DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.31110#0469
tylko na wniosek sejmu powoływania pospolitego ruszenia, ograniczenia zasięgu
praw władcy oraz poszerzenia ułatwień gospodarczych dla szlachty. Odtąd ona
i duchowieństwo miały płacić królowi tylko 2 grosze z lana, otrzymać ułatwienia
w zakupie soli i uzyskać ograniczenie wolnej sprzedaży/ Poziom umiejętności Po-
laków był niższy aniżeli Niemców, Żydów i ludzi z Italii, a co za tym idzie, nie
potrafiliśmy z nimi konkurować handlowo. Pragnąc osłabić cudzoziemców żąda-
no więc ograniczenia ich działań/ a w efekcie pozostania na niskim szczeblu roz-
woju gospodarczego.
Przełomowe stało się panowanie Jana Olbrachta. W już ukształtowanym sej-
mie, w 1493 r. i w 1496 r. ostatecznie zatwierdzono żądania, a po sejmie w 1504 r.
pełnia władzy udzielana miała być na sejmikach. Posłowie otrzymali zyski w formie
20 grzywien diet ze skarbu państwa. Miały one średniej szlachcie pomóc finansowo
w możliwości dotarcia do miejsca sejmu i ograniczyć korupcję, czyli opłacanie pieniędz-
mi przez króla i możnych/ Uchwalono organizację głównych urzędów państwa
i wyrażono chęć uporządkowania wykupu dóbr koronnych, a tzw. konstytucja
AhY^Y weszła do wydanego w 1506 r. tzw. Zarys wewnętrz-
nej i zagranicznej polityki Zygmunta I pozwoli Czytelnikom odpowiedzieć na naj-
ważniejsze pytanie: czy byliśmy ważnym europejskim krajem?
System władzy i gospodarka
Na najwyższych stanowiskach monarcha zastał: od 1503 r. kanclerza-bisku-
pa Jana Łaskiego, podkanclerzego — Macieja Drzewickiego, podskarbiego koronne-
go Jakuba Szydłowieckiego, marszałka koronnego — Stanisława z Chodcza, i mar-
szałka nadwornego - Stanisława Jarockiego. Władzę terytorialną sprawowali woje-
wodowie i starostowie. Wśród nich szukał miejsc dla ludzi będących z nim w Bu-
dzie i Głogowie oraz popierających wybór na króla, rozdając województwa, staro-
stwa, kasztelanie i biskupstwa. Najważniejsze zmiany nastąpiły po otrzymaniu
przez Macieja Drzewickiego na jesieni 1513 r. biskupstwa kujawskiego, gdyż łączy-
ła się z nimi zasada incompatibiliów. Rozpoczęły się skomplikowane zabiegi Krzysz-
tofa Szydłowieckiego i Piotra Tomickiego, aby zrzekł się on otrzymanej w 1511 r.
godności kanclerza. Zakończyły się 3 III 1515 r. na sejmie w Piotrkowie, kiedy
Drzewicki zdecydował się ustąpić. Następnego dnia władca awansował Szydłowiec-
kiego na kanclerza, a podkanclerzym został bardzo zabiegający o to stanowisko To-
mickid° Umiejętność obsadzania wysokich i niższych stanowisk, z czym wiązał się
wzrost dochodów i znaczenia politycznego, wymagał dużej zręczności. Manipulując
stanowiskami król przez dłuższy czas nie obsadzał nieraz posiadanego urzędu. Do-
tyczyło to nawet tak bogatych osób jak Jan Tarnowski. Ten nazbyt ambitny i trudny
6 Roman (1957), s. 7, 38-41, 64-69 i 92-137.
Tamże, s. 64-65. Początkowo dotyczyło tyłko Żydów, a spotykane było w różnych krajach. Wystar-
czy wspomnieć rozruchy w maju 1517 r. w Anglii na tłe uprzedzeń do cudzoziemców, że monopoli-
zują handel ciągnąc z niego zyski dla siebie; zob. Pollard (1979), s. 82.
s Bardach (1984), s. 55.
9 Zob. lTrtg3. ' /Jeo/ogM - Pn%?<%g,%72<3h, s. 37, przyp. 84.
Pooecha (1939-1946), s.4l0.
464
praw władcy oraz poszerzenia ułatwień gospodarczych dla szlachty. Odtąd ona
i duchowieństwo miały płacić królowi tylko 2 grosze z lana, otrzymać ułatwienia
w zakupie soli i uzyskać ograniczenie wolnej sprzedaży/ Poziom umiejętności Po-
laków był niższy aniżeli Niemców, Żydów i ludzi z Italii, a co za tym idzie, nie
potrafiliśmy z nimi konkurować handlowo. Pragnąc osłabić cudzoziemców żąda-
no więc ograniczenia ich działań/ a w efekcie pozostania na niskim szczeblu roz-
woju gospodarczego.
Przełomowe stało się panowanie Jana Olbrachta. W już ukształtowanym sej-
mie, w 1493 r. i w 1496 r. ostatecznie zatwierdzono żądania, a po sejmie w 1504 r.
pełnia władzy udzielana miała być na sejmikach. Posłowie otrzymali zyski w formie
20 grzywien diet ze skarbu państwa. Miały one średniej szlachcie pomóc finansowo
w możliwości dotarcia do miejsca sejmu i ograniczyć korupcję, czyli opłacanie pieniędz-
mi przez króla i możnych/ Uchwalono organizację głównych urzędów państwa
i wyrażono chęć uporządkowania wykupu dóbr koronnych, a tzw. konstytucja
AhY^Y weszła do wydanego w 1506 r. tzw. Zarys wewnętrz-
nej i zagranicznej polityki Zygmunta I pozwoli Czytelnikom odpowiedzieć na naj-
ważniejsze pytanie: czy byliśmy ważnym europejskim krajem?
System władzy i gospodarka
Na najwyższych stanowiskach monarcha zastał: od 1503 r. kanclerza-bisku-
pa Jana Łaskiego, podkanclerzego — Macieja Drzewickiego, podskarbiego koronne-
go Jakuba Szydłowieckiego, marszałka koronnego — Stanisława z Chodcza, i mar-
szałka nadwornego - Stanisława Jarockiego. Władzę terytorialną sprawowali woje-
wodowie i starostowie. Wśród nich szukał miejsc dla ludzi będących z nim w Bu-
dzie i Głogowie oraz popierających wybór na króla, rozdając województwa, staro-
stwa, kasztelanie i biskupstwa. Najważniejsze zmiany nastąpiły po otrzymaniu
przez Macieja Drzewickiego na jesieni 1513 r. biskupstwa kujawskiego, gdyż łączy-
ła się z nimi zasada incompatibiliów. Rozpoczęły się skomplikowane zabiegi Krzysz-
tofa Szydłowieckiego i Piotra Tomickiego, aby zrzekł się on otrzymanej w 1511 r.
godności kanclerza. Zakończyły się 3 III 1515 r. na sejmie w Piotrkowie, kiedy
Drzewicki zdecydował się ustąpić. Następnego dnia władca awansował Szydłowiec-
kiego na kanclerza, a podkanclerzym został bardzo zabiegający o to stanowisko To-
mickid° Umiejętność obsadzania wysokich i niższych stanowisk, z czym wiązał się
wzrost dochodów i znaczenia politycznego, wymagał dużej zręczności. Manipulując
stanowiskami król przez dłuższy czas nie obsadzał nieraz posiadanego urzędu. Do-
tyczyło to nawet tak bogatych osób jak Jan Tarnowski. Ten nazbyt ambitny i trudny
6 Roman (1957), s. 7, 38-41, 64-69 i 92-137.
Tamże, s. 64-65. Początkowo dotyczyło tyłko Żydów, a spotykane było w różnych krajach. Wystar-
czy wspomnieć rozruchy w maju 1517 r. w Anglii na tłe uprzedzeń do cudzoziemców, że monopoli-
zują handel ciągnąc z niego zyski dla siebie; zob. Pollard (1979), s. 82.
s Bardach (1984), s. 55.
9 Zob. lTrtg3. ' /Jeo/ogM - Pn%?<%g,%72<3h, s. 37, przyp. 84.
Pooecha (1939-1946), s.4l0.
464