DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.1979#0590
1075
On quidemJCA-
SVS. Noua ve-
ctigalia non inſtituun-
tur propter tenuitatem.
hoc in prima l. Nec de-
creto ciuiumhoc in ſe-
cunda. Nec inconſulto
principe. hoc in tertia.
Si vltra modum con-
ſuetum conductiones
perceperint, pœna eſt
exilij.
a JNon quidé. Concor.
ad leg. Iuliam ambitus.
l.j. & ffad legé Iuliam de
vi publ fi. & j.de alluui.
lhi quos. & j de excuſa.
mu.l placet. & j.lib.x. de
colla. dona. & ffde cenſil.
forma.S.j. & non legitur
* An ius ve- in ſcholi..
ctigalis exigé- bEctigalia. Facit
di poſſit con¬V ff. de publica.l. li-
cedi à princi- citatio aliàs l. vectigalia.
pe,an poſſit er & idem eſt in eccleſis
amtsaſeeri per Concilium Latera-
in heredemv. nen, vt inc. prohibemus.
Bertachinum extrà de cenſi. & non le-
in tract. de Gar gitur hc in ſcholis.
beis parte I. RJOn ſolent. In-
16 ſi4 conſultis princi-
pibus ad hoc ffde leg. &
ſenatuſconſil. & ideo. &
de conſt prin l. in rebus. &
S. tit jl quicquid.
d( Reſtitui cum poena:
vt ff de publi.l licitatio.S.
uod illicité. & j. de furt.
tuian & s ex quibus
J al. Vctori.
Codicis Liber quartus.
Ars eſt tituli ſuperioris, & relata quoque in Digeſtis ſub eodem titulo, l. vecti-
gali, de publ. vt vectigalia noua ſine præcepto principis non instituantur. Noua
ſunt, qua abhorrãt à priſca conſuetudine,l.vlt. hoc ti.l. 4. . vlt.l. locatio. S earum.
ff.cod-Et ex Senatuſconſulto qui aliter noua vectigalia instituit, inetur lege Iulia
de ambitu, qui exigit, lege Iulia de vi publica. CVIAC.
In arduis princeps committit
examinationem, & ſibi reſeruat
deliberationes: vt hic, & not. pru-
dentiam regis. BALD. Vel ſic: Si
expedit alicui ciuitti nouum ve-
ctigal imponere, præſes debet prin-
cipi pro licentia obiinenda reſcri-
bere. SALYC.
1. Impp. SEVERVS & ANTONINVS
AA. Victorino J.
On quidẽ ? emere per-
o mittenda* eſt nouorum
l vectigalium exactio: ſed
ſi adeo tenuis eſt patria tua, vt
extraordinario auxilio iuuari de-
beat, allega præſidi prouinciæ
qua in libellum contuliſti: qui
re diligenter inſpecta, vtilitatem
communem intuitus, ſcribet no-
bis que compererit: & an ha-
benda ſit ratio veſtri, & quate-
nus exiſtimabimus.
Ciuitates quæ ſunt ſub principe,
non poſſunt imponere noua datia:
& impoſita non debent ſolui, & ſo-
luta vi vel ſimplicitate, debent re-
cau, infamia irrog.llij & ſtitui. hoc dicit cum ſeq. BALD.
jlibx. de ſuperexacto.l. Vel ſic: Sola ciuitatum decreta
j & de excu mu. l placet.
& j. de cenſi. l peraqua-
tores. lib. xj.
A Restitui iubebit. In
duplum ex edicto de pu-
blic. CVLAC.
S Vide num mendo-
ſa ſit inſcriptio, & pro
prafecto pratorio, legen-
dum ſit praſidi: mouet
quod ait, grauitati tua,
quod diei ſolet de pra-
de, aut procuratore
Cæſaris: & verô ſufficit
præſentia præſidis pro-
uinciæ. Itaque Grœci
hæc verba, conspecti-
bus autem tuis, ſic ver-
tunt, a d’er p ovr.
CVIAC.
EIIprouincialium.J
t onfitndle,O ciſuetuimemſiea
in vectigalib. . de verborum ſgniſi. l.
eruds E r ua cruaneſaaihae
l.j. de adi priua l. per pro-
uincias. & ff de publ.l. lo-
catio.S quod’illicite. &
ſi publicani, Sfin. & f.
ad l. Iuliam de vi pu. l.
fin. & S. tit.j. l.ij, & non
legitur.
DE COMMER-
ciis, & mercatorib.
SucandoPP. In hoc tit. quadam ſpe-
CT. lib xii. tit, cialia ponit circa negoiia-
j. lv multis ores pertinentes ad do-
mtaudeiouus lan prineipus u¬
de epiſe. audien. dam generalia omnium
morcatorum.
Inuerte ſie: Impp.
Valentin. & Valens, Se-
cundo, &c. CVIAC.
Egotiatores.J Ca-
SVS. Negotiato-
res domus principis, &
aliorum potentiorũ de-
bent moneri vt ſoluant:
* Tolerabiles
iant.
non ſufficiunt ad noua vectigalia
inſtituenda. SALYC.
I1. Iidem AA. Callistiano.
Ectigalial noua nec decre-
to ciuitatu inſtitui poſſunt.
Vectigal illicitum non debet
exige: & exactum debet restitui.
SALYC.
III. Impp. GALLIEN. & VALERIAN.
AA. Tuſco & aliis.
TOn ſolent noua vectigalia
inconſultis principibus e
inſtitui 7. Ergo & exigi aliquid
quod illicitè poſcatur, compe-
tens iudex vetabit: & id quod
exactum videtur ſi contra ratio-
nem iuris extortum eſt, reſtitui d
iubebit .
Vectigal non debet exigi vltra
antiquam conſuetudinem, vel vl-
tra ſtatutum à principe, ſub pœna
perpetui exili. SALYC.
IV. CONSTANTINVS A. ad
Felicem prafectum pratorio 8.
Sl prouineialium noſtrorunm
querela de cõductorum aui-
ditate extiterit, & probatum fue-
rit vltra antiquam conſuetudi-
nems, & noſtr terminos iuſ-
ſionis aliquid eos flagitaſſe: rei
tanti criminis perpetuo exilio
puniantur. Sub conſpectibus *
autem tuis, vel eorum qui tu
grauitati ſuccedunt, licitationis
lcura ſeruetur.
DE COMMERCIIS, ET MERCATORIBVS.
TITVLVS
LXIII.
Ommercium eſt emendi, vendendique inuicem ius, quod & promercium dici-
Con meey aemaemnns apua cearimun duobus locis eſt onius quod mereate.
res ſuſtinont pro facultate exercendi commercij, auraria ſcilicet functio, ſiue luſtra-
le aurum, argentum, de quo l. 1. Onus mercatorum, non mercium. Portorium onus
mercium, non mercatorum. Et mercatores ſunt non nobiliores potentiores, quos
mercaturam facere non indecorum, cum ſit contractus iuriſgentium, ſed illicitum
eſt, quod plebi ſit cum eis difficile commercium. l.3. Sed alij perquam vtiles Reipubl.
tabernam, aut negotiationem exercent plerumque per inſtitores amplam & copio-
am non ementes, aut vendentes per cotulas, vel lagenas, vel amphoras, ſed quaſi
auerſione mercium magnam copiam: quod puto eſſe auertere illo Horatij verſu:
Nec ſatis eſt cara piſces auertere menſamam & veteres gloſſa ibi interpretantur
auertere, emere, & ita l.3. S.item ſi quis ſolitus.ff. de pen. leg. Mercatores ſepa-
rantur ab his qui cellam vini, aut olei vendunt, ſcilicet minutatim. CVIAC.
Benigne & ſalua congrua ho-
neſtate ſunt compellendi homines
ad ſolutiones fiſcalium. BALD. Vel
ſic: Negotiatores principis, &
etiam mercatores debent benigne
moneri vt vectigalia & debitas
penſiones ſoluant. SALYC.
1. Impp. VALENS & VALENT. AA. ad
Iulianum comitem Orientis .
1œ Egotiatores ſi qui
ad domum no-
le ſtram s pertinent,
nſ potẽtiorum quo-
S que hominesene-
ceſſitatem debitam penſionum
(vt honeſtas poſtulat) agnoſce-
re moneantur s: vt per cunctos
qui emolumenta negoriationi-
bus captant, tolerabilis * fiat
l
agnoſcendæ deuotionis h effe-
ctus i. Dat. XV. Ralend. Maij
Conſtantinopoli, Diuo Iouinia-
no & Varroniano Coss.
Licitum eſt ab hostibus furari,
1076
& fiat effectus tolera-
bilis agnoſcend deuo-
tionis.
Eſt de luſtralis au-
ri collatione, vt docet l.
5. C. Theod de luſtr. auri
coll. Hc fiebat quarto
quoque anno, id eſt, ſin-
gulo luſtro, éſtque onus
negotiatorum, & ob id
à Lampridio in Alexãd.
dicitur aurum negotia-
torium. Dicitur etiam
erdgevgoy à Zonara, &
Euagrio in Anaſtaſio,
qui id ſuſtulit. Eius dua
ll. deſiderantur in tit in¬4
fà de luſtr. auri codlat.r
VIACIVS. ſuper quiue
SAA domum noſtran. de eepidluſuas
Conſtituit, vt mercato¬s
res, qui pertinent, ad ſa-
cram domum, aut po-
tentiorum, etiam hanc
collationem agnoſcant.
Idem etiam cõſtitutum
erat ſuprà de Epiſco. aud.
ſed eam transformauit
Tribonianus. Vide not.
ad eam. CVIAC.
t Homines. De his vi-
de ſcripta ad l. j. de iu-
re emphyt. & not. ad pr.
feud. CVIAC.
f Neceſſitatem. aliàs
neceſſitate debitã pen-
ſionem.
gJ Moneantur. hic be-
nignè exiguntur debita
etiam à quolibet nego-
tiatore ad domum prin¬* Subhaſtatio-
cipis pertinente. nibus & liei-
h Deuotionis. ſ debiti tatonibus pu-
ſiue vectigalis ſue ale blicis, puilie
n uc alte officiales in-
rius: quia cum efficacia tereſſe debẽt.
benignè, & cum inſtan-
tia humane cõueniendi
ſunt vt ſoluant:vt ff. de
vſuris.l ſi ben. Az0.
i Effectus. aliàs affatus:
& aliàs effectus.
l Non ſiſun l aub.
tili. & hic bo-
nus a eſt dolus: vt ff.de a Deuoti qui
dolo.l. j. S non fuit. Et erãt dicuntur.
hi barbari hoſtes popu-
li Romani:vt ffade capl.
iil. ſuſbie ſſds capin oous adter
t.., ſus hoſtem
imperio deuoti dicun bonus eſt.
tur: vt S. tit. ij.l. à legatis.
& facit xxijc. vtili.
J Aurum pro manci-
piis. Sed ſoluere debet in
argento aut œre. CV1A.
n SAd Barbaricum. Id
eſt, Barbarorum ſolum
& Perſarum. CVIAe.
l Repertum ad hoc j.
de priua, carl. j. & ad le-
gem Iul de vi.l. ſeruosin
fin. & ffad Sil. l.j. in fin.
&f.
Vide text
anorm. in e.
.
& prædari. BALDVS. Vel ſic: Cum hostibus populi Ro-
mani vel ſacri imperu non licet mercari.h. d. ſicundum
gloſſ. SALYC.
I1. Imppp. GRATIANVS, VALENT. & THEOD. AAA.
Tatiano comiti ſacr. larg.
NOn ſolum barbaris aurum
minimè prbeatu, Mercatorit
ſed etiam ſi apud eos inuentum fuerit, ſubtili l bus non licet
aurum portart
auferatur ingenio *. Sed ſi vlterius aurum pro manci- ad Parbaros
piis vel quibuſcumque ſpeciebus ad Barbaricum n pro mancipiis
vel ſpeciebus
fuerit tranſlatum à mercatoribus: non iam damnis, ,epiendis &
ſed ſuppliciis ſubiugentur. Et ſi id iudex repertum
non vindicat: tegere vt conſcius criminoſa feſtinat.
quod aurun
deber ab ei
ſubtili inge-
Ali ſunt nobiles, ali virtuoſi, ali diuites: vnde virtus nio aufetii-
on
On quidemJCA-
SVS. Noua ve-
ctigalia non inſtituun-
tur propter tenuitatem.
hoc in prima l. Nec de-
creto ciuiumhoc in ſe-
cunda. Nec inconſulto
principe. hoc in tertia.
Si vltra modum con-
ſuetum conductiones
perceperint, pœna eſt
exilij.
a JNon quidé. Concor.
ad leg. Iuliam ambitus.
l.j. & ffad legé Iuliam de
vi publ fi. & j.de alluui.
lhi quos. & j de excuſa.
mu.l placet. & j.lib.x. de
colla. dona. & ffde cenſil.
forma.S.j. & non legitur
* An ius ve- in ſcholi..
ctigalis exigé- bEctigalia. Facit
di poſſit con¬V ff. de publica.l. li-
cedi à princi- citatio aliàs l. vectigalia.
pe,an poſſit er & idem eſt in eccleſis
amtsaſeeri per Concilium Latera-
in heredemv. nen, vt inc. prohibemus.
Bertachinum extrà de cenſi. & non le-
in tract. de Gar gitur hc in ſcholis.
beis parte I. RJOn ſolent. In-
16 ſi4 conſultis princi-
pibus ad hoc ffde leg. &
ſenatuſconſil. & ideo. &
de conſt prin l. in rebus. &
S. tit jl quicquid.
d( Reſtitui cum poena:
vt ff de publi.l licitatio.S.
uod illicité. & j. de furt.
tuian & s ex quibus
J al. Vctori.
Codicis Liber quartus.
Ars eſt tituli ſuperioris, & relata quoque in Digeſtis ſub eodem titulo, l. vecti-
gali, de publ. vt vectigalia noua ſine præcepto principis non instituantur. Noua
ſunt, qua abhorrãt à priſca conſuetudine,l.vlt. hoc ti.l. 4. . vlt.l. locatio. S earum.
ff.cod-Et ex Senatuſconſulto qui aliter noua vectigalia instituit, inetur lege Iulia
de ambitu, qui exigit, lege Iulia de vi publica. CVIAC.
In arduis princeps committit
examinationem, & ſibi reſeruat
deliberationes: vt hic, & not. pru-
dentiam regis. BALD. Vel ſic: Si
expedit alicui ciuitti nouum ve-
ctigal imponere, præſes debet prin-
cipi pro licentia obiinenda reſcri-
bere. SALYC.
1. Impp. SEVERVS & ANTONINVS
AA. Victorino J.
On quidẽ ? emere per-
o mittenda* eſt nouorum
l vectigalium exactio: ſed
ſi adeo tenuis eſt patria tua, vt
extraordinario auxilio iuuari de-
beat, allega præſidi prouinciæ
qua in libellum contuliſti: qui
re diligenter inſpecta, vtilitatem
communem intuitus, ſcribet no-
bis que compererit: & an ha-
benda ſit ratio veſtri, & quate-
nus exiſtimabimus.
Ciuitates quæ ſunt ſub principe,
non poſſunt imponere noua datia:
& impoſita non debent ſolui, & ſo-
luta vi vel ſimplicitate, debent re-
cau, infamia irrog.llij & ſtitui. hoc dicit cum ſeq. BALD.
jlibx. de ſuperexacto.l. Vel ſic: Sola ciuitatum decreta
j & de excu mu. l placet.
& j. de cenſi. l peraqua-
tores. lib. xj.
A Restitui iubebit. In
duplum ex edicto de pu-
blic. CVLAC.
S Vide num mendo-
ſa ſit inſcriptio, & pro
prafecto pratorio, legen-
dum ſit praſidi: mouet
quod ait, grauitati tua,
quod diei ſolet de pra-
de, aut procuratore
Cæſaris: & verô ſufficit
præſentia præſidis pro-
uinciæ. Itaque Grœci
hæc verba, conspecti-
bus autem tuis, ſic ver-
tunt, a d’er p ovr.
CVIAC.
EIIprouincialium.J
t onfitndle,O ciſuetuimemſiea
in vectigalib. . de verborum ſgniſi. l.
eruds E r ua cruaneſaaihae
l.j. de adi priua l. per pro-
uincias. & ff de publ.l. lo-
catio.S quod’illicite. &
ſi publicani, Sfin. & f.
ad l. Iuliam de vi pu. l.
fin. & S. tit.j. l.ij, & non
legitur.
DE COMMER-
ciis, & mercatorib.
SucandoPP. In hoc tit. quadam ſpe-
CT. lib xii. tit, cialia ponit circa negoiia-
j. lv multis ores pertinentes ad do-
mtaudeiouus lan prineipus u¬
de epiſe. audien. dam generalia omnium
morcatorum.
Inuerte ſie: Impp.
Valentin. & Valens, Se-
cundo, &c. CVIAC.
Egotiatores.J Ca-
SVS. Negotiato-
res domus principis, &
aliorum potentiorũ de-
bent moneri vt ſoluant:
* Tolerabiles
iant.
non ſufficiunt ad noua vectigalia
inſtituenda. SALYC.
I1. Iidem AA. Callistiano.
Ectigalial noua nec decre-
to ciuitatu inſtitui poſſunt.
Vectigal illicitum non debet
exige: & exactum debet restitui.
SALYC.
III. Impp. GALLIEN. & VALERIAN.
AA. Tuſco & aliis.
TOn ſolent noua vectigalia
inconſultis principibus e
inſtitui 7. Ergo & exigi aliquid
quod illicitè poſcatur, compe-
tens iudex vetabit: & id quod
exactum videtur ſi contra ratio-
nem iuris extortum eſt, reſtitui d
iubebit .
Vectigal non debet exigi vltra
antiquam conſuetudinem, vel vl-
tra ſtatutum à principe, ſub pœna
perpetui exili. SALYC.
IV. CONSTANTINVS A. ad
Felicem prafectum pratorio 8.
Sl prouineialium noſtrorunm
querela de cõductorum aui-
ditate extiterit, & probatum fue-
rit vltra antiquam conſuetudi-
nems, & noſtr terminos iuſ-
ſionis aliquid eos flagitaſſe: rei
tanti criminis perpetuo exilio
puniantur. Sub conſpectibus *
autem tuis, vel eorum qui tu
grauitati ſuccedunt, licitationis
lcura ſeruetur.
DE COMMERCIIS, ET MERCATORIBVS.
TITVLVS
LXIII.
Ommercium eſt emendi, vendendique inuicem ius, quod & promercium dici-
Con meey aemaemnns apua cearimun duobus locis eſt onius quod mereate.
res ſuſtinont pro facultate exercendi commercij, auraria ſcilicet functio, ſiue luſtra-
le aurum, argentum, de quo l. 1. Onus mercatorum, non mercium. Portorium onus
mercium, non mercatorum. Et mercatores ſunt non nobiliores potentiores, quos
mercaturam facere non indecorum, cum ſit contractus iuriſgentium, ſed illicitum
eſt, quod plebi ſit cum eis difficile commercium. l.3. Sed alij perquam vtiles Reipubl.
tabernam, aut negotiationem exercent plerumque per inſtitores amplam & copio-
am non ementes, aut vendentes per cotulas, vel lagenas, vel amphoras, ſed quaſi
auerſione mercium magnam copiam: quod puto eſſe auertere illo Horatij verſu:
Nec ſatis eſt cara piſces auertere menſamam & veteres gloſſa ibi interpretantur
auertere, emere, & ita l.3. S.item ſi quis ſolitus.ff. de pen. leg. Mercatores ſepa-
rantur ab his qui cellam vini, aut olei vendunt, ſcilicet minutatim. CVIAC.
Benigne & ſalua congrua ho-
neſtate ſunt compellendi homines
ad ſolutiones fiſcalium. BALD. Vel
ſic: Negotiatores principis, &
etiam mercatores debent benigne
moneri vt vectigalia & debitas
penſiones ſoluant. SALYC.
1. Impp. VALENS & VALENT. AA. ad
Iulianum comitem Orientis .
1œ Egotiatores ſi qui
ad domum no-
le ſtram s pertinent,
nſ potẽtiorum quo-
S que hominesene-
ceſſitatem debitam penſionum
(vt honeſtas poſtulat) agnoſce-
re moneantur s: vt per cunctos
qui emolumenta negoriationi-
bus captant, tolerabilis * fiat
l
agnoſcendæ deuotionis h effe-
ctus i. Dat. XV. Ralend. Maij
Conſtantinopoli, Diuo Iouinia-
no & Varroniano Coss.
Licitum eſt ab hostibus furari,
1076
& fiat effectus tolera-
bilis agnoſcend deuo-
tionis.
Eſt de luſtralis au-
ri collatione, vt docet l.
5. C. Theod de luſtr. auri
coll. Hc fiebat quarto
quoque anno, id eſt, ſin-
gulo luſtro, éſtque onus
negotiatorum, & ob id
à Lampridio in Alexãd.
dicitur aurum negotia-
torium. Dicitur etiam
erdgevgoy à Zonara, &
Euagrio in Anaſtaſio,
qui id ſuſtulit. Eius dua
ll. deſiderantur in tit in¬4
fà de luſtr. auri codlat.r
VIACIVS. ſuper quiue
SAA domum noſtran. de eepidluſuas
Conſtituit, vt mercato¬s
res, qui pertinent, ad ſa-
cram domum, aut po-
tentiorum, etiam hanc
collationem agnoſcant.
Idem etiam cõſtitutum
erat ſuprà de Epiſco. aud.
ſed eam transformauit
Tribonianus. Vide not.
ad eam. CVIAC.
t Homines. De his vi-
de ſcripta ad l. j. de iu-
re emphyt. & not. ad pr.
feud. CVIAC.
f Neceſſitatem. aliàs
neceſſitate debitã pen-
ſionem.
gJ Moneantur. hic be-
nignè exiguntur debita
etiam à quolibet nego-
tiatore ad domum prin¬* Subhaſtatio-
cipis pertinente. nibus & liei-
h Deuotionis. ſ debiti tatonibus pu-
ſiue vectigalis ſue ale blicis, puilie
n uc alte officiales in-
rius: quia cum efficacia tereſſe debẽt.
benignè, & cum inſtan-
tia humane cõueniendi
ſunt vt ſoluant:vt ff. de
vſuris.l ſi ben. Az0.
i Effectus. aliàs affatus:
& aliàs effectus.
l Non ſiſun l aub.
tili. & hic bo-
nus a eſt dolus: vt ff.de a Deuoti qui
dolo.l. j. S non fuit. Et erãt dicuntur.
hi barbari hoſtes popu-
li Romani:vt ffade capl.
iil. ſuſbie ſſds capin oous adter
t.., ſus hoſtem
imperio deuoti dicun bonus eſt.
tur: vt S. tit. ij.l. à legatis.
& facit xxijc. vtili.
J Aurum pro manci-
piis. Sed ſoluere debet in
argento aut œre. CV1A.
n SAd Barbaricum. Id
eſt, Barbarorum ſolum
& Perſarum. CVIAe.
l Repertum ad hoc j.
de priua, carl. j. & ad le-
gem Iul de vi.l. ſeruosin
fin. & ffad Sil. l.j. in fin.
&f.
Vide text
anorm. in e.
.
& prædari. BALDVS. Vel ſic: Cum hostibus populi Ro-
mani vel ſacri imperu non licet mercari.h. d. ſicundum
gloſſ. SALYC.
I1. Imppp. GRATIANVS, VALENT. & THEOD. AAA.
Tatiano comiti ſacr. larg.
NOn ſolum barbaris aurum
minimè prbeatu, Mercatorit
ſed etiam ſi apud eos inuentum fuerit, ſubtili l bus non licet
aurum portart
auferatur ingenio *. Sed ſi vlterius aurum pro manci- ad Parbaros
piis vel quibuſcumque ſpeciebus ad Barbaricum n pro mancipiis
vel ſpeciebus
fuerit tranſlatum à mercatoribus: non iam damnis, ,epiendis &
ſed ſuppliciis ſubiugentur. Et ſi id iudex repertum
non vindicat: tegere vt conſcius criminoſa feſtinat.
quod aurun
deber ab ei
ſubtili inge-
Ali ſunt nobiles, ali virtuoſi, ali diuites: vnde virtus nio aufetii-
on