DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.70214#0320
266 And.Matthioli Comm.
F/yyi£k)Vt GINGIDIVM,
CAP. CXXXL
Gi n c i d i v m , aliqui lepidion, in Syria, & Cilicia plurimum nascitur. Herbula est fylue*
stri pastinacoe similis, tenuior, & amarior: radice parua, candicante, subamara. Olus hoc crudum,
codum, conditumve estur, magna stomachi vtilitate: vrinam cit. Decodum ex vino potum vc*
sicoe prodest.
Gingidij coii
deratio.
Gingidij ui*
res tx Gal.
H v i v s c e sententi# e sse comperiuntur Rutilius,et Fucbsius uiri clarisiimi (licet ille non picine adstipuletur)
necnon etiam recentioru/m alffqui sar pium cognitionem profitentur,in hoc confentiunt, quod Gingidium ea fit berbd,
quam nos uulgd Cerosilio uocamus, illi uerd Ch#refi!ium. Veruntamen cumb#c radice nitatur,qtae nihil amara sen* * »
titur, sed potius acris, cj odorata, quemadmodum & silia; idcirco eorum opinionem non equidem ( ut dicam quod
sentio) probandam putauerim, Quinimo crediderim uelGingidium batienus in Italia non esserepertum ,uel inibi'fa-
cile non oriri: pr#sertim cum Dioscorides, & Plinius asserere uideantur, peculiare olus esse Gingidium tam Syrice,
quam Cilici# bortis . Meminit Gingidij Galenuslibro v i.simplicium medicamentorum bis uerbis, Gingidium ficut
guftu amaritudinem, cr adftritiionem pr#firt,sic temperamento quoq$ ipso caliditatem, frigiditatem. Secundum
uerd utranq; qualitatem deficcatorium eft, Sed enim ftomacbo amicum eft, utpote no paruam obtinens adstritiionem.
Quamobrem non admodum confricuam caliditatem posiidet: secundo autem recejsu desice at. Et lib. n.de alimen»
torumfacultatibus ,fic inquit .Plurimum in Syria Gingidium nafcitur: eftur si similiter ac scandix apud nos. Sto-
macho mire utile fiue crudum, siue elixum libeat fumer e: longioris autem decotiionis impatiens eft. Nonnulli ipsum
cum oleo,& garo mandunt. Alij uinum etiam, aut acetum adijciunt,ac multo magis ita ftomaebum iuuat. Cum aceto 2 9
sumptum faftidiofos ad cibum inuitat. Perfricuum uerd eft, quod bcec berba medicamentum potius eft, quim ali-
mentum . Quippe qu# adstritiionis, cr amaritudinis non obfcurce, nec exigu# particeps eft. b#c Galenus. Ex quh
bus facile comprobari poteft, Cb#resilium non effe Gingidium, quod in ipso e# amaroris, & adstritiionis qualitates
guftu baudmanisift# deprehendantur.
SCANDIX. CAP. CXXXII.
S c a n d i x, syluestre olus est, amarum, subacre: quod crudum, co&umve manditur; Horna*
cho,& v entri vtile. Decodum in potu, vesicoe, renibus, & iecinori confert.
Scandicis con Qj a n o„v a m Scandix antiquis rei herbari# seriptoribus ftirps suit notifiima, ut qu# ab ijs infrequenti ci-
sideratio. borum usu haberetur alijs admixta oleribus: cum tamen batienus eorum repererim neminem, cui sides fit adhibenda,
qui Scandicem notis aliquibus,uel line ametis defer ipfer it, nefeiuerim profttid quonam patio,quaue ratione affirmari
posiit cr in Italia Scandicem nafci,cr pariter dignosei d compluribus. Cceterum feribit Hermolaus uir doftifiimiu,et
in ftirpium bistoria omnium su# #tatis facile primus, fc uidi/se Scandicem in exemplari Gr#co Diofcoridis appiblant
silijs soeniculo proximis, floribus luteis, fiue albis, corniculis caule summo emergentibus. Hanc ipfam nos quotyfe»
pius uidimus maio, iunio mensibus inter segetes, pr#fertimsi in agrorum marginibus. Sed quanuis tradiderit Her»
molaus eam foeniculi silijs assurgere; mihi tamen magis furnariam,cr quadantenus antbemidem refirre uidetur,qitiw
soeniculum. Plores gerit b#c ch#resilio proximos, albicantes si, e quibus tandem prodeunt cornicula tenuia, longiu»
scula,retia,acuminata,acubus, qu# in geranio emicant, non difiimilia, quemadmodum c? in cb#resilio uifuntur, licet
huic longe tenuior a,cr fragiliora innafeantur. Quo sit,ut re sse intuentibus sfiecie tantum, non autem genere disferre 4°
b# piant# baud dubie appareant: id quod etiam indicat eorum sapor. Quamobrem qui cb#refilium seripferunt esse
gingidium, id non sine ratione fecerunt . Cum enim certo crederent, hanc, de qua in pr#fentia disserimus, plantam
gitimam esse Scandicem, facile etiam bine persuaderi potuerunt,ut affer er ent ch#r e silium esse gingidium,quonia Dio»
scorides consueuit ftirpes per cognationes deseribere. Quapropter in eorum sane irem fententiam,sih#c,quaScdn»
dicem putant,tantium acrimoni#,w amarorisguftantibus relinqueret,quantum in Scandice ueteres inueniri prodidc»
runt. Verum cum eas non obscurds quidem qualitates,quas ueteres uer# Scandici afiignant,in hac, ut ita dicam,noM
Scandice nunquam ego repererim, sicuti nec in ch#refilio, qu# ueteribus gingidio tribuuntur, cogor omnino eorum
sententi# refragari,& ab ipsis dissentire. Quapropter nifit regionis,climatis ratione, eyx locorum mutatione eue»
niat,ut h# jlirpes omnem twm acrimoniam,tum amarorem exuerint, non facile quidem adduci potero, ut credam hd»
rum alteram gingidium, alteram uero scandicem esse. Neq$ ab hac mea me deterret opinione Hermolaus, quod uidc» 0
rit is Scandicem banc in Gr#co Dioscoridis codice appiftam: quippe cum inter omnes rei herbari# feriptores nullus,
quod equidem sciam, reperiatur,qui per notas aliquas Scandicem defcripfrrit,nefeiuerim ego quanam biftoria,& rd»
tione fretus aliquis unquam illam piftura expresserit. nisi sirtaffc Dioscorides ipfe manu propria eo in libro ipfam
appinxerit. PImius Scandicem anthriseo similem reddidit. Sed cum ignotum per ignotius defcripferit, nihil nobis lu*
Scandicis ui- minis bis in tenebris affert. Scandicem commemorat Galenus lib. v 11 i.simp. medicamentorum bis uerbis. Scandit
res ex Gal. ex agrestium olerum genere eft, subacre, eyr amarum, adeo ut in siccando,^ excalsaciendo secundi fit ordinis intenfu
Vrinam ualenter ciet,& uiscera obftruftione liber at,ex ditiis qualitatibus conssans. h#c Galenus. Ex quibus etiam
maniftfte colligi potest, plantam,quam pro Scandice accepit Hermolaus, quam si pro eadem pleriq; recentium herba*
riorum hodie offendunt, nullo patio legitimam esse Scandicem. Quandoquidem ea non tantam acrimoniam, nec ama*
ritudinemgustui repr#sentat,ut dici posiit primum caliditatis,et siccitatis gradu excedere. Caterum fi uUa eft pld^
ta3cui
F/yyi£k)Vt GINGIDIVM,
CAP. CXXXL
Gi n c i d i v m , aliqui lepidion, in Syria, & Cilicia plurimum nascitur. Herbula est fylue*
stri pastinacoe similis, tenuior, & amarior: radice parua, candicante, subamara. Olus hoc crudum,
codum, conditumve estur, magna stomachi vtilitate: vrinam cit. Decodum ex vino potum vc*
sicoe prodest.
Gingidij coii
deratio.
Gingidij ui*
res tx Gal.
H v i v s c e sententi# e sse comperiuntur Rutilius,et Fucbsius uiri clarisiimi (licet ille non picine adstipuletur)
necnon etiam recentioru/m alffqui sar pium cognitionem profitentur,in hoc confentiunt, quod Gingidium ea fit berbd,
quam nos uulgd Cerosilio uocamus, illi uerd Ch#refi!ium. Veruntamen cumb#c radice nitatur,qtae nihil amara sen* * »
titur, sed potius acris, cj odorata, quemadmodum & silia; idcirco eorum opinionem non equidem ( ut dicam quod
sentio) probandam putauerim, Quinimo crediderim uelGingidium batienus in Italia non esserepertum ,uel inibi'fa-
cile non oriri: pr#sertim cum Dioscorides, & Plinius asserere uideantur, peculiare olus esse Gingidium tam Syrice,
quam Cilici# bortis . Meminit Gingidij Galenuslibro v i.simplicium medicamentorum bis uerbis, Gingidium ficut
guftu amaritudinem, cr adftritiionem pr#firt,sic temperamento quoq$ ipso caliditatem, frigiditatem. Secundum
uerd utranq; qualitatem deficcatorium eft, Sed enim ftomacbo amicum eft, utpote no paruam obtinens adstritiionem.
Quamobrem non admodum confricuam caliditatem posiidet: secundo autem recejsu desice at. Et lib. n.de alimen»
torumfacultatibus ,fic inquit .Plurimum in Syria Gingidium nafcitur: eftur si similiter ac scandix apud nos. Sto-
macho mire utile fiue crudum, siue elixum libeat fumer e: longioris autem decotiionis impatiens eft. Nonnulli ipsum
cum oleo,& garo mandunt. Alij uinum etiam, aut acetum adijciunt,ac multo magis ita ftomaebum iuuat. Cum aceto 2 9
sumptum faftidiofos ad cibum inuitat. Perfricuum uerd eft, quod bcec berba medicamentum potius eft, quim ali-
mentum . Quippe qu# adstritiionis, cr amaritudinis non obfcurce, nec exigu# particeps eft. b#c Galenus. Ex quh
bus facile comprobari poteft, Cb#resilium non effe Gingidium, quod in ipso e# amaroris, & adstritiionis qualitates
guftu baudmanisift# deprehendantur.
SCANDIX. CAP. CXXXII.
S c a n d i x, syluestre olus est, amarum, subacre: quod crudum, co&umve manditur; Horna*
cho,& v entri vtile. Decodum in potu, vesicoe, renibus, & iecinori confert.
Scandicis con Qj a n o„v a m Scandix antiquis rei herbari# seriptoribus ftirps suit notifiima, ut qu# ab ijs infrequenti ci-
sideratio. borum usu haberetur alijs admixta oleribus: cum tamen batienus eorum repererim neminem, cui sides fit adhibenda,
qui Scandicem notis aliquibus,uel line ametis defer ipfer it, nefeiuerim profttid quonam patio,quaue ratione affirmari
posiit cr in Italia Scandicem nafci,cr pariter dignosei d compluribus. Cceterum feribit Hermolaus uir doftifiimiu,et
in ftirpium bistoria omnium su# #tatis facile primus, fc uidi/se Scandicem in exemplari Gr#co Diofcoridis appiblant
silijs soeniculo proximis, floribus luteis, fiue albis, corniculis caule summo emergentibus. Hanc ipfam nos quotyfe»
pius uidimus maio, iunio mensibus inter segetes, pr#fertimsi in agrorum marginibus. Sed quanuis tradiderit Her»
molaus eam foeniculi silijs assurgere; mihi tamen magis furnariam,cr quadantenus antbemidem refirre uidetur,qitiw
soeniculum. Plores gerit b#c ch#resilio proximos, albicantes si, e quibus tandem prodeunt cornicula tenuia, longiu»
scula,retia,acuminata,acubus, qu# in geranio emicant, non difiimilia, quemadmodum c? in cb#resilio uifuntur, licet
huic longe tenuior a,cr fragiliora innafeantur. Quo sit,ut re sse intuentibus sfiecie tantum, non autem genere disferre 4°
b# piant# baud dubie appareant: id quod etiam indicat eorum sapor. Quamobrem qui cb#refilium seripferunt esse
gingidium, id non sine ratione fecerunt . Cum enim certo crederent, hanc, de qua in pr#fentia disserimus, plantam
gitimam esse Scandicem, facile etiam bine persuaderi potuerunt,ut affer er ent ch#r e silium esse gingidium,quonia Dio»
scorides consueuit ftirpes per cognationes deseribere. Quapropter in eorum sane irem fententiam,sih#c,quaScdn»
dicem putant,tantium acrimoni#,w amarorisguftantibus relinqueret,quantum in Scandice ueteres inueniri prodidc»
runt. Verum cum eas non obscurds quidem qualitates,quas ueteres uer# Scandici afiignant,in hac, ut ita dicam,noM
Scandice nunquam ego repererim, sicuti nec in ch#refilio, qu# ueteribus gingidio tribuuntur, cogor omnino eorum
sententi# refragari,& ab ipsis dissentire. Quapropter nifit regionis,climatis ratione, eyx locorum mutatione eue»
niat,ut h# jlirpes omnem twm acrimoniam,tum amarorem exuerint, non facile quidem adduci potero, ut credam hd»
rum alteram gingidium, alteram uero scandicem esse. Neq$ ab hac mea me deterret opinione Hermolaus, quod uidc» 0
rit is Scandicem banc in Gr#co Dioscoridis codice appiftam: quippe cum inter omnes rei herbari# feriptores nullus,
quod equidem sciam, reperiatur,qui per notas aliquas Scandicem defcripfrrit,nefeiuerim ego quanam biftoria,& rd»
tione fretus aliquis unquam illam piftura expresserit. nisi sirtaffc Dioscorides ipfe manu propria eo in libro ipfam
appinxerit. PImius Scandicem anthriseo similem reddidit. Sed cum ignotum per ignotius defcripferit, nihil nobis lu*
Scandicis ui- minis bis in tenebris affert. Scandicem commemorat Galenus lib. v 11 i.simp. medicamentorum bis uerbis. Scandit
res ex Gal. ex agrestium olerum genere eft, subacre, eyr amarum, adeo ut in siccando,^ excalsaciendo secundi fit ordinis intenfu
Vrinam ualenter ciet,& uiscera obftruftione liber at,ex ditiis qualitatibus conssans. h#c Galenus. Ex quibus etiam
maniftfte colligi potest, plantam,quam pro Scandice accepit Hermolaus, quam si pro eadem pleriq; recentium herba*
riorum hodie offendunt, nullo patio legitimam esse Scandicem. Quandoquidem ea non tantam acrimoniam, nec ama*
ritudinemgustui repr#sentat,ut dici posiit primum caliditatis,et siccitatis gradu excedere. Caterum fi uUa eft pld^
ta3cui