DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.31110#0147
Astrologia. Wielkie koniunkcje.
Przemiany w czasie i przesunięcia w przestrzeni, którym podlegają religie
i kultury, panowanie ludzi i ludów, ujęte są w rytmie odmierzanym przez niebo,
zgodnym z powszechnym biegiem wszechświata. Dla myśli astrologicznej XV w.
szczególnie ważnym dziełem był obejmujący całość astronomiczno-astrologicznych
osiągnięć świata arabskiego, kompilacyjny traktat zatytułowany Cc/ 772pAn%, bar-
dziej znany - zapewne od nazwiska kompilatora - jako P/cr%7f/x. Zredagowany
około połowy XI w. w Hiszpanii, w 1256 r. na polecenie króla Alfonsa przełożo-
ny został na hiszpański i z tej wersji wywodzą się późniejsze rękopisy łacińskie.
Znaczenie tego niewydanego drukiem aż do XX w., lecz szeroko znanego dzieła
polegało, zdaniem Eugenio Garina, na: tc AwcPyczT?/? n%77?y 72C7%7Z%ó7%/-
Z772% ZyA/%C/ Z /7Ct77?CZyZ772% Z <A%gZc/ JÓW?)', 6%/c/ Wz/cg/c/ <%72pyCZ72C/ Z iA^72/McZctZ72C/' Jp%-
jcZz%y 777<%gZcz770-<%r^/ogZcz77C7'.^° Mimo prób zwalczania astrologii przez humani-
stów, także i wśród nich cieszyła się ona ogromną popularnością, a jednym z ważnych
centrów astronomiczno-astrologicznych stał się w XV w. Uniwersytet Krakowski.
Ufundowanie w 1459 r. osobnej katedry stało się początkiem tzw. astrologicznej
szkoły krakowskiej. Wielu jej absolwentów wykładało później na zagranicznych
uniwersytetach i służyło swymi radami królom i papieżom.3^
Astrologia cieszyła się wielkim zainteresowaniem na dworach panujących,
w tym na dworze Zygmunta I, któremu m.in. przepowiadano, że nie będzie miał
syna i wyznaczono datę wyjazdu na spotkanie w Wiedniu. Jego nadworny lekarz
Jakub Ferdynand Bariensis był autorem napisanej w 1543 r., przechowywanej
w Bibliotece Jagiellońskiej, rozprawki astrologicznej 77<%AMŻ<%Ar.3^^ Nie tyl-
ko w zamkach i pałacach renesansowych,^ Ucz także w kościołach spotkać można
było dekoracje o skomplikowanych astronomiczno-astrologicznych programach.^
Najbardziej znane są wykonane przed 1470 r. freski w tzw. Sali Miesięcy w Palaz-
zo Schifanoia, siedzibie księcia Borsa d'Este w Ferrarze.^ Także w zamku wawel-
skim znajdowało się malowidło astrologiczne, czy też astronomiczno-astrologiczne.
Stanisław Mossakowski przyjął hipotetycznie, że miało ono formę - wykonanego
przypuszczalnie w 1532 r. przez Hansa Durera — podstropowego fryzu w jednej
z sal północno-wschodniego narożnika drugiego piętra, zniszczonego przez dwa po-
żary w 1595 r.^ Na zamku Macieja Korwina w Budzie, w przedpokoju do jego
34° Garin(1992), s. 33-51.
^ Birkenmajer (1956), s. 363-377; Bugaj (1976), s. 88-99-
34^ Quirini-Popławska (1973), s. 38; Bugaj (1976), s. 93.
343 Lippincott (1984), s. 216-222; (1990), s. 185-207; Quinlan-McGrath (1984), s. 91-105.
344 M.in. w kopule tzw. Starej Zakrystii kościoła S. Lorenzo i w kaplicy Pazzich przy kościele S. Croce
we Florencji. Najsłynniejsza jest astronomiczno-astrologiczna dekoracja Tempio Malatestiano w Ri-
mini, szczególnie kaplicy S. Gerolamo tzw. r/ó' P/ówcó.
343 Program opracowany przez dworskich humanistów, oparty na teorii dekanów, tekstach średnio-
wiecznych mitografów oraz poemacie rzymskiego poety z I w. n.e. Marcusa Manliusa AjVro77W72M,
odczytał w 1912 r. Aby Warburg (zob. Warburg, 1966, s. 249-272). Z nowszej, bardzo obszernej
literatury zob. m.in. Jensen (1990), s. 111-127 i Bertozzi (1999).
346 Mossakowski (1976), s. 336.
142
Przemiany w czasie i przesunięcia w przestrzeni, którym podlegają religie
i kultury, panowanie ludzi i ludów, ujęte są w rytmie odmierzanym przez niebo,
zgodnym z powszechnym biegiem wszechświata. Dla myśli astrologicznej XV w.
szczególnie ważnym dziełem był obejmujący całość astronomiczno-astrologicznych
osiągnięć świata arabskiego, kompilacyjny traktat zatytułowany Cc/ 772pAn%, bar-
dziej znany - zapewne od nazwiska kompilatora - jako P/cr%7f/x. Zredagowany
około połowy XI w. w Hiszpanii, w 1256 r. na polecenie króla Alfonsa przełożo-
ny został na hiszpański i z tej wersji wywodzą się późniejsze rękopisy łacińskie.
Znaczenie tego niewydanego drukiem aż do XX w., lecz szeroko znanego dzieła
polegało, zdaniem Eugenio Garina, na: tc AwcPyczT?/? n%77?y 72C7%7Z%ó7%/-
Z772% ZyA/%C/ Z /7Ct77?CZyZ772% Z <A%gZc/ JÓW?)', 6%/c/ Wz/cg/c/ <%72pyCZ72C/ Z iA^72/McZctZ72C/' Jp%-
jcZz%y 777<%gZcz770-<%r^/ogZcz77C7'.^° Mimo prób zwalczania astrologii przez humani-
stów, także i wśród nich cieszyła się ona ogromną popularnością, a jednym z ważnych
centrów astronomiczno-astrologicznych stał się w XV w. Uniwersytet Krakowski.
Ufundowanie w 1459 r. osobnej katedry stało się początkiem tzw. astrologicznej
szkoły krakowskiej. Wielu jej absolwentów wykładało później na zagranicznych
uniwersytetach i służyło swymi radami królom i papieżom.3^
Astrologia cieszyła się wielkim zainteresowaniem na dworach panujących,
w tym na dworze Zygmunta I, któremu m.in. przepowiadano, że nie będzie miał
syna i wyznaczono datę wyjazdu na spotkanie w Wiedniu. Jego nadworny lekarz
Jakub Ferdynand Bariensis był autorem napisanej w 1543 r., przechowywanej
w Bibliotece Jagiellońskiej, rozprawki astrologicznej 77<%AMŻ<%Ar.3^^ Nie tyl-
ko w zamkach i pałacach renesansowych,^ Ucz także w kościołach spotkać można
było dekoracje o skomplikowanych astronomiczno-astrologicznych programach.^
Najbardziej znane są wykonane przed 1470 r. freski w tzw. Sali Miesięcy w Palaz-
zo Schifanoia, siedzibie księcia Borsa d'Este w Ferrarze.^ Także w zamku wawel-
skim znajdowało się malowidło astrologiczne, czy też astronomiczno-astrologiczne.
Stanisław Mossakowski przyjął hipotetycznie, że miało ono formę - wykonanego
przypuszczalnie w 1532 r. przez Hansa Durera — podstropowego fryzu w jednej
z sal północno-wschodniego narożnika drugiego piętra, zniszczonego przez dwa po-
żary w 1595 r.^ Na zamku Macieja Korwina w Budzie, w przedpokoju do jego
34° Garin(1992), s. 33-51.
^ Birkenmajer (1956), s. 363-377; Bugaj (1976), s. 88-99-
34^ Quirini-Popławska (1973), s. 38; Bugaj (1976), s. 93.
343 Lippincott (1984), s. 216-222; (1990), s. 185-207; Quinlan-McGrath (1984), s. 91-105.
344 M.in. w kopule tzw. Starej Zakrystii kościoła S. Lorenzo i w kaplicy Pazzich przy kościele S. Croce
we Florencji. Najsłynniejsza jest astronomiczno-astrologiczna dekoracja Tempio Malatestiano w Ri-
mini, szczególnie kaplicy S. Gerolamo tzw. r/ó' P/ówcó.
343 Program opracowany przez dworskich humanistów, oparty na teorii dekanów, tekstach średnio-
wiecznych mitografów oraz poemacie rzymskiego poety z I w. n.e. Marcusa Manliusa AjVro77W72M,
odczytał w 1912 r. Aby Warburg (zob. Warburg, 1966, s. 249-272). Z nowszej, bardzo obszernej
literatury zob. m.in. Jensen (1990), s. 111-127 i Bertozzi (1999).
346 Mossakowski (1976), s. 336.
142