DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.43156#0013
6 -
wezenlijke factoren, waarmede men rekening moet houden; van daar dat de regelen, die men omtrent
de inrichting der vertrekken in ’t algemeen meent te kunnen stellen, in vele gevallen onbruikbaar
bevonden worden , of niet tot het gewenschte doel leiden.
Wat „wezenlijk schoon” is, daarvan is geene algemeene bepaling te geven; wij zullen er
ons althans niet aan wagen, al ontbreekt het niet aan beschouwingen van verschillende schrijvers,
die ons het wezenlijk schoone trachten aan te toonen, en die wij slechts zouden behoeven te vol-
gen. Wanneer men aan ’t eind dezer soort van beschouwingen is gekomen, en het daaruit afge-
leide aan een kunstvoorwerp toetst, waarop toevallig ons oog valt, dan staat men verbaasd, dat
die afleidingen zoo weinig steek houden. Eene zaak staat echter vast, namelijk, dat ’t geen wij
schoon noemen, dikwijls niets anders is dan eene gril van ’t oogenblik. Na eenige jaren vinden wij
doorgaans smakeloos, zoo niet wanstaltig, wat wij voor ’t heden schoon noemen. Alleen het wezenlijk
schoone blijft schoon door alle eeuwen heen, en is niet aan de grillen der mode onderworpen. En
onder dat waarachtig schoone bekleedt de natuur de eerste plaats.
Niet voor allen echter is de natuur een open boek; men moet haar zoeken, haar liefhebben,
haar trachten te doorgronden, en dan zal zij ons op elk gebied, en niet ’t minst op dat van kunst,
niet alleen veel leeren, maar ook voor overdrijving behoeden.
Laat dus de aanbrekende lente niet door ons beschouwd worden als eene oude matrone, die
zich weder wat opknapt; maar laten wij ons verheugen over de eerste lenteboden , bijv, het sneeuw-
klokje, dat, zoo het al niet de eerste, dan toch zeker eene onder de eersten is, die ons de herleving
van de natuur aankondigen. Met deze gewaarwordingen bezield, zullen wij allicht eene neiging in
ons gevoelen om dit plantje, wanneer wij het op onze wandeling ontmoeten, te plukken of liever
het voorzichtig trachten over te planten, en het als blijk van vereering, als lentegroet, dezen of
genen, die ons dierbaar is, aan te bieden. — Onwillekeurig geven wij daardoor blijk, aan de plant
eene hoogere waarde, eene zinnebeeldige of symbolische beteekenis toe te kennen.
De symbolische beteekenis van de plant. De symboliek
in ’t algemeen. De attributen.
Zooals wij hierboven zagen , doet de mensch soms onbewust handelingen , die niet zelden een
dieper, een ander gevoel verraden, dan waarvan hij gewoonlijk blijk geeft. Het lijkt soms vreemd,
wanneer men ziet, hoe de ruwe krijgsman, nog verhit door kruitdamp en oorlogsrumoer, onbewust
eene bloem plukt, zich'daarmede tooit en — een ander mensch schijnt te worden. Welke taal sprak
die bloem tot hem? Wij weten het niet; maar zeker moet het eene vriendelijke taal zijn ge-
weest. Was het wellicht de bloem der regeeringspartij , waartoe hij behoort , of die , waarvan
de afbeelding in zijn schild, in zijn wapen voorkomt? Herinnerde die bloem hem aan eene dier-
bare gestorvene, of was zij het beeld van haar, die, hoewel ver verwijderd, toch zoo dicht bij
hem was ?
Indien wij die bloem aandachtig hadden bezien, dan zouden wij de oorzaak van een en ander
wellicht kunnen gissen, want minnezangers en dichters wisten in de taal der bloemen door te
dringen en hebben daarvan het een en ander medegedeeld. Zoo vertellen zij , of zij leiden uit de
benaming af, dat:
Ongeduld als voorgevoel der liefde wordt uitgedrukt door de Balsemine {Impatiens,
ongeduldig)-, liefelijke verschijning, door het Veldroosje {Rosa Repens')-, stille liefde,
door het Viooltje en den Abrikozebloesem; onschuld, door de Witte lelie {Lilium
wezenlijke factoren, waarmede men rekening moet houden; van daar dat de regelen, die men omtrent
de inrichting der vertrekken in ’t algemeen meent te kunnen stellen, in vele gevallen onbruikbaar
bevonden worden , of niet tot het gewenschte doel leiden.
Wat „wezenlijk schoon” is, daarvan is geene algemeene bepaling te geven; wij zullen er
ons althans niet aan wagen, al ontbreekt het niet aan beschouwingen van verschillende schrijvers,
die ons het wezenlijk schoone trachten aan te toonen, en die wij slechts zouden behoeven te vol-
gen. Wanneer men aan ’t eind dezer soort van beschouwingen is gekomen, en het daaruit afge-
leide aan een kunstvoorwerp toetst, waarop toevallig ons oog valt, dan staat men verbaasd, dat
die afleidingen zoo weinig steek houden. Eene zaak staat echter vast, namelijk, dat ’t geen wij
schoon noemen, dikwijls niets anders is dan eene gril van ’t oogenblik. Na eenige jaren vinden wij
doorgaans smakeloos, zoo niet wanstaltig, wat wij voor ’t heden schoon noemen. Alleen het wezenlijk
schoone blijft schoon door alle eeuwen heen, en is niet aan de grillen der mode onderworpen. En
onder dat waarachtig schoone bekleedt de natuur de eerste plaats.
Niet voor allen echter is de natuur een open boek; men moet haar zoeken, haar liefhebben,
haar trachten te doorgronden, en dan zal zij ons op elk gebied, en niet ’t minst op dat van kunst,
niet alleen veel leeren, maar ook voor overdrijving behoeden.
Laat dus de aanbrekende lente niet door ons beschouwd worden als eene oude matrone, die
zich weder wat opknapt; maar laten wij ons verheugen over de eerste lenteboden , bijv, het sneeuw-
klokje, dat, zoo het al niet de eerste, dan toch zeker eene onder de eersten is, die ons de herleving
van de natuur aankondigen. Met deze gewaarwordingen bezield, zullen wij allicht eene neiging in
ons gevoelen om dit plantje, wanneer wij het op onze wandeling ontmoeten, te plukken of liever
het voorzichtig trachten over te planten, en het als blijk van vereering, als lentegroet, dezen of
genen, die ons dierbaar is, aan te bieden. — Onwillekeurig geven wij daardoor blijk, aan de plant
eene hoogere waarde, eene zinnebeeldige of symbolische beteekenis toe te kennen.
De symbolische beteekenis van de plant. De symboliek
in ’t algemeen. De attributen.
Zooals wij hierboven zagen , doet de mensch soms onbewust handelingen , die niet zelden een
dieper, een ander gevoel verraden, dan waarvan hij gewoonlijk blijk geeft. Het lijkt soms vreemd,
wanneer men ziet, hoe de ruwe krijgsman, nog verhit door kruitdamp en oorlogsrumoer, onbewust
eene bloem plukt, zich'daarmede tooit en — een ander mensch schijnt te worden. Welke taal sprak
die bloem tot hem? Wij weten het niet; maar zeker moet het eene vriendelijke taal zijn ge-
weest. Was het wellicht de bloem der regeeringspartij , waartoe hij behoort , of die , waarvan
de afbeelding in zijn schild, in zijn wapen voorkomt? Herinnerde die bloem hem aan eene dier-
bare gestorvene, of was zij het beeld van haar, die, hoewel ver verwijderd, toch zoo dicht bij
hem was ?
Indien wij die bloem aandachtig hadden bezien, dan zouden wij de oorzaak van een en ander
wellicht kunnen gissen, want minnezangers en dichters wisten in de taal der bloemen door te
dringen en hebben daarvan het een en ander medegedeeld. Zoo vertellen zij , of zij leiden uit de
benaming af, dat:
Ongeduld als voorgevoel der liefde wordt uitgedrukt door de Balsemine {Impatiens,
ongeduldig)-, liefelijke verschijning, door het Veldroosje {Rosa Repens')-, stille liefde,
door het Viooltje en den Abrikozebloesem; onschuld, door de Witte lelie {Lilium