DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.12441#0032
55 Η ΑΝΑΣΚΑΦΗ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ 56
ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΠΙΝΑΚΩΝ
γπο Γ. ΚΑΒΕΡΑΟΥ
ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ
"Οτε κατά τό έ'τος 1891 συνετελέσθη ή ανασκαφή της Ακροπόλεως,
παρέόωκα εις τον έν Αθήναις λιθογράφον τον ύπ' έμοΰ σνεδιασθέντα
τοπογραφικών πίνακα τής Ακροπόλεως ύπό κλίμακα 1 : 200, έκπληρών
ουτω τήν εντολήν, ήτις κυρίως μοί ειχεν άνατεθή αρχικώς υπό τής Γενι-
κή: Εφορείας των Αρχαιοτήτων. Άλλ' έπειδή βραδύτερον ό διευθυντής
τής ανασκαφής έκρινε καλόν να έπεκτείνη τό άρχικόν σχέδιον τής δημο-
σιεύσεως των εργασιών τούτων, άνέλαβον εκ νέου τήν εντολήν προς συμ-
πλήρωσαν του τοπογραφικού πίνακος να σχεδιάσω και άλλους πίνακας
παριστώντας διαφόρους τομάς του εδάφους τής Ακροπόλεως και όψεις των
άξιολογωτέρων τμημάτων ταύτης, όσα άπεκαλύφθησαν διά τών ανασκαφών,,
προς τούτοις δέ να συντάξω και εν γενικόν σχέδιον έν μικρότερα κλίμακι
(πίν. Α') και κείμενον επεξηγούν τους πίνακας τούτους.
Αναγκασθείς ένεκα άλλων μου υποχρεώσεων ν' αναχωρήσω έξ Αθηνών
άνέβαλον τότε τήν άποπεράτωσιν τών έργασιών τούτων, επειδή δέ και άφοΰ
έκ νέου επανέλαβον τάς εργασίας ταύτας, ήναγκαζόμην νά διακόπτω αύτάς
ένεκα διαφόρων λόγων, μόλις κατά τό 1903 ήδυνήθην νά φέρω εις πέρας
και νά παραδώσω εις τήν Άρχαιολογικήν Έταιρείαν έ'τοιμον τό έ'ργον μου.
Κατά τό διάστημα τοΰτο δεν έπαυσαν νά μελετώνται έπισταμένως τά
διάφορα οικοδομήματα τής Ακροπόλεως και υπό πολλών άλλων αρχαιο-
λόγων, αλλά προ πάντων υπό του Dörpfeld, όστις δι' αλλεπαλλήλων
σπουδαιότατων έργασιών άνέτρεψεν ουκ δλίγας τών προτέρων περι τούτων
γνωμών. Πολλά δέ κωλύματα προήλθον και έκ τούτου εις τήν ταχεΐαν
άποπεράτωσιν του έργου μου, διότι μεθ1 έκάστην διακοπήν ύπεχρεούμην
νά εξετάζω έκ νέου τάς παλαιοτέρας θεωρίας και νά δικαιολογώ ταύτας,
νά ανευρίσκω δέ πρός τούτοις και αν και κατά πόσον τά άποτελέσματα
τών ανασκαφών εδικαίωνον πράγματι τάς νέας ιδέας.
Ένεκα τών μελετών τούτων, εις άς πολλοί και διάφοροι ήσχολήθη-
σαν, έδημοσιεύθησαν ήδη και πολλά έκ τών αποτελεσμάτων τών ανασκα-
φών δι' εκτεταμένων περιγραφών και πινάκων.
Ούτως έδημοσιεύθη και άπεικονίσθη ήδη μετά πολλής έπιμελείας ό
υπό του Dörpfeld έκ νέου ανακαλυφθείς αρχαίος ναός, ύπάρχουσι δέ
πρός τούτοις και ακριβείς περιγραφαΐ τής Χαλκοθήκης, του άρχαιοτέ-
ρου Παρθενώνος, τών τειχών τής Ακροπόλεως και τών διαφόρων στρω-
μάτων τής έπιχώσειος.
Έν τοις έπομένοις παραπέμπω πολλαχώς εις προηγηθείσας πραγμα-
τείας, χωρίς νά έχω ύπ' όψει μου πάντα τά περί τής Ακροπόλεως μετά
τάς άνασκαφάς γραφέντα, διότι σκοπός του έργου μου δεν εινε γενική
μελέτη περί τής Ακροπόλεως, αλλά μόνον διευκρίνησις τών νέων συμπε-
ρασμάτων, όσα προήχθησαν διά τών άνασκαφών.
Έφρόντισα νά έξάγω τά συμπεράσματά μου πάντοτε, κατά τό δυνατόν,
έξ αυτών τών λίθων χωρίς νά καταφεύγω εις υποθέσεις· έν τούτοις ό'μο^ς
δεν ήδυνήθην νά άποφύγω και ταύτας τελείως.
"Ηδη άς μοι έπιτραπή νά προτάξω ολίγας παρατηρήσεις και περί τών
δημοσιευομένων πινάκων.
Ό έξ εξ χωριστών πινάκων άποτελούμενος μέγας τοπογραφικός πίναξ
σκοπον έχει νά άναπαραστήση πιστώς άπαντα τά κατά τάς άνασκαφάς
άνακαλυφθέντα οικοδομήματα και λείψανα οικοδομημάτων, όπως ήσαν ταύτα
ότε άπεκαλύφθησαν, έπίσης δέ και τό σχήμα του βράχου, εις όσα σημεία
ή ανασκαφή έφθασε μέχρις αύτου.
Επειδή ή κλΐμαξ 1 : 200, ύφ' ήν κατηρτίσθη ό πίναξ, είνε σχετικώς
μεγάλη και δέν ήτο δυνατόν νά σχεδιασθώσι τά διάφορα υψη του βράχου
διά καμπύλων γραμμών, μετεχειρίσθην διάφορον τρόπον πρός παράστασιν
του βράχου, δι' ου ήδυνήθην νά καταστήσω επί του πίνακος σαφές πώς
είνε διατεθειμένα τά έξογκώματα και αι κοιλότητες έπί του βράχου και
έπί επιφανείας ολίγων μόνον τετραγωνικών μέτρων.
Σταθερά σημεία πρός τοΰτο παρέχουσιν οί άφθονοι έπί τών πινάκων
άναγεγραμμενοι αριθμοί, οϊτινες ύποδεικνύουσι τά υψη. Τό άρχικόν σημεΐον
τής ύψομετρήσεώς μου οφείλω εις τήν «Γαλλικήν άποστολήν τών δημο-
ERKLÄRUNO DER TAFELN
von GEORG KAWERAU
VORBEMERKUNGEN
Als im Jahre 1891 die Ausgrabung der Akropolis beendet war,
wurde der von mir im Maassstab 1:200 aufgenommene Gesamtplan
dem Athenischen Lithographen übergeben. Die von der General-Ver-
waltung der Altertümer Griechenlands mir zunächst gestellte Aufgabe
wiir damit im Wesentlichen erfüllt. Inzwischen hatten sich aber die
Wünsche der Ausgrabungsleitung in Bezug auf den Umfang der beab-
sichtigten Publikation dieser Arbeiten erweitert — man wünschte zur
Ergänzung des eigentlichen Plans noch eine Reihe von Tafeln, die
Durchschnitte durch das Burgterrain und Ansichten besonders be-
merkenswerter, durch die Ausgrabung aufgedeckter Teile darstellen
sollten, ferner einen Gesamtplan kleineren Maassstabes auf einem
Blatt (Taf. Α'), auch einen die Pläne erläuternden Text.
Die Ausführung dieser Arbeiten wurde, da ich zunächst anderen
Verpflichtungen folgen und Athen verlassen musste, der Zukunft vor-
behalten. Mannigfache Störungen traten ein, und erst im Jahre 1903
konnte ich die abgeschlossene Arbeit der Archäologischen Gesell-
schaft in Athen übergeben.
Da während dieser Zeit die Untersuchungen über die Bauten
der Akropolis dauernd im Fluss blieben und neben anderen Forschern
zumal Dörpfeld durch eine Reihe tief eingreifender Arbeiten an man-
cher früheren Auffassung rüttelte, ist es natürlich, dass neben den
reichlichen äusseren Störungen, welche meine Arbeit unterbrachen,
auch manche innere Neuerung eintrat. Immer wieder galt es, ältere
Anschauungen nachzuprüfen und zu untersuchen, in wieweit die Resul-
tate der Grabungen neuen Theorien Recht geben.
Durch diese von vielen Seiten so lebhaft betriebenen Forschungen
kam es auch, dass viele Resultate der Ausgrabungen bereits in aus-
führlichen Beschreibungen und Plänen veröffentlicht worden sind. So
ist der von Dörpfeld wiederentdeckte alte Tempel in besonderer ein-
gehender Darstellung bekannt gegeben, so liegen über die Chalkothek,
den älteren Parthenon, die Burgmauern, die Schuttschichten bereits
gründliche Schilderungen vor. Es konnte daher in dem folgenden
Text vielfach auf frühere Arbeiten verwiesen werden. Ohnehin konnte
ich es nicht als meine Aufgabe betrachten, eine Gesamtdarstellung
der Akropolis zu geben, vielmehr handelt es sich nur um die Erläute-
rung dessen, was die letzten Ausgrabungen an neuen Resultaten ge-
bracht haben.
Ich habe mich bemüht, soweit als möglich nur die Steine reden zu
lassen und dem Gebiet der Vermutungen fern zu bleiben, — freilich
war in vielen Fällen ein Beschreiten auch dieses Gebiets unvermeidlich.
Im Anschluss hieran seien einige Vorbemerkungen über Art und
Gegenstand der Pläne gestattet.
Der grosse Plan in sechs Blättern soll den bei der Grabung vor-
gefundenen Zustand der Gebäude und Gebäudereste jeder Art so
getreu wie möglich festhalten, sowie die Felsgestaltung an allen Punk-
ten, wo der Burgfels erreicht wurde, wiedergeben. Letztere Absicht
konnte bei dem für den Plan gewählten grossen Maassstab von 1:200
durch Einzeichnung von Höhenkurven nicht erreicht werden. Es wurde
deshalb eine andre Art der Felsdarstellung gewählt, die es ermög-
licht, auch für einen Flächeninhalt von wenigen Quadratmetern noch
deutlich zu machen, in welchem Sinne die Hebungen und Senkungen
des Felsens verlaufen. Die reichlich eingeschriebenen Höhenzahlen
geben hierbei die festen Punkte ab. Den Anfangspunkt meines Nivelle-
ments verdanke ich der Mission francaise des travaux publics, welche
in jenen Jahren im Auftrage des griechischen Ministeriums des Innern
Regulierungsarbeiten an öffentlichen Anlagen der Stadt Athen ausführte
ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΠΙΝΑΚΩΝ
γπο Γ. ΚΑΒΕΡΑΟΥ
ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ
"Οτε κατά τό έ'τος 1891 συνετελέσθη ή ανασκαφή της Ακροπόλεως,
παρέόωκα εις τον έν Αθήναις λιθογράφον τον ύπ' έμοΰ σνεδιασθέντα
τοπογραφικών πίνακα τής Ακροπόλεως ύπό κλίμακα 1 : 200, έκπληρών
ουτω τήν εντολήν, ήτις κυρίως μοί ειχεν άνατεθή αρχικώς υπό τής Γενι-
κή: Εφορείας των Αρχαιοτήτων. Άλλ' έπειδή βραδύτερον ό διευθυντής
τής ανασκαφής έκρινε καλόν να έπεκτείνη τό άρχικόν σχέδιον τής δημο-
σιεύσεως των εργασιών τούτων, άνέλαβον εκ νέου τήν εντολήν προς συμ-
πλήρωσαν του τοπογραφικού πίνακος να σχεδιάσω και άλλους πίνακας
παριστώντας διαφόρους τομάς του εδάφους τής Ακροπόλεως και όψεις των
άξιολογωτέρων τμημάτων ταύτης, όσα άπεκαλύφθησαν διά τών ανασκαφών,,
προς τούτοις δέ να συντάξω και εν γενικόν σχέδιον έν μικρότερα κλίμακι
(πίν. Α') και κείμενον επεξηγούν τους πίνακας τούτους.
Αναγκασθείς ένεκα άλλων μου υποχρεώσεων ν' αναχωρήσω έξ Αθηνών
άνέβαλον τότε τήν άποπεράτωσιν τών έργασιών τούτων, επειδή δέ και άφοΰ
έκ νέου επανέλαβον τάς εργασίας ταύτας, ήναγκαζόμην νά διακόπτω αύτάς
ένεκα διαφόρων λόγων, μόλις κατά τό 1903 ήδυνήθην νά φέρω εις πέρας
και νά παραδώσω εις τήν Άρχαιολογικήν Έταιρείαν έ'τοιμον τό έ'ργον μου.
Κατά τό διάστημα τοΰτο δεν έπαυσαν νά μελετώνται έπισταμένως τά
διάφορα οικοδομήματα τής Ακροπόλεως και υπό πολλών άλλων αρχαιο-
λόγων, αλλά προ πάντων υπό του Dörpfeld, όστις δι' αλλεπαλλήλων
σπουδαιότατων έργασιών άνέτρεψεν ουκ δλίγας τών προτέρων περι τούτων
γνωμών. Πολλά δέ κωλύματα προήλθον και έκ τούτου εις τήν ταχεΐαν
άποπεράτωσιν του έργου μου, διότι μεθ1 έκάστην διακοπήν ύπεχρεούμην
νά εξετάζω έκ νέου τάς παλαιοτέρας θεωρίας και νά δικαιολογώ ταύτας,
νά ανευρίσκω δέ πρός τούτοις και αν και κατά πόσον τά άποτελέσματα
τών ανασκαφών εδικαίωνον πράγματι τάς νέας ιδέας.
Ένεκα τών μελετών τούτων, εις άς πολλοί και διάφοροι ήσχολήθη-
σαν, έδημοσιεύθησαν ήδη και πολλά έκ τών αποτελεσμάτων τών ανασκα-
φών δι' εκτεταμένων περιγραφών και πινάκων.
Ούτως έδημοσιεύθη και άπεικονίσθη ήδη μετά πολλής έπιμελείας ό
υπό του Dörpfeld έκ νέου ανακαλυφθείς αρχαίος ναός, ύπάρχουσι δέ
πρός τούτοις και ακριβείς περιγραφαΐ τής Χαλκοθήκης, του άρχαιοτέ-
ρου Παρθενώνος, τών τειχών τής Ακροπόλεως και τών διαφόρων στρω-
μάτων τής έπιχώσειος.
Έν τοις έπομένοις παραπέμπω πολλαχώς εις προηγηθείσας πραγμα-
τείας, χωρίς νά έχω ύπ' όψει μου πάντα τά περί τής Ακροπόλεως μετά
τάς άνασκαφάς γραφέντα, διότι σκοπός του έργου μου δεν εινε γενική
μελέτη περί τής Ακροπόλεως, αλλά μόνον διευκρίνησις τών νέων συμπε-
ρασμάτων, όσα προήχθησαν διά τών άνασκαφών.
Έφρόντισα νά έξάγω τά συμπεράσματά μου πάντοτε, κατά τό δυνατόν,
έξ αυτών τών λίθων χωρίς νά καταφεύγω εις υποθέσεις· έν τούτοις ό'μο^ς
δεν ήδυνήθην νά άποφύγω και ταύτας τελείως.
"Ηδη άς μοι έπιτραπή νά προτάξω ολίγας παρατηρήσεις και περί τών
δημοσιευομένων πινάκων.
Ό έξ εξ χωριστών πινάκων άποτελούμενος μέγας τοπογραφικός πίναξ
σκοπον έχει νά άναπαραστήση πιστώς άπαντα τά κατά τάς άνασκαφάς
άνακαλυφθέντα οικοδομήματα και λείψανα οικοδομημάτων, όπως ήσαν ταύτα
ότε άπεκαλύφθησαν, έπίσης δέ και τό σχήμα του βράχου, εις όσα σημεία
ή ανασκαφή έφθασε μέχρις αύτου.
Επειδή ή κλΐμαξ 1 : 200, ύφ' ήν κατηρτίσθη ό πίναξ, είνε σχετικώς
μεγάλη και δέν ήτο δυνατόν νά σχεδιασθώσι τά διάφορα υψη του βράχου
διά καμπύλων γραμμών, μετεχειρίσθην διάφορον τρόπον πρός παράστασιν
του βράχου, δι' ου ήδυνήθην νά καταστήσω επί του πίνακος σαφές πώς
είνε διατεθειμένα τά έξογκώματα και αι κοιλότητες έπί του βράχου και
έπί επιφανείας ολίγων μόνον τετραγωνικών μέτρων.
Σταθερά σημεία πρός τοΰτο παρέχουσιν οί άφθονοι έπί τών πινάκων
άναγεγραμμενοι αριθμοί, οϊτινες ύποδεικνύουσι τά υψη. Τό άρχικόν σημεΐον
τής ύψομετρήσεώς μου οφείλω εις τήν «Γαλλικήν άποστολήν τών δημο-
ERKLÄRUNO DER TAFELN
von GEORG KAWERAU
VORBEMERKUNGEN
Als im Jahre 1891 die Ausgrabung der Akropolis beendet war,
wurde der von mir im Maassstab 1:200 aufgenommene Gesamtplan
dem Athenischen Lithographen übergeben. Die von der General-Ver-
waltung der Altertümer Griechenlands mir zunächst gestellte Aufgabe
wiir damit im Wesentlichen erfüllt. Inzwischen hatten sich aber die
Wünsche der Ausgrabungsleitung in Bezug auf den Umfang der beab-
sichtigten Publikation dieser Arbeiten erweitert — man wünschte zur
Ergänzung des eigentlichen Plans noch eine Reihe von Tafeln, die
Durchschnitte durch das Burgterrain und Ansichten besonders be-
merkenswerter, durch die Ausgrabung aufgedeckter Teile darstellen
sollten, ferner einen Gesamtplan kleineren Maassstabes auf einem
Blatt (Taf. Α'), auch einen die Pläne erläuternden Text.
Die Ausführung dieser Arbeiten wurde, da ich zunächst anderen
Verpflichtungen folgen und Athen verlassen musste, der Zukunft vor-
behalten. Mannigfache Störungen traten ein, und erst im Jahre 1903
konnte ich die abgeschlossene Arbeit der Archäologischen Gesell-
schaft in Athen übergeben.
Da während dieser Zeit die Untersuchungen über die Bauten
der Akropolis dauernd im Fluss blieben und neben anderen Forschern
zumal Dörpfeld durch eine Reihe tief eingreifender Arbeiten an man-
cher früheren Auffassung rüttelte, ist es natürlich, dass neben den
reichlichen äusseren Störungen, welche meine Arbeit unterbrachen,
auch manche innere Neuerung eintrat. Immer wieder galt es, ältere
Anschauungen nachzuprüfen und zu untersuchen, in wieweit die Resul-
tate der Grabungen neuen Theorien Recht geben.
Durch diese von vielen Seiten so lebhaft betriebenen Forschungen
kam es auch, dass viele Resultate der Ausgrabungen bereits in aus-
führlichen Beschreibungen und Plänen veröffentlicht worden sind. So
ist der von Dörpfeld wiederentdeckte alte Tempel in besonderer ein-
gehender Darstellung bekannt gegeben, so liegen über die Chalkothek,
den älteren Parthenon, die Burgmauern, die Schuttschichten bereits
gründliche Schilderungen vor. Es konnte daher in dem folgenden
Text vielfach auf frühere Arbeiten verwiesen werden. Ohnehin konnte
ich es nicht als meine Aufgabe betrachten, eine Gesamtdarstellung
der Akropolis zu geben, vielmehr handelt es sich nur um die Erläute-
rung dessen, was die letzten Ausgrabungen an neuen Resultaten ge-
bracht haben.
Ich habe mich bemüht, soweit als möglich nur die Steine reden zu
lassen und dem Gebiet der Vermutungen fern zu bleiben, — freilich
war in vielen Fällen ein Beschreiten auch dieses Gebiets unvermeidlich.
Im Anschluss hieran seien einige Vorbemerkungen über Art und
Gegenstand der Pläne gestattet.
Der grosse Plan in sechs Blättern soll den bei der Grabung vor-
gefundenen Zustand der Gebäude und Gebäudereste jeder Art so
getreu wie möglich festhalten, sowie die Felsgestaltung an allen Punk-
ten, wo der Burgfels erreicht wurde, wiedergeben. Letztere Absicht
konnte bei dem für den Plan gewählten grossen Maassstab von 1:200
durch Einzeichnung von Höhenkurven nicht erreicht werden. Es wurde
deshalb eine andre Art der Felsdarstellung gewählt, die es ermög-
licht, auch für einen Flächeninhalt von wenigen Quadratmetern noch
deutlich zu machen, in welchem Sinne die Hebungen und Senkungen
des Felsens verlaufen. Die reichlich eingeschriebenen Höhenzahlen
geben hierbei die festen Punkte ab. Den Anfangspunkt meines Nivelle-
ments verdanke ich der Mission francaise des travaux publics, welche
in jenen Jahren im Auftrage des griechischen Ministeriums des Innern
Regulierungsarbeiten an öffentlichen Anlagen der Stadt Athen ausführte