DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.23925#0054
48
RESURRECTIO
Należy tu przytoczyć dwa inne przykłady ze sztuki wczesnochrześcijańskiej,
w których można się doszukiwać treściowego pokrewieństwa z koncepcją zobra-
zowaną w mozaice watykańskiej. Pierwszym z nich jest piękna mozaikowa
63 kompozycja zdobiąca apsydę kościoła SS. Cosma e Damiano na Forum Roma-
num w Rzymie, której solarne treści przeszło ćwierć wieku temu odczytała
Cecylia Davis-Weyer101. W centrum konchy apsydy, pośród świętych: Piotra,
Pawła, Kośmy, Damiana, Teodora i papieża Feliksa IV jawi się Chrystus Po-
wtórnie Przychodzący, odziany w złociste szaty, ze zwojem w lewym ręku i prawej
o otwartej dłoni wzniesionej do góry. Oświetlone poranną zorzą obłoki, które są
istotnym elementem tej Teofanii wskazują, iż Chrystus jest wschodzącym Słoń-
cem, świecący zaś siedmioma promieniami Feniksa, siedzący na palmie widocz-
nej z prawej strony przypomina o misterium Zmartwychwstania102.
Symbolika solarna zawarta jest również w scenie Zmartwychwstania zobra-
104 zowanej w jednej z miniatur syryjskiego Ewangeliarza Rabbuli (Florencja, Bib-
lioteca Laurenziana, Cod. Plut. I, 56, Fol. 13 r.)103. Z ukazanego w miniaturze
Grobu Chrystusa, mającego kształt niewielkiej budowli wspartej na dwóch
kolumnach, świecą na strażników trzy promienie czerwonego koloru — sym-
bolizujące wschód słońca — Chrystusa Oriens104.
Przedstawienia Chrystusa jako Słońce w rydwanie nie zyskały większej
popularności. Jeszcze w epoce karolińskiej pojawiło się wprawdzie, ale zupełnie
27 odosobnione, wyobrażenie Chrystusa w pojeździe solarnym w ilustracji do
Psalmu 67 w Psałterzu utrechckim (fol. 37 v.)105. Ukazany frontalnie ponad
rumakami Chrystus-Helios dzierży w prawym ręku pochodnię, jak bóg światła
przedstawiony w reliefie Ołtarza Pergamońskiego106. Obrazując prawdziwe
Słońce, Kościół sięgał po inne wzory, takie jak: dysk solarny, popiersie z promie-
niami wokół głowy, cała postać z podniesioną do góry prawicą w typie Sol
Invictus, gwiazda. Wschód słońca jako figura Zmartwychwstania Chrystusa
pojawiał się jeszcze niejednokrotnie w sztuce w różnych formułach ikonograficz-
76 nych. Za przykłady mogą tu służyć: ilustracja do Psalmu 18 w Psałterzu utrechc-
kim (fol. 10 v.) z wychodzącym z grobowca Chrystusem, obok którego ukazany
jest Sol z pochodnią w ręku107, następnie kilka przedstawień ze świętymi niewia-
73,75 stami zbliżającymi się do Grobu Chrystusa (znane ze sztuki między X a XII w.),
które oświetla niekiedy długimi promieniami jaśniejące na niebie słońce108,
a w końcu liczne wizerunki wychodzącego z grobu, świecącego wieloma promie-
101 Znakomitą interpretację tej mozaiki dała Da vis-Weyer, 1961, s. 7 — 45, zwłaszcza s. 18 nn.
Ror. Chris te, 1976, s. 42 — 55; Krautheimer, 1980, s. 93 — 94 wyraził przypuszczenie, że tego
rodzaju przedstawienia mogły zdobić (już w V w.) apsydy dwóch innych rzymskich kościołów:
Salwatora na Lateranie (od IX w. S. Giovanni in Laterano) i S. Paolo fuori le mura. Kolorową
ilustrację zamieszczają Wilpert, Schumacher, 1976, il. 101 — 106 do tekstu na s. 328 — 330.
102 Na temat symboliki Feniksa van den Broek, 1972 z zebraną i omówioną wcześniejszą
literaturą przedmiotu.
103 Cecchelli, Furlani, Salmi (fac-simile); Gerke, 1969, il. na s. 271.
104 Na temat interpretacji Wilhelm, 1968, col. 203; zob. też Kartsonis, 1986, s. 21,22 i 71, 72.
105 Dufrenne, 1977, tabl. 84, 33 do tekstu na s. 73, 134, 135.
106 Charbonneaux, Martin, Villard. 1971, il. 286; Bernhard, 1980, il. 223 do tekstu na
s. 321; zob. też Rhode, 1972, il. 26 do tekstu na s. 48.
107 Schrade,-1932, il. 6 do tekstu na s. 39.
108 Schiller, 1971, il. 27-30 do tekstu na s. 26, 27; zob. też Schrade, 1932, s. 39, 40.
RESURRECTIO
Należy tu przytoczyć dwa inne przykłady ze sztuki wczesnochrześcijańskiej,
w których można się doszukiwać treściowego pokrewieństwa z koncepcją zobra-
zowaną w mozaice watykańskiej. Pierwszym z nich jest piękna mozaikowa
63 kompozycja zdobiąca apsydę kościoła SS. Cosma e Damiano na Forum Roma-
num w Rzymie, której solarne treści przeszło ćwierć wieku temu odczytała
Cecylia Davis-Weyer101. W centrum konchy apsydy, pośród świętych: Piotra,
Pawła, Kośmy, Damiana, Teodora i papieża Feliksa IV jawi się Chrystus Po-
wtórnie Przychodzący, odziany w złociste szaty, ze zwojem w lewym ręku i prawej
o otwartej dłoni wzniesionej do góry. Oświetlone poranną zorzą obłoki, które są
istotnym elementem tej Teofanii wskazują, iż Chrystus jest wschodzącym Słoń-
cem, świecący zaś siedmioma promieniami Feniksa, siedzący na palmie widocz-
nej z prawej strony przypomina o misterium Zmartwychwstania102.
Symbolika solarna zawarta jest również w scenie Zmartwychwstania zobra-
104 zowanej w jednej z miniatur syryjskiego Ewangeliarza Rabbuli (Florencja, Bib-
lioteca Laurenziana, Cod. Plut. I, 56, Fol. 13 r.)103. Z ukazanego w miniaturze
Grobu Chrystusa, mającego kształt niewielkiej budowli wspartej na dwóch
kolumnach, świecą na strażników trzy promienie czerwonego koloru — sym-
bolizujące wschód słońca — Chrystusa Oriens104.
Przedstawienia Chrystusa jako Słońce w rydwanie nie zyskały większej
popularności. Jeszcze w epoce karolińskiej pojawiło się wprawdzie, ale zupełnie
27 odosobnione, wyobrażenie Chrystusa w pojeździe solarnym w ilustracji do
Psalmu 67 w Psałterzu utrechckim (fol. 37 v.)105. Ukazany frontalnie ponad
rumakami Chrystus-Helios dzierży w prawym ręku pochodnię, jak bóg światła
przedstawiony w reliefie Ołtarza Pergamońskiego106. Obrazując prawdziwe
Słońce, Kościół sięgał po inne wzory, takie jak: dysk solarny, popiersie z promie-
niami wokół głowy, cała postać z podniesioną do góry prawicą w typie Sol
Invictus, gwiazda. Wschód słońca jako figura Zmartwychwstania Chrystusa
pojawiał się jeszcze niejednokrotnie w sztuce w różnych formułach ikonograficz-
76 nych. Za przykłady mogą tu służyć: ilustracja do Psalmu 18 w Psałterzu utrechc-
kim (fol. 10 v.) z wychodzącym z grobowca Chrystusem, obok którego ukazany
jest Sol z pochodnią w ręku107, następnie kilka przedstawień ze świętymi niewia-
73,75 stami zbliżającymi się do Grobu Chrystusa (znane ze sztuki między X a XII w.),
które oświetla niekiedy długimi promieniami jaśniejące na niebie słońce108,
a w końcu liczne wizerunki wychodzącego z grobu, świecącego wieloma promie-
101 Znakomitą interpretację tej mozaiki dała Da vis-Weyer, 1961, s. 7 — 45, zwłaszcza s. 18 nn.
Ror. Chris te, 1976, s. 42 — 55; Krautheimer, 1980, s. 93 — 94 wyraził przypuszczenie, że tego
rodzaju przedstawienia mogły zdobić (już w V w.) apsydy dwóch innych rzymskich kościołów:
Salwatora na Lateranie (od IX w. S. Giovanni in Laterano) i S. Paolo fuori le mura. Kolorową
ilustrację zamieszczają Wilpert, Schumacher, 1976, il. 101 — 106 do tekstu na s. 328 — 330.
102 Na temat symboliki Feniksa van den Broek, 1972 z zebraną i omówioną wcześniejszą
literaturą przedmiotu.
103 Cecchelli, Furlani, Salmi (fac-simile); Gerke, 1969, il. na s. 271.
104 Na temat interpretacji Wilhelm, 1968, col. 203; zob. też Kartsonis, 1986, s. 21,22 i 71, 72.
105 Dufrenne, 1977, tabl. 84, 33 do tekstu na s. 73, 134, 135.
106 Charbonneaux, Martin, Villard. 1971, il. 286; Bernhard, 1980, il. 223 do tekstu na
s. 321; zob. też Rhode, 1972, il. 26 do tekstu na s. 48.
107 Schrade,-1932, il. 6 do tekstu na s. 39.
108 Schiller, 1971, il. 27-30 do tekstu na s. 26, 27; zob. też Schrade, 1932, s. 39, 40.