Modus: Prace z historii sztuki (3.2002)

funkcje reprezentacyjne. W nich
wizualizowały się cele polityki
międzynarodowej. Dawały one także
możliwość kontaktu różnych grup
społecznych czy zawodowych,
sprzyjając ich integracji. W związku
z publicznym charakterem uroczystości
miejskich i dworskich w metropolii
poznawano i przyswajano sobie różne
motywy (np. emblematy), związane
głównie z symboliką władzy cesarskiej,
przenosząc je nawet do odległych części
państwa.

W trzech ostatnich pracach
ukazano związki między regionami
Europy Środkowowschodniej a sztuką
Europy Zachodniej i Południowej.
Marina Dmitrieva-Einhorn12 naświetla
problematykę szesnastowiecznych
fasad w Czechach, podkreślając ich
retoryczny charakter. W tym czasie -
pod wpływem włoskim -
rozpowszechnił się w Czechach nowy
typ zdobienia fasad techniką sgraffita.
Na tym przykładzie autorka stara się
zobrazować drogi procesów
transferowych oraz wewnętrzną
dynamikę recepcji. Z tej perspektywy
Praga okazała się ważnym centrum
recepcji i transformacji. Czescy
zleceniodawcy byli najczęściej
w stałym kontakcie ze sztuką włoską
chętnie więc zatrudniali architektów
i dekoratorów z Włoch. Impulsem dla
rozwoju dekoracji sgraffitowej była
działalność Ferdynanda I, który
postanowił zmodernizować
hradczańskie wzgórze. Około połowy
wieku sgraffito pojawia się nie tylko
w środkowych Czechach (z centrum
w Pradze), ale i w Czechach

południowych. Trzeba podkreślić, że
czeskie dekoracje sgraffitowe cechują
się wysoką wartością artystyczną.
Artyści — zazwyczaj włoscy -
pracowali najczęściej według obcych
wzorów, tj. niemieckich, szwajcar-
skich i niderlandzkich. Interesujące
może być prześledzenie przenoszenia
architektonicznej ornamentyki
w różnych wariantach z metropolii na
prowincję. Zaakcentować wypada
reprezentacyjny charakter
dekorowanych elewacji oraz ich
funkcje informacyjne, mające na celu
przekazanie odbiorcy określonego
komunikatu.

Arnold Bartetzky13 z kolei
przedstawia recepcję manieryzmu
niderlandzkiego w architekturze
gdańskiej w latach 1560-1620. Autor
opisuje wyjątkową sytuację tej
hanzeatyckiej metropolii, silnie
związanej gospodarczo i kulturalnie
z Niderlandami. Ukazuje też jej
różnorodne kontakty z ziemiami
Korony Polskiej. Na podstawie
analizy zabytków gdańskiej
architektury stwierdza, iż Gdańsk
w wyniku gruntownej przebudowy
w okresie 1560-1620 w duchu
niderlandzkiego manieryzmu
uzyskuje całkiem nowe oblicze. Skala
tych przekształceń nie znajduje
analogii w modernizacji żadnego
innego miasta europejskiego.
Bartetzky stara się wyjaśnić
przyczyny tej bezprecedensowej
recepcji wzorów niderlandzkich. Do
takiego stanu rzeczy bez wątpienia
przyczynił się zespół czynników,
min. działalność dobrze

12 M. Dmitrieva-Einhorn, Rhetorik der Fassaden: Fassadendekorationen in Bóhmen,
s. 151-170.

13 A. Bartetzky, Niederlande uersus Polen: Zur Rezeption nordisch-manieristischer Archi-
tektur in Danzig (1560-1620), s. 171-184.

104