DOI article:
Walczak, Marek: Czternastowieczne figurki jasełkowe w klasztorze Klarysek przy kościele Św. Andrzeja w Krakowie: uwagi o stylu, datowaniu, ikonografii i funkcji
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.17165#0012
dy poświęcona rzeźbom jasełkowym . Pomimo że autorka zawarła w niej
cały szereg nowych spostrzeżeń, praca ta nigdy nie weszła do obiegu na-
ukowego. Wedle autorki, bogato profilowane cokoły oraz zdobiące je meta-
lowe liście dodane zostały w czasach późniejszych, zapewne w początkach
w. XVI. Monografistka zwróciła uwagę na fakt, że jeden z fałdów płaszcza
Matki Boskiej wykonany został ze skóry i związała to niezwykłe rozwiąza-
nie technologiczne z Kolonią. Wskazała też grupę nadreńskich przedsta-
wień Marii, którym krakowskie figurki jasełkowe są szczególnie bliskie.
Analizując styl rzeźb w klasztorze Klarysek przesunęła ich datowanie na
połowę w. XIV, wiążąc ich powstanie z pielgrzymką Elżbiety Łokietkówny
do Akwizgranu, którą królowa odbyła w r. 1357.
Adam Bochnak i Tadeusz Dobrowolski byli autorami jedynie krótkich
wzmianek poświęconych rzeźbom, jednak zdobyli się w nich na kilka no-
wych hipotez. Bochnak uznał je za import zachodni, podobny najbardziej
do figur apostołów w katedrze w Kolonii (ok. 1322) i dopuścił datowanie
wcześniejsze niż lata pobytu fundatorki w Krakowie. Zwrócił on uwagę na
podróż władczyni w r. 1357 i przyjął, że mogła ona wówczas dokonać za-
mówienia w którymś z warsztatów nadreńskich, a dopiero później ofiaro-
wać figurki krakowskim Klaryskom1 . Dobrowolski w kolejnych wyda-
niach Sztuki Krakowa datował dzieła na lata około 1375 i wiązał ze
* • 17
śląskim kręgiem Madonn na lwach . Jako jedyny nie przyjął też sfor-
mułowanej przez Pagaczewskiego tezy o jasełkowej funkcji rzeźb uznając,
że pochodzą one z rozebranego „maleńkiego ołtarzyka". W wyniku tego,
kuriozalnie, w świętym Józefie widział Chrystusa. Trzeba wreszcie przy-
wołać katalog wystawy Pax et Bonum, w którym Andrzej Olszewski po-
wtórzył zasadnicze tezy Pagaczewskiego i Dutkiewicza (podobnie jak ten
ostatni dopuszczając wpływ figurek datowanych ok. 1370—1375 na figurę
Matki Boskiej zachowaną w tym samym klasztorze, datowaną ok.
1350-1360)18
15 S. Chadam-Bulanda, Figurki tzw. jasełkowe z klasztoru klarysek w Krakowie, praca ma-
gisterska napisana pod kierunkiem prof. dra Lecha Kalinowskiego, Kraków 1970. Maszyno-
pis w Instytucie Historii Sztuki UJ.
16 Tak więc, choć autor nie wyraził tego explicite, datował rzeźby na lata ok. 1357 - około
ćwierć wieku wcześniej niż inni badacze: A. Bochnak, Kraków gotycki, w: Kraków jego dzieje
i sztuka, red. J. Dąbrowski, Warszawa 1965, s. 139-140.
17 Najpierw bez zastrzeżeń, a w wydaniu V w nawiasie i ze znakiem zapytania; w tymże
wydaniu opuszczono passus o związkach z Madonnami na lwach, por. kolejno: T. Dobrowol-
ski, Sztuka Krakowa wyd. I, Kraków 1950, s. 154; wyd. IV, Kraków 1971, s. 132; wyd. V, Kra-
ków 1978, s. 140.
18 A. Olszewski, Matka Boska z Dzieciątkiem I i Matka Boska i Św. Józef, w: Pax et Bonum.
Skarby klarysek krakowskich. Katalog wystawy, red. A. Włodarek, Kraków 1999, kat. IV/2,
IY/10, s. 74, 80-81.
8
cały szereg nowych spostrzeżeń, praca ta nigdy nie weszła do obiegu na-
ukowego. Wedle autorki, bogato profilowane cokoły oraz zdobiące je meta-
lowe liście dodane zostały w czasach późniejszych, zapewne w początkach
w. XVI. Monografistka zwróciła uwagę na fakt, że jeden z fałdów płaszcza
Matki Boskiej wykonany został ze skóry i związała to niezwykłe rozwiąza-
nie technologiczne z Kolonią. Wskazała też grupę nadreńskich przedsta-
wień Marii, którym krakowskie figurki jasełkowe są szczególnie bliskie.
Analizując styl rzeźb w klasztorze Klarysek przesunęła ich datowanie na
połowę w. XIV, wiążąc ich powstanie z pielgrzymką Elżbiety Łokietkówny
do Akwizgranu, którą królowa odbyła w r. 1357.
Adam Bochnak i Tadeusz Dobrowolski byli autorami jedynie krótkich
wzmianek poświęconych rzeźbom, jednak zdobyli się w nich na kilka no-
wych hipotez. Bochnak uznał je za import zachodni, podobny najbardziej
do figur apostołów w katedrze w Kolonii (ok. 1322) i dopuścił datowanie
wcześniejsze niż lata pobytu fundatorki w Krakowie. Zwrócił on uwagę na
podróż władczyni w r. 1357 i przyjął, że mogła ona wówczas dokonać za-
mówienia w którymś z warsztatów nadreńskich, a dopiero później ofiaro-
wać figurki krakowskim Klaryskom1 . Dobrowolski w kolejnych wyda-
niach Sztuki Krakowa datował dzieła na lata około 1375 i wiązał ze
* • 17
śląskim kręgiem Madonn na lwach . Jako jedyny nie przyjął też sfor-
mułowanej przez Pagaczewskiego tezy o jasełkowej funkcji rzeźb uznając,
że pochodzą one z rozebranego „maleńkiego ołtarzyka". W wyniku tego,
kuriozalnie, w świętym Józefie widział Chrystusa. Trzeba wreszcie przy-
wołać katalog wystawy Pax et Bonum, w którym Andrzej Olszewski po-
wtórzył zasadnicze tezy Pagaczewskiego i Dutkiewicza (podobnie jak ten
ostatni dopuszczając wpływ figurek datowanych ok. 1370—1375 na figurę
Matki Boskiej zachowaną w tym samym klasztorze, datowaną ok.
1350-1360)18
15 S. Chadam-Bulanda, Figurki tzw. jasełkowe z klasztoru klarysek w Krakowie, praca ma-
gisterska napisana pod kierunkiem prof. dra Lecha Kalinowskiego, Kraków 1970. Maszyno-
pis w Instytucie Historii Sztuki UJ.
16 Tak więc, choć autor nie wyraził tego explicite, datował rzeźby na lata ok. 1357 - około
ćwierć wieku wcześniej niż inni badacze: A. Bochnak, Kraków gotycki, w: Kraków jego dzieje
i sztuka, red. J. Dąbrowski, Warszawa 1965, s. 139-140.
17 Najpierw bez zastrzeżeń, a w wydaniu V w nawiasie i ze znakiem zapytania; w tymże
wydaniu opuszczono passus o związkach z Madonnami na lwach, por. kolejno: T. Dobrowol-
ski, Sztuka Krakowa wyd. I, Kraków 1950, s. 154; wyd. IV, Kraków 1971, s. 132; wyd. V, Kra-
ków 1978, s. 140.
18 A. Olszewski, Matka Boska z Dzieciątkiem I i Matka Boska i Św. Józef, w: Pax et Bonum.
Skarby klarysek krakowskich. Katalog wystawy, red. A. Włodarek, Kraków 1999, kat. IV/2,
IY/10, s. 74, 80-81.
8