DOI Artikel:
Laskowski, Andrzej: Architektura galicyjska w okresie autonomii: uwagi na marginesie książki o architekturze Rzeszowa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17165#0157
Omówiony w książce projekt gmachu Banku Austro-Węgierskiego au-
torstwa Teodora Hoffmanna (s. 29—30) w znaczący sposób wzbogaca stan
wiedzy na temat twórczości tego architekta i stwarza podstawę do porów-
nań rzeszowskiej budowli z innymi jego realizacjami. Wydaje się, że czas,
w którym powstał projekt rzeszowskiego banku (1905-1907), to równocze-
śnie okres początku prosperity jego autora. Był to bodaj pierwszy gmach
użyteczności publicznej, jaki zaprojektował Hoffmann. Następne wykony-
wał niedługo po projekcie rzeszowskim i to głównie dla tego samego zlece-
niodawcy: Banku Austro-Węgierskiego, wznosząc siedziby tej instytucji
w Tarnowie (1908-1909) i Nowym Sączu (1911-1912; il. 14), a ponadto
budynek Drukarni Narodowej w Krakowie (1911—1912)70. Wszystkie te
budynki (zwłaszcza banki) zaprojektowane zostały według zbliżonego
schematu. Fasady zakomponowane są ściśle symetrycznie, z wysokim ka-
miennym cokołem, harmonijnym rytmem podziałów poziomych i piono-
wych oraz wejściem na osi. Centralna część w formie lekko, ale jednak
wyraźnie wysuniętego przed lico budynku ryzalitu jest podkreślona zde-
cydowanie wertykalnymi elementami architektonicznymi (półkolumna-
mi, pilastrami lub lizenami), zwieńczona silnie wysuniętym gzymsem
i przykryta własnym, wysokim dachem. Ten sposób kształtowania fasady,
mający swój rodowód w architekturze klasycznej, był popularny w środo-
wisku lwowskim w pierwszej dekadzie XX wieku. Szczególnie chętnie sto-
sowano go w budynkach użyteczności publicznej, by wspomnieć chociażby
niektóre lwowskie projekty i realizacje Alfreda Zachariewicza, jak: Izba
Przemysłowo-Handlowa (1907—1910), gmach filii włoskiego towarzystwa
„Assicurazioni Generali Trieste" (1908) czy Galicyjski Bank Związkowy
(1911—1912). Taka postawa twórcza u Hoffmanna jest w pełni zrozu-
miała, jeśli się zważy, że był on uczniem wiedeńskiego architekta Otto
Wagnera. Jego działalność w większych powiatowych miastach Galicji
stanowiła niejako pomost między Wiedniem, Lwowem a prowincją.
Architekt przenosił wzorce wypracowane w artystycznych centrach mo-
narchii, co dla inwestora — centralnego banku ogromnego państwa — było
zapewne nie bez znaczenia.
Jeśli chodzi o rzeszowski budynek banku, to można śmiało stwierdzić,
że projekt wypracowany dla Nowego Sącza był tylko drobną przeróbką
zrealizowanego wcześniej budynku w Rzeszowie. Zmiana polegała głów-
ko Potępa (przyp. 68), s. 103; Z. Beiersdorf, B. Krasnowolski, Przekształcenia urbanistycz-
ne, architektura i sztuka [w czasach autonomii galicyjskiej], w: Dzieje miasta Nowego Sącza,
t. 2, red. F. Kiryk i S. Płaza, Kraków 1993, s. 537; J. Purchla, Jak powstał nowoczesny Kra-
ków, Kraków 1990, s. 126.
153
torstwa Teodora Hoffmanna (s. 29—30) w znaczący sposób wzbogaca stan
wiedzy na temat twórczości tego architekta i stwarza podstawę do porów-
nań rzeszowskiej budowli z innymi jego realizacjami. Wydaje się, że czas,
w którym powstał projekt rzeszowskiego banku (1905-1907), to równocze-
śnie okres początku prosperity jego autora. Był to bodaj pierwszy gmach
użyteczności publicznej, jaki zaprojektował Hoffmann. Następne wykony-
wał niedługo po projekcie rzeszowskim i to głównie dla tego samego zlece-
niodawcy: Banku Austro-Węgierskiego, wznosząc siedziby tej instytucji
w Tarnowie (1908-1909) i Nowym Sączu (1911-1912; il. 14), a ponadto
budynek Drukarni Narodowej w Krakowie (1911—1912)70. Wszystkie te
budynki (zwłaszcza banki) zaprojektowane zostały według zbliżonego
schematu. Fasady zakomponowane są ściśle symetrycznie, z wysokim ka-
miennym cokołem, harmonijnym rytmem podziałów poziomych i piono-
wych oraz wejściem na osi. Centralna część w formie lekko, ale jednak
wyraźnie wysuniętego przed lico budynku ryzalitu jest podkreślona zde-
cydowanie wertykalnymi elementami architektonicznymi (półkolumna-
mi, pilastrami lub lizenami), zwieńczona silnie wysuniętym gzymsem
i przykryta własnym, wysokim dachem. Ten sposób kształtowania fasady,
mający swój rodowód w architekturze klasycznej, był popularny w środo-
wisku lwowskim w pierwszej dekadzie XX wieku. Szczególnie chętnie sto-
sowano go w budynkach użyteczności publicznej, by wspomnieć chociażby
niektóre lwowskie projekty i realizacje Alfreda Zachariewicza, jak: Izba
Przemysłowo-Handlowa (1907—1910), gmach filii włoskiego towarzystwa
„Assicurazioni Generali Trieste" (1908) czy Galicyjski Bank Związkowy
(1911—1912). Taka postawa twórcza u Hoffmanna jest w pełni zrozu-
miała, jeśli się zważy, że był on uczniem wiedeńskiego architekta Otto
Wagnera. Jego działalność w większych powiatowych miastach Galicji
stanowiła niejako pomost między Wiedniem, Lwowem a prowincją.
Architekt przenosił wzorce wypracowane w artystycznych centrach mo-
narchii, co dla inwestora — centralnego banku ogromnego państwa — było
zapewne nie bez znaczenia.
Jeśli chodzi o rzeszowski budynek banku, to można śmiało stwierdzić,
że projekt wypracowany dla Nowego Sącza był tylko drobną przeróbką
zrealizowanego wcześniej budynku w Rzeszowie. Zmiana polegała głów-
ko Potępa (przyp. 68), s. 103; Z. Beiersdorf, B. Krasnowolski, Przekształcenia urbanistycz-
ne, architektura i sztuka [w czasach autonomii galicyjskiej], w: Dzieje miasta Nowego Sącza,
t. 2, red. F. Kiryk i S. Płaza, Kraków 1993, s. 537; J. Purchla, Jak powstał nowoczesny Kra-
ków, Kraków 1990, s. 126.
153