DOI Artikel:
Walanus, Wojciech; Muzeum Narodowe w Krakowie [Mitarb.]: Polyptyk z Lusiny ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, nowe spostrzeżenia
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17165#0071
Warto poświęcić więcej uwagi układowi szat Marii w scenie Zaśnięcia
z poliptyku z Lusiny. Udrapowanie dużego fragmentu płaszcza z przodu
Postaci, zebranego w jednym lub dwóch miejscach, należy do podstawo-
wych układów kompozycyjnych draperii w rzeźbie późnogotyckiej. Z kolei
Wysunięcie zmiętego końca poły nad przyciskające ją przedramię Matki
Boskiej jest motywem spotykanym już w latach sześćdziesiątych w. XV.
Jako przykłady wymienić można figurę Marii z Ukrzyżowania w szafie re-
tabulum ołtarza głównego w kościele Św. Jerzego w Nórdlingen (1462)72
i niewielką (56 cm) lipową statuetkę zwaną „Małą Świętą z Dangolsheim"
(około 1465, Berlin, Staatłiche Museen)73. Dla genezy kompozycji prawej
Poły płaszcza Matki Boskiej z interesującego nas reliefu istotniejsze są
Jednak dwa inne dzieła, z których jedno powstało w warsztacie Stwosza,
a drugie pod silnym jego wpływem. Mowa tu o figurze Marii z Koronacji
w zwieńczeniu Ołtarza Mariackiego oraz jej dość wiernym powtórzeniu
w poliptyku w Książnicach Wielkich (ii. 9—10)74. We wszystkich trzech
rzeźbach odnajdujemy wysunięty nad przedramię fragment ściśniętej
tkaniny, biegnącą od niego w lewo, wygiętą i odwiniętą krawędź poły oraz
znajdujące się poniżej fałdy o kształcie zbliżonym do litery „v", sąsia-
dujące z pionową prostą fałdą. Całą kompozycję ogranicza z prawej stro-
ny gładka krawędź tkaniny, zakończona trójkątnym narożnikiem. Ten
ostatni motyw, bardzo wyraźny w Koronacji mariackiej, jest znacznie
mniejszy w Koronacji z Książnic, a zanika niemal w Zaśnięciu Marii
z Lusiny. Twórca tego reliefu znał zapewne z autopsji grupę z kościoła
Mariackiego, a być może także poliptyk książnicki. Możliwość ewentual-
nych kontaktów warsztatowych należy pozostawić jako temat do dalszej
dyskusji.
2 Ostatnio figury w Nórdlingen wiązane są bezpośrednio z Mikołajem z Lejdy, zob. A.
Schadler, Studien zu Nicolaus Gerhaert von Leiden. Die Nórdlinger Hochaltarfiguren und die
Dangolsheimer Muttergottes in Berlin, „Jahrbuch der Berliner Museen", N. F., 16, 1974,
s- 45-82; H. Krohm, Zuschreibungen an Niclaus Gerhaert von Leyden. Eine noch langst nicht
abgeschlossene Diskussion, w: Skulpłur in Deutschland 1400-1770. Festschrift fur Alfred
Schadler, red. R. Kahsnitz, P. Volk, Berlin 1998, np. s. 116-117.
^ Zob. H. Krohm, Virgin and Child, w: Tilman Riemenschneider. Master Sculptor of the
Late Middle Ages, red. J. Chapuis, New Haven 1999, nr kat. 5, s. 177-179; tu starsza literatu-
ra. Autor jest zdania, iż uszkodzona figurka przedstawiała pierwotnie Marię z Dzieciątkiem
i dopuszcza autorstwo Mikołaja z Lejdy.
^4 Sokołowski (przyp. 29) szp. 110; T. Szydłowski, Ze studiów nad Stwoszem i sztuką jego
czasów, „Rocznik Krakowski" 26, 1935, s. 29-31, il. 34-35; A. M. Olszewski, Problem kręgu
rzeźbiarskiego poliptyku w Książnicach Wielkich, „Biuletyn Historii Sztuki" 30, 1968, nr 1,
s. 53.
67
z poliptyku z Lusiny. Udrapowanie dużego fragmentu płaszcza z przodu
Postaci, zebranego w jednym lub dwóch miejscach, należy do podstawo-
wych układów kompozycyjnych draperii w rzeźbie późnogotyckiej. Z kolei
Wysunięcie zmiętego końca poły nad przyciskające ją przedramię Matki
Boskiej jest motywem spotykanym już w latach sześćdziesiątych w. XV.
Jako przykłady wymienić można figurę Marii z Ukrzyżowania w szafie re-
tabulum ołtarza głównego w kościele Św. Jerzego w Nórdlingen (1462)72
i niewielką (56 cm) lipową statuetkę zwaną „Małą Świętą z Dangolsheim"
(około 1465, Berlin, Staatłiche Museen)73. Dla genezy kompozycji prawej
Poły płaszcza Matki Boskiej z interesującego nas reliefu istotniejsze są
Jednak dwa inne dzieła, z których jedno powstało w warsztacie Stwosza,
a drugie pod silnym jego wpływem. Mowa tu o figurze Marii z Koronacji
w zwieńczeniu Ołtarza Mariackiego oraz jej dość wiernym powtórzeniu
w poliptyku w Książnicach Wielkich (ii. 9—10)74. We wszystkich trzech
rzeźbach odnajdujemy wysunięty nad przedramię fragment ściśniętej
tkaniny, biegnącą od niego w lewo, wygiętą i odwiniętą krawędź poły oraz
znajdujące się poniżej fałdy o kształcie zbliżonym do litery „v", sąsia-
dujące z pionową prostą fałdą. Całą kompozycję ogranicza z prawej stro-
ny gładka krawędź tkaniny, zakończona trójkątnym narożnikiem. Ten
ostatni motyw, bardzo wyraźny w Koronacji mariackiej, jest znacznie
mniejszy w Koronacji z Książnic, a zanika niemal w Zaśnięciu Marii
z Lusiny. Twórca tego reliefu znał zapewne z autopsji grupę z kościoła
Mariackiego, a być może także poliptyk książnicki. Możliwość ewentual-
nych kontaktów warsztatowych należy pozostawić jako temat do dalszej
dyskusji.
2 Ostatnio figury w Nórdlingen wiązane są bezpośrednio z Mikołajem z Lejdy, zob. A.
Schadler, Studien zu Nicolaus Gerhaert von Leiden. Die Nórdlinger Hochaltarfiguren und die
Dangolsheimer Muttergottes in Berlin, „Jahrbuch der Berliner Museen", N. F., 16, 1974,
s- 45-82; H. Krohm, Zuschreibungen an Niclaus Gerhaert von Leyden. Eine noch langst nicht
abgeschlossene Diskussion, w: Skulpłur in Deutschland 1400-1770. Festschrift fur Alfred
Schadler, red. R. Kahsnitz, P. Volk, Berlin 1998, np. s. 116-117.
^ Zob. H. Krohm, Virgin and Child, w: Tilman Riemenschneider. Master Sculptor of the
Late Middle Ages, red. J. Chapuis, New Haven 1999, nr kat. 5, s. 177-179; tu starsza literatu-
ra. Autor jest zdania, iż uszkodzona figurka przedstawiała pierwotnie Marię z Dzieciątkiem
i dopuszcza autorstwo Mikołaja z Lejdy.
^4 Sokołowski (przyp. 29) szp. 110; T. Szydłowski, Ze studiów nad Stwoszem i sztuką jego
czasów, „Rocznik Krakowski" 26, 1935, s. 29-31, il. 34-35; A. M. Olszewski, Problem kręgu
rzeźbiarskiego poliptyku w Książnicach Wielkich, „Biuletyn Historii Sztuki" 30, 1968, nr 1,
s. 53.
67