Modus: Prace z historii sztuki (3.2002)

wpływ tej osobowości na tradycje
artystyczne i reprezentacyjne na
dworze Jagiellonów10.
W dotychczasowej literaturze
przedmiotu postać Elżbiety
Rakuszanki jako zleceniodawczyni
dzieł sztuki jawi się dość
enigmatycznie. Langer przedstawia
fundacje, które obecnie można związać
z jej nazwiskiem. Należą do nich
przede wszyskim kaplice Sw. Krzyża
i Bożego Ciała (Jana Olbrachta) przy
krakowskiej katedrze wraz z dekoracją
i wyposażeniem, a ponadto wyroby
złotnicze, tekstylia i książki (w tym
prawdopodobnie książka poświęcona
wychowaniu królewskiego dziecka).
Szczególnie dokładnie została
omówiona kaplica Św. Krzyża, która
pełni nie tylko funkcje sepulkralne
i kultowe, ale także polityczno-
dynastyczne. W wyniku małżeństwa
Kazimierza Jagiellończyka z Elżbietą
wzrosło prawo Jagiellonów do korony
Czech i Węgier. Ten wątek został silnie
podkreślony w dekoracji kaplicy
(porównanie monarchii jagiellońskiej
z cesarstwem, wizualizacja idei
dynastycznych poprzez herby).
W kaplicy uwzględniono też kult,
jakim dynastia Jagiellonów darzyła
Sw. Krzyż i Matkę Boską. Wysokie
pochodzenie zleceniodawczyni zostało
również zaakcentowane w kaplicy
Jana Olbrachta (fundowanej przez
królową wraz z synem Zygmuntem
Starym). Elżbieta Rakuszanka
skoncentrowała swą działalność na
kręgu sztuki sakralnej, próbując łączyć

w swych fundacjach motywy religijne
i polityczno-dynastyczne. Potrafiła
umiejętnie czerpać z wzorów tradycji
jagiellońskiej, wzbogacając je o nowe
treści. Przy ich realizacji zadowalała
się artystami lokalnymi. Należy
podkreślić fakt, iż królowa bywała
samodzielną zleceniodawczynią także
w czasie trwania małżeństwa,
podczas gdy większość kobiet jej
współczesnych prowadziła
działalność tego typu dopiero wtedy,
gdy zostawała wdowami lub
zakonnicami. Przykład Elżbiety
Rakuszanki pozwala na dostrzeżenie
znaczenia jednostki w procesie
transferu kulturowego, przy okazji
przyczyniając się do lepszego
poznania wkładu kobiet
w rozpowszechnianie się tradycji
kulturowych czy prądów
artystycznych.

Związkami dworu i miasta zajął
się wiedeński badacz Karl Vocelkan .
Obserwacji poddał on uroczystości
związane z dworem, widząc je jako
fenomeny społecznej integracji
i komunikacji międzynarodowej.
Podstawę materiałową dla jego
rozważań stanowią uroczystości
dworu habsburskiego w w. XVI
i XVII. Vocelka dzieli uroczystości na
organizowane przez dwór i dla
dworu, uwzględniając mieszanie się
tych typów. Do najważniejszych
uroczystości należały chrzty, śluby,
koronacje, wjazdy władców, pogrzeby.
Uroczystości były istotne dla życia
całej metropolii, wzmagając m.in. jej

10 A. Langer, „Ex longa stirpe Imperatorum". Zum Einfluss Elisabeths von Habsburg
(1436/37-1505) auf die Kunst- und Reprdsentationstraditionen am jagiellonischen Hof,
s. 121-140.

11 K. Vocelka, Hófische Feste ais Phanomene sozialer Integration und internationaler Kom-
munikation. Studien zur Transferfunktion habsburgischer Feste im 16. und 17. Jahrhundert,
s. 141-150.

103