące reguł moralnych, trudniące się nauczaniem i wy-
chowaniem młodzieży, rozważające problemy kosmologiczne i teolo-
giczne, przypominały owym autorom bardziej greckie szkoły filozo-
ficzne niż zwykłą organizację stanu kapłańskiego.
Niewątpliwie w działalności druidów sprawy wiedzy i nauczania
odgrywały ogromną rolę, stanowiąc filar cywilizacji celtyckiej.
Już Cezar zauważył, że wielkie rzesze młodych garnęły się do drui-
dów, aby pobierać nauki. Nauczano ich przede wszystkim o nie-
śmiertelności duszy i reinkarnacji, by rozbudzić odwagę i poskromić
strach przed śmiercią. Uczyli się też na pamięć ogromnej ilości
poezji, toteż niektórzy studiowali dwadzieścia lat. Wiedzy swej
druidowie nie powierzali pismu, gdyż, jak sądzi Cezar, obawiali
się, by nie przeniknęła do mas ludowych, a także by przez gnuśność
pisania nie obniżyli sprawności pamięci. Mieli rozległą wiedzę
o gwiazdach i ich ruchach, o przyrodzie, o mocach i działaniu nie-
śmiertelnych bogów. W tekstach iryjskich spotykamy się często
z określeniem — „wiedza druidów", którą kapłani prze-
kazują młodym. Jeden mistrz, jak znany z 7#:/i A? CMu/ngc i Ccańńur
AUzArc druid Cathbad, miał niekiedy stu uczniów. Zapewne
tylko niewielu z nich sięgało po dostojeństwo kapłańskie.
Sto lat po Cezarze Pomponiusz Mela powtarza wiele sformuło-
wań swego poprzednika, dodając, że druidowie „nauczają wielu
rzeczy arystokrację ludu, w ukryciu, w ciągu dwudziestu lat, w
pieczarach i uroczyskach leśnych"^. Niezmiernie ważnym zadaniem
druidów było wpajanie cnót moralnych, na co zwracają uwagę
Strabon i Diogenes Laertios^. Ten ostatni wskazuje, że głównym
celem druidów było zaszczepienie młodym uczniom miłości do
bogów, zasady nieczynienia zła i wyrobienie odwagi.

124