DOI Artikel:
Walczak, Marek: Czternastowieczne figurki jasełkowe w klasztorze Klarysek przy kościele Św. Andrzeja w Krakowie: uwagi o stylu, datowaniu, ikonografii i funkcji
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17165#0037
Reasumując, w omawianych dziełach w Krakowie daje się dostrzec ce-
chy rzeźby 1 połowy w. XIV, trudno natomiast wskazać elementy później-
sze. Choć wpływy warsztatu z Moraw trwały w Europie Środkowej dość
długo, to jednak, co oczywiste, nigdy w wersji czystej. Przywoływanym
w literaturze przykładem późniejszej figury powstałej pod wpływem dzieł
brneńskiego warsztatu jest siedząca Matka Boska z Dzieciątkiem w ko-
lekcji Hermanna Schwartza w Mónchen Gladbach, datowana na lata
około 1350—136044. Widać tu wyraźnie, jak omawiane cechy stylowe zo-
stały „zinterpretowane" w duchu miękkiego, mięsistego stylu 3. ćwierci
stulecia. Takiej nowej interpretacji starych form nie da się, według mnie,
dostrzec w krakowskich rzeźbach. Mamy tu zapewne do czynienia
z dziełami artysty, który zetknął się bezpośrednio z warsztatem w Brnie.
Dziełami powstałymi niewiele później niż najlepsze produkty morawskiej
pracowni. Myślę, że należałoby je datować na połowę wieku XIV. Obec-
ność skórzanej fałdy w płaszczu Marii wskazuje - wedle badań Chadam-
-Bulandy — na wpływy kolońskie. Możliwe więc, że autor krakowskich fi-
gurek zetknął się też z warsztatami nadreńskimi. Stamtąd przejąć mógł
również charakterystyczny motyw zmarszczenia czoła widoczny w rzeźbie
św. Józefa. Wydaje się jednak, że jego styl osobisty rozwinął się w naj-
większym stopniu pod wpływem sztuki Europy Środkowej.
W świetle sformułowanych powyżej spostrzeżeń argument wysunięty
przez Pagaczewskiego, że litera „E" pod koroną wspiera datowanie rzeźb
na lata ok. 1370-1375, nie ma zbyt wielkiej mocy. Korona nad inicjałem
córki Władysława Łokietka o wiele lepiej odpowiadałaby czasom, gdy była
ona królową Węgier. Warto zwrócić uwagę, że przykłady oznaczania dzieł
sztuki inicjałem fundatora spotykamy właśnie w kręgu czesko-moraw-
skim, z którego można wyprowadzać styl rzeźb. Przykładem może tu być
kontrowersja wokół tzw. tympanonu z karmelitańskiego kościoła Matki
Boskiej Śnieżnej w Pradze, datowanego na podstawie analizy stylu na
lata ok. 1335-1345. Przez długi czas jedną z największych trudności
związanych z interpretacją ikonografii zdobiących go rzeźb była identyfi-
kacja postaci adorantów podtrzymujących przed sobą tarcze z herbami
Królestwa Czech (Lew) i Moraw (Orzeł). Nie pozostawiał wątpliwości fakt,
że jednym z adorantów musi być Karol, od r. 1355 cesarz Karol rV, nie
wiedziano jednak, który z herbów podtrzymuje. W łatach sześćdziesiątych
naszego wieku, po przeniesieniu tympanonu do praskiej Galerii Narodo-
44 Hlobil (przyp. 23) s. 109-110, il. 8; J. Homolka, Madona z Radlje nad Drauon a mora-
vske sochafstui kołem roku 1350, w: Historickd inspirace. Sbornik k pocte Dobroslaua Libala,
red. M. Kubelik, M. Pavlik, J. Śtulc, Praha 2001, s. 105-111.
33
chy rzeźby 1 połowy w. XIV, trudno natomiast wskazać elementy później-
sze. Choć wpływy warsztatu z Moraw trwały w Europie Środkowej dość
długo, to jednak, co oczywiste, nigdy w wersji czystej. Przywoływanym
w literaturze przykładem późniejszej figury powstałej pod wpływem dzieł
brneńskiego warsztatu jest siedząca Matka Boska z Dzieciątkiem w ko-
lekcji Hermanna Schwartza w Mónchen Gladbach, datowana na lata
około 1350—136044. Widać tu wyraźnie, jak omawiane cechy stylowe zo-
stały „zinterpretowane" w duchu miękkiego, mięsistego stylu 3. ćwierci
stulecia. Takiej nowej interpretacji starych form nie da się, według mnie,
dostrzec w krakowskich rzeźbach. Mamy tu zapewne do czynienia
z dziełami artysty, który zetknął się bezpośrednio z warsztatem w Brnie.
Dziełami powstałymi niewiele później niż najlepsze produkty morawskiej
pracowni. Myślę, że należałoby je datować na połowę wieku XIV. Obec-
ność skórzanej fałdy w płaszczu Marii wskazuje - wedle badań Chadam-
-Bulandy — na wpływy kolońskie. Możliwe więc, że autor krakowskich fi-
gurek zetknął się też z warsztatami nadreńskimi. Stamtąd przejąć mógł
również charakterystyczny motyw zmarszczenia czoła widoczny w rzeźbie
św. Józefa. Wydaje się jednak, że jego styl osobisty rozwinął się w naj-
większym stopniu pod wpływem sztuki Europy Środkowej.
W świetle sformułowanych powyżej spostrzeżeń argument wysunięty
przez Pagaczewskiego, że litera „E" pod koroną wspiera datowanie rzeźb
na lata ok. 1370-1375, nie ma zbyt wielkiej mocy. Korona nad inicjałem
córki Władysława Łokietka o wiele lepiej odpowiadałaby czasom, gdy była
ona królową Węgier. Warto zwrócić uwagę, że przykłady oznaczania dzieł
sztuki inicjałem fundatora spotykamy właśnie w kręgu czesko-moraw-
skim, z którego można wyprowadzać styl rzeźb. Przykładem może tu być
kontrowersja wokół tzw. tympanonu z karmelitańskiego kościoła Matki
Boskiej Śnieżnej w Pradze, datowanego na podstawie analizy stylu na
lata ok. 1335-1345. Przez długi czas jedną z największych trudności
związanych z interpretacją ikonografii zdobiących go rzeźb była identyfi-
kacja postaci adorantów podtrzymujących przed sobą tarcze z herbami
Królestwa Czech (Lew) i Moraw (Orzeł). Nie pozostawiał wątpliwości fakt,
że jednym z adorantów musi być Karol, od r. 1355 cesarz Karol rV, nie
wiedziano jednak, który z herbów podtrzymuje. W łatach sześćdziesiątych
naszego wieku, po przeniesieniu tympanonu do praskiej Galerii Narodo-
44 Hlobil (przyp. 23) s. 109-110, il. 8; J. Homolka, Madona z Radlje nad Drauon a mora-
vske sochafstui kołem roku 1350, w: Historickd inspirace. Sbornik k pocte Dobroslaua Libala,
red. M. Kubelik, M. Pavlik, J. Śtulc, Praha 2001, s. 105-111.
33