DOI Artikel:
Laskowski, Andrzej: Architektura galicyjska w okresie autonomii: uwagi na marginesie książki o architekturze Rzeszowa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17165#0169
jekty rozbudowy kościoła parafialnego (niezrealizowane) wykonali Fran-
ciszek Skowron (1899) i Jan Sas-Zubrzycki, wytyczne konserwatorskie
opracował i nadzór nad pracami w kościele 00. Bernardynów (od 1895)
sprawował Zygmunt Hendel, a do ich przeprowadzenia starano się zaan-
gażować architektów miejscowych — Holzera (Ludwika?) i Hołubowicza.
Poza tym w roku 1858 przy kościele 00. Pijarów prowadził prace Jakub
Holzer, w roku 1896 Hołubowicz i Stążkiewicz, a w roku 1921 Emilewicz,
Stążkiewicz i Matraś; zachowały się też niezrealizowane projekty Zyg-
munta Hendla nowych hełmów wież tej świątyni. Ponadto z inicjatywy m.
in. Jakuba Holzera przystąpiono w 1885 roku do restauracji kaplicy św.
Trójcy. Z kolei prace przy synagodze nowomiejskiej nadzorował w roku
1902 Zygmunt Hendel, a nową galerię dla kobiet w synagodze staromiej-
skiej zaprojektował Dionizy Krzyczkowski ze Lwowa (plany zatwierdzono
w roku 1905).
Zastanawiając się nad czynnikami kształtującymi świadomość archi-
tektów i budowniczych w pomniejszych miastach Galicji, warto zwrócić
uwagę na inne, poza śledzeniem poczynań kolegów z Krakowa lub Lwowa,
przeglądaniem wzorników i czasopism fachowych oraz podróżami, źródła
inspiracji. Mam tu przede wszystkim na myśli wizualne środki masowego
przekazu, jakie pojawiać się zaczęły w Rzeszowie u schyłku zeszłego stu-
lecia, a mianowicie fotoplastikon, a z czasem kino — zrazu objazdowe, póź-
niej stałe95. Fotoplastikon oferował Rzeszowianom m. in. obejrzenie zdjęć
z wystawy paryskiej w 1900 roku, widoki miast Rosji i Włoch, a także
Wiednia, Monachium i Nowego Jorku, budowę kanału w Panamie itp.
Atrakcje te były dostępne codziennie przez kilkanaście godzin, za drobną
opłatą, a repertuar zmieniano co tydzień. Stałe kino, istniejące od 1911
roku, oferowało trzy seanse dziennie. Ich tematyka była urozmaicona, do-
tyczyła przyrody, techniki, przemysłu i sztuk dramatycznych. W każdą
środę seanse połączone były z prelekcjami kierownika kina, inżyniera
Edmunda Libańskiego ze Lwowa, które służyły głównie popularyzacji
najnowszych zdobyczy techniki. Wydaje się, że przynajmniej ambitniejsi
projektanci odwiedzali te miejsca, by poszerzać swe horyzonty i podglądać
„wielki świat".
Warto jeszcze zwrócić uwagę na kilka nowych publikacji, których Au-
torka książki nie mogła znać przygotowując ją do druku, a które w istotny
sposób wzbogacają naszą wiedzę na temat środowiska architektonicznego
Rzeszowa i realizacji będących wynikiem jego działalności96.
95 Zob. Szymczak-Hoff (przyp. 4), s. 97-99.
96 Już po napisaniu niniejszego tekstu na rynku księgarskim ukazała się praca zbiorowa
165
ciszek Skowron (1899) i Jan Sas-Zubrzycki, wytyczne konserwatorskie
opracował i nadzór nad pracami w kościele 00. Bernardynów (od 1895)
sprawował Zygmunt Hendel, a do ich przeprowadzenia starano się zaan-
gażować architektów miejscowych — Holzera (Ludwika?) i Hołubowicza.
Poza tym w roku 1858 przy kościele 00. Pijarów prowadził prace Jakub
Holzer, w roku 1896 Hołubowicz i Stążkiewicz, a w roku 1921 Emilewicz,
Stążkiewicz i Matraś; zachowały się też niezrealizowane projekty Zyg-
munta Hendla nowych hełmów wież tej świątyni. Ponadto z inicjatywy m.
in. Jakuba Holzera przystąpiono w 1885 roku do restauracji kaplicy św.
Trójcy. Z kolei prace przy synagodze nowomiejskiej nadzorował w roku
1902 Zygmunt Hendel, a nową galerię dla kobiet w synagodze staromiej-
skiej zaprojektował Dionizy Krzyczkowski ze Lwowa (plany zatwierdzono
w roku 1905).
Zastanawiając się nad czynnikami kształtującymi świadomość archi-
tektów i budowniczych w pomniejszych miastach Galicji, warto zwrócić
uwagę na inne, poza śledzeniem poczynań kolegów z Krakowa lub Lwowa,
przeglądaniem wzorników i czasopism fachowych oraz podróżami, źródła
inspiracji. Mam tu przede wszystkim na myśli wizualne środki masowego
przekazu, jakie pojawiać się zaczęły w Rzeszowie u schyłku zeszłego stu-
lecia, a mianowicie fotoplastikon, a z czasem kino — zrazu objazdowe, póź-
niej stałe95. Fotoplastikon oferował Rzeszowianom m. in. obejrzenie zdjęć
z wystawy paryskiej w 1900 roku, widoki miast Rosji i Włoch, a także
Wiednia, Monachium i Nowego Jorku, budowę kanału w Panamie itp.
Atrakcje te były dostępne codziennie przez kilkanaście godzin, za drobną
opłatą, a repertuar zmieniano co tydzień. Stałe kino, istniejące od 1911
roku, oferowało trzy seanse dziennie. Ich tematyka była urozmaicona, do-
tyczyła przyrody, techniki, przemysłu i sztuk dramatycznych. W każdą
środę seanse połączone były z prelekcjami kierownika kina, inżyniera
Edmunda Libańskiego ze Lwowa, które służyły głównie popularyzacji
najnowszych zdobyczy techniki. Wydaje się, że przynajmniej ambitniejsi
projektanci odwiedzali te miejsca, by poszerzać swe horyzonty i podglądać
„wielki świat".
Warto jeszcze zwrócić uwagę na kilka nowych publikacji, których Au-
torka książki nie mogła znać przygotowując ją do druku, a które w istotny
sposób wzbogacają naszą wiedzę na temat środowiska architektonicznego
Rzeszowa i realizacji będących wynikiem jego działalności96.
95 Zob. Szymczak-Hoff (przyp. 4), s. 97-99.
96 Już po napisaniu niniejszego tekstu na rynku księgarskim ukazała się praca zbiorowa
165