DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.23925#0053
RESURRECTIO
47
powozi ubrany w tunikę i pallium mężczyzna z okrągłym nimbem wokół głowy.
Biga zdaje się wjeżdżać na niebo z odchłani wód (oceanu). Wyobrażenie to
znajduje się w kontekście dwóch przedstawień z historii Jonasza: wypluwania go
przez Ketosa po prawej i odpoczynku pod pergolą po lewej. Niektórzy badacze
widzieli w woźnicy Eliasza, inni zaś — Chrystusa-Heliosa94. Ale czy w przy-
padku bigi można mówić o pojeździe solarnym? Takie pytanie postawiła Murray
i odpowiedziała na nie negatywnie, opierając się na jednym z pism Tertuliana,
który twierdzi, że Słońcu przysługuje kwadryga, biga zaś Lunie95. Opinii tej
przeczą zachowane do dziś zabytki. Słońce w bidze pojawia się bowiem wielo-
krotnie w sztuce starożytnej. Jako przykłady mogą tu służyć m.in. malowidła na
dwóch greckich kraterach czerwonofigurowych, z których pierwszy przechowy-
wany jest w zbiorach Giudice w Agrygencie, drugi zaś w muzeum w Detroit96.
W obydwu przypadkach rumaki pojazdu solarnego i jego woźnica przedstawieni
są z boku, tak jak w medalionie w katakumbach SS. Piętro e Marcellino.
Interesujące wyobrażenie Słońca w bidze, także w ujęciu z boku, występuje na
reliefie tympanonu baptysterium w Parmie97. Pochodzi ono wprawdzie / Xli w., 29
ale bez wątpienia nawiązuje do jakiegoś późnoantycznego wzoru. Św iadczą
o tym: podniesiona prawica, glob i bicz w lewym ręku oraz wysoko przepasany
chiton i długi płaszcz. Porównanie zaś malowidła z SS. Piętro e Marcellino
z malowidłem na sklepieniu jednego z arkosoliów w katakumbach Priscilli
w Rzymie (III lub IV w.?), gdzie w centrum, pośród dwóch scen z historii Jonasza,
występuje wyobrażenie wskrzeszenia Łazarza, pozwala przypuszczać, że wjeż-
dżający na niebo Helios odnosi się do Zmartwychwstania98.
Pojazd solarny, tym razem kwadryga ciągniona przez białe rumaki, przed-
stawiony jest również w mozaice z końca IV lub początku V w., lewej niszy 25,26
w kaplicy S. Aąuilino przy kościele S. Lorenzo w Mediolanie (pierwotnie pełniła
ona zapewne funkcję mauzoleum)99. Wyobrażenie to zachowało się niestety
tylko fragmentarycznie i obecnie nie sposób rozstrzygnąć, czy ukazywało Chrys-
tusa jako Słońce (jak twierdzi Grabar), czy też Eliasza (co sugerował m.in.
Volbach)100.
94 Za interpretowaniem tej sceny jako Wniebowzięcia Eliasza opowiedział się m.in. Leclercą,
[w:] DACL VI, 2, s. 2147-2151. Zob. też Danielou, 1964, s. 71 -88; Chrystusa-Heliosa widzieli
w niej Perler, 1953, s. 38, 39 (wskazał, że jest to scena Wniebowstąpienia Chrystusa); Fink, 1978, s.
53; W a r d P e r k i n s, 1978, s. 346. Zob. też Decker s, S e e 1 i g e r, 1987, tabl. 30b i 31 a (Nr 45) do tekstu
na s. 266 — 270 z zestawieniem dotychczasowych interpretacji.
95 Murray, 1981, s. 78, 79: Pełny tekst Tertuliana podaje Halsberghe, 1972, s. 6.
96 Schauenburg, 1955, il. 9 (zbiory Giudice), il. 17(muzeum w Detroit) do tekstu wprzyp. 111,
320, wymienione są inne przykłady Sol w bidze.
97 Crich t on, 1954, il. 34 do tekstu na s. 66 -68; L'0 range, 1973 [2], il. 13. Kerscher, 1988,
passim, nazywa omawiany pojazd solarny kwadrygą. Opinia taka wydaje się być nieporozumieniem.
98 Wilpert, 1903, II, tabl. 45,2.
99 Calderini,Chierici,Cecchelli, 1951, s. 218-228; Wilpert, Schumacher, 1976, tabl.
kolorowa 7 i il. na s. 303 do tekstu na s. 302, 303. Zagadnienie pierwotnej funkcji tej kaplicy omawia
Kinney, 1970/71, s. 13-35, szczególnie s. 25, 26.
100 Grabar, 1957, s. 345-348; id., 1966 [1], s. 81; id., 1966 [2], s. 165; Volbach, 1961, s. 338.
Zob. też Bo vi n i, 1970, s. 336- 348; No rdh age n, 1982, s. 77-94; id. 1987, s. 162-177, il. 188 - 191.
Za interpretacją Grabara opowiedział się ostatnio Bertelli, 1985, s. 144-149. Perotti, 1980
(s. 98 — 116, il. na s. 104, 111 i 112) widzi Chrystusa jako Słońce w woźnicy pojazdu solarnego na
fragmentarycznie zachowanej mozaice posadzkowej (z V w.?) w Nowarze.
47
powozi ubrany w tunikę i pallium mężczyzna z okrągłym nimbem wokół głowy.
Biga zdaje się wjeżdżać na niebo z odchłani wód (oceanu). Wyobrażenie to
znajduje się w kontekście dwóch przedstawień z historii Jonasza: wypluwania go
przez Ketosa po prawej i odpoczynku pod pergolą po lewej. Niektórzy badacze
widzieli w woźnicy Eliasza, inni zaś — Chrystusa-Heliosa94. Ale czy w przy-
padku bigi można mówić o pojeździe solarnym? Takie pytanie postawiła Murray
i odpowiedziała na nie negatywnie, opierając się na jednym z pism Tertuliana,
który twierdzi, że Słońcu przysługuje kwadryga, biga zaś Lunie95. Opinii tej
przeczą zachowane do dziś zabytki. Słońce w bidze pojawia się bowiem wielo-
krotnie w sztuce starożytnej. Jako przykłady mogą tu służyć m.in. malowidła na
dwóch greckich kraterach czerwonofigurowych, z których pierwszy przechowy-
wany jest w zbiorach Giudice w Agrygencie, drugi zaś w muzeum w Detroit96.
W obydwu przypadkach rumaki pojazdu solarnego i jego woźnica przedstawieni
są z boku, tak jak w medalionie w katakumbach SS. Piętro e Marcellino.
Interesujące wyobrażenie Słońca w bidze, także w ujęciu z boku, występuje na
reliefie tympanonu baptysterium w Parmie97. Pochodzi ono wprawdzie / Xli w., 29
ale bez wątpienia nawiązuje do jakiegoś późnoantycznego wzoru. Św iadczą
o tym: podniesiona prawica, glob i bicz w lewym ręku oraz wysoko przepasany
chiton i długi płaszcz. Porównanie zaś malowidła z SS. Piętro e Marcellino
z malowidłem na sklepieniu jednego z arkosoliów w katakumbach Priscilli
w Rzymie (III lub IV w.?), gdzie w centrum, pośród dwóch scen z historii Jonasza,
występuje wyobrażenie wskrzeszenia Łazarza, pozwala przypuszczać, że wjeż-
dżający na niebo Helios odnosi się do Zmartwychwstania98.
Pojazd solarny, tym razem kwadryga ciągniona przez białe rumaki, przed-
stawiony jest również w mozaice z końca IV lub początku V w., lewej niszy 25,26
w kaplicy S. Aąuilino przy kościele S. Lorenzo w Mediolanie (pierwotnie pełniła
ona zapewne funkcję mauzoleum)99. Wyobrażenie to zachowało się niestety
tylko fragmentarycznie i obecnie nie sposób rozstrzygnąć, czy ukazywało Chrys-
tusa jako Słońce (jak twierdzi Grabar), czy też Eliasza (co sugerował m.in.
Volbach)100.
94 Za interpretowaniem tej sceny jako Wniebowzięcia Eliasza opowiedział się m.in. Leclercą,
[w:] DACL VI, 2, s. 2147-2151. Zob. też Danielou, 1964, s. 71 -88; Chrystusa-Heliosa widzieli
w niej Perler, 1953, s. 38, 39 (wskazał, że jest to scena Wniebowstąpienia Chrystusa); Fink, 1978, s.
53; W a r d P e r k i n s, 1978, s. 346. Zob. też Decker s, S e e 1 i g e r, 1987, tabl. 30b i 31 a (Nr 45) do tekstu
na s. 266 — 270 z zestawieniem dotychczasowych interpretacji.
95 Murray, 1981, s. 78, 79: Pełny tekst Tertuliana podaje Halsberghe, 1972, s. 6.
96 Schauenburg, 1955, il. 9 (zbiory Giudice), il. 17(muzeum w Detroit) do tekstu wprzyp. 111,
320, wymienione są inne przykłady Sol w bidze.
97 Crich t on, 1954, il. 34 do tekstu na s. 66 -68; L'0 range, 1973 [2], il. 13. Kerscher, 1988,
passim, nazywa omawiany pojazd solarny kwadrygą. Opinia taka wydaje się być nieporozumieniem.
98 Wilpert, 1903, II, tabl. 45,2.
99 Calderini,Chierici,Cecchelli, 1951, s. 218-228; Wilpert, Schumacher, 1976, tabl.
kolorowa 7 i il. na s. 303 do tekstu na s. 302, 303. Zagadnienie pierwotnej funkcji tej kaplicy omawia
Kinney, 1970/71, s. 13-35, szczególnie s. 25, 26.
100 Grabar, 1957, s. 345-348; id., 1966 [1], s. 81; id., 1966 [2], s. 165; Volbach, 1961, s. 338.
Zob. też Bo vi n i, 1970, s. 336- 348; No rdh age n, 1982, s. 77-94; id. 1987, s. 162-177, il. 188 - 191.
Za interpretacją Grabara opowiedział się ostatnio Bertelli, 1985, s. 144-149. Perotti, 1980
(s. 98 — 116, il. na s. 104, 111 i 112) widzi Chrystusa jako Słońce w woźnicy pojazdu solarnego na
fragmentarycznie zachowanej mozaice posadzkowej (z V w.?) w Nowarze.